Różnice indywidualne 04.22.doc

(43 KB) Pobierz

Różnice indywidualne 22 IV

brakuje z 29 kwietnia

Charakterystyka „trudnego temperamentu” wg Thomasa i Chess

Endofenotyp

Thomas, Chess – interakcyjna teoria temperamentu.

Badania z zastosowaniem wywiadu i obserwacji – swobodnych technik diagnostycznych.

Charakterystyki temperamentane mogą być tworzone przez konfiguracje, cechy.

'Trudny temperament' – temperament trudnego dziecka

temperament łatwy, wolnorozgrzewający się, trudny

(wg Thomasa i Chess rodzice nie odpowiadają w 100% za trudne cechy dzieci.).

W swojej teorii Thomas i Chess odwołują się głównie do energetyczności

brak rytmiczności funkcji biologicznych
tendencja do wycofywania się (unikanie nowych osób)
małe zdolności przystosowawcze (reagowanie z opóźnieniem/ brak reakcji na polecenia wydawane przez otoczenie)
duża siła (poziom energetyczny) reakcji, gł. Reakcji emocjonalnych;
wysoki poziom energetyczny w reakcji;
przewaga negatywnych reakcji emocjonalnych (zły nastrój)

· słabiej nasilone: mała aktywność, większe roztargnienie;

relacje dotyczą nie tylko relacji dzieci z rodzicami ale też ze środowiskiem.

całość zmusza rodziców do większego wysiłku wychowawczego; ostracyzm pośród rówieśników

trudny temperament przesądza o tym, jak dziecko przystosowuje się do otoczenia.

pojęcie dobroci dopasowania (goodness-of-fit)

· najlepsze dopasowanie (podmiot-otoczenie) uzyskuje się wtedy, kiedy zdolności dziecka, jego motywacja i temperament są adekwatne do wymagać, oczekiwań i możliwości środowiska.

Wg Thomasa, Chessa nie można zmienić dziecka, bo nie można zmienić temperamentu. Problemy dziecka wynikają z niedopasowania się, niedostosowania, nie są winą rodziców

Arnold H. Buss (ur. 1924), Robert Plomin (ur. 1948)

Teoria Temperamentów EAS A.H. Bussa i R. Plomina

każda cecha w tej teorii jest nazywana temperamentem

· koncepcja wielowymiarowana znana też pod nazwą Genetycznej Teorii Temperamentu

obejmuje wymiary emocjonalny, motoryczny i społeczny.

· temperament to zespół genetycznie uwarunkowanych cech osobowości, które ujawniają się we wczesnym okresie życia jednostki (najpóźniej w ciągu 2 pierwszych lat jej życia.

· genetyczna determinacja i obecność we wczesnej ontogenezie odróżniają cechy temperamentalne od innych cech osobowości (kryteria definicyjne)

· temperament stanowi podstawę kształtowania się i dalszego rozwoju osobowości.

Nawiązanie do Thomasa i Chess.

Najważniejsze cechy Genetycznej Teorii Temperamentu

· wyjaśniająca (różnice w cechach temperamentalnych wpływem czynników genetycznych)

· wielowymiarowa

· odnosi się głównie do populacji dziecięcej, ale ma także odniesienie do temperamentu osób dorosłych (rozwój traktuje szeroko)

w oparciu o tę koncepcję można opis

· trzy zasadnicze cechy określające struktury temperamentu, to emocjonalność, aktywność i towarzyskość. Pierwotnie wyodrębniono także impulsywność, której genetycznego uwarunkowania jednak nie potwierdzono.

Nieśmiałość – wynika z małej towarzyskości, dużej emocjonalności. Strach przed obcymi. Ujawnia się w kontaktach dziecka z nowo poznanymi osobami. Tak rozumiana nieśmiałość jest nawiązaniem do koncepcji Eysencka. U osób dorosłych ta cecha nie jest diagnozowana. U dorosłych pojawia się tzw nieśmiałość poznawcza (poczucie, że jestem obserwowany i oceniany przez innych jest przyczyną kształtowania się tego typu nieśmiałości)

Emocjonalność

złożona cecha obejmująca trzy składniki:

1. niezadowolenie (negatywna emocjonalność)

2. strach – pojawia się ok 2-3 m-ca życia. Główne przejawy to nasilenie reakcji mimicznej, płacz, krzyk, napady złego humoru.

3. Złość – pojawia się ok. 6 m-ca życia, przejawia się głównie skłonnością do łatwego reagowania silnym pobudzeniem i agresją. Tendencja do reagowania (nie emocja).

Aktywność

· cecha powiązana z poziomem energii i preferencjami dla aktywności fizycznej (jest to cecha stylistyczna – nawiązanie do Thomasa i Chess).

· Cecha ujawnia się w tempie i wigorze (intensywność, siła) zachowania.

