Maria Rodziewiczówna - Kądziel.pdf - Rodziewiczówna Maria - keris1

Maria Rodziewiczówna

KĄdziel

Słowniczek

admiratorka (z łac.) - wielbicielka

admonicja (z łac.) - upomnienie, nagana, pouczenie