Towarzyskość (wyprowadzona z koncepcji ekstrawersji)

· cecha przejawiająca się w poszukiwaniu i przebywaniu w towarzystwie innych ludzi. (niekoniecznie muszą być aktywne formy interakcji (np rozmowa), wystarczy bycie w towarzystwie)

· osoby o wysokim poziomie tej cechy preferują zajęcia grupowe, sporty zespołowe a także zyskiwania komfortu w interakcjach społecznych

· przy minimalnym natężeniu cech temperamentu EAS, to środowisko wpływa na temperament, a nie odwrotnie. To może oznaczać, że cechy temperamentalne ulegają modyfikacji przez środowisko.

Zachowania człowieka to często wynik interakcji temperament-środowisko.

Jeśli cechy temperamentu są mało natężone, to jesteśmy bardziej narażeni na środowisko.

Badania nad stresem powypadkowym. Jeśli ludzie słabo radzą sobie w warunkach przeżytej traumy, poziom reaktywności emocjonalnej jest większy, co powoduje większe narażenie na zaburzenia emocjonalne.

Również ma wpływ poczucie umiejscowienia kontroli. Osoby z poczuciem własnej kontroli nad sytuacją, mają mniejszy poziom reaktywności emocjonalnej.

U dzieci bada się również NIEŚMIAŁOŚĆ (lęk przed obcymi)

Współczynniki korelacji (r-Pearsona) cech temperamentu mierzonych EAS w 225 parach matka-dziecko i ojciec-dziecko.

Cechy są wyżej skorelowane w parach matka-dziecko (cecha matki/ojca -> dziecka) w wypadku:

niezadowolenie -> emocjonalność

strach -> emocjonalność

aktywność -> aktywność

oraz w parach ojciec-dziecko w wypadku:

złość -> emocjonalność

towarzyskość -> towarzyskość

brak towarzyskości -> nieśmiałość

cechy EAS w najnowszych badaniach

· Hintsanen, 2009: wysoki poziom niezadowolenia oraz niski poziom aktywności i towarzyskości stanowią najlepsze predyktory długości czasu pozostawania bez pracy wśród fińskich dorosłych 24-39 lat;

· Lindhout, 2009: wysoki poziom niezadowolenia i nieśmiałości u dzieci w interakcji z negatywnych afektem u rodziców i brakiem zachęty do niezależności dziecka wnoszą największy wkład w rozwój zaburzeń lękowych u holenderskich dzieci w wieku 8-13 lat. Przykład badania z nurtu interakcyjnego. Cecha działa w interakcji z innymi czynnikami.

· De Pauw, Mervielde, Leeuwen, 2009: towarzyskość, aktywność i emocjonalność, to jedne z cech temperamentu najsilniej powiązane z problemami zachowania (m.in. Lękowymi, nadpobudliwością z deficytem uwagi) oraz ze złym przystosowaniem u belgijskich przedszkolaków w wieku 4-5 lat;

· Tipples, 2008: niezadowolenie jest cechą sprzyjającą przeszacowaniu czasu trwania ekspozycji wzorców mimicznych negatywnych emocji (gniewu i strachu) u brytyjskich dorosłych w wieku 18-39. niezadowoleni szacowali, że ekspozycja była dłuższa.

Jerome Kagan (ur. 1929)

koncepcja zahamowanego i niezahamowanego temperamentu

· temperament odnosi się do stałych reakcji behawioralnych i emocjonalnych, które ujawniają się we wczesnym okresie życia człowieka i podlegają w części wpływowi konstytucji genetycznej.

Podstawowe założenia koncepcji zahamowanego i niezahamowanego temperamentu wg Kagana (szczegóły w podręczniku).

· jedyną niezmienna cecha w trakcie rozwoju to: nieśmiałość/lękliwość vs śmiałość/towarzyskość (nawiązanie do koncepcji I/E Eysencka);

· Temperament zahamowany (10% dzieci): nieśmiałe reakcje, ostrożność, brak okazywania emocji, lękliwość, niezadowolenie (także ucieczka).

· Temperament niezahamowany (25%): spontaniczność, nawiązywanie kontaktu, rozmawianie, okazywanie emocji.

· W większości przypadków cechy te nie ulegają zmianie aż do późnego dzieciństwa. Te dwa rodzaje temperamentów można badać tylko obserwując w warunkach laboratoryjnych.

Założenia cd.

· różnice w profilach temperamentu ujawniają się w reakcji na niepewność (stres) związany z nieznanymi lub nowymi bodźcami.

· Profil temperamentu (zahamowany – niezahamowany) można przewidzieć na podstawie wysokiej lub niskiej reaktywności u niemowląt (siła reagowania na bodźce).

· Rozróżnienie dwóch profili temperamentu stanowi analogię do różnic indywidualnych u zwierząt w tendencji do zbliżania się i unikania.

Podstawy biologiczne temperamentu wg Kagana

· reaktywność układu limbicznego (ciała migdałowatego i podwzgórza) oraz układu siatkowatego i części współczulnej układu autonomicznego.

· Większa reaktywność tych układów charakteryzuje dzieci z temperamentem zahamowanych (mniejsza towarzyszy temperamentowi niezahamowanemu).

Model zahamowanego i niezahamowanego temperamentu wg Kagana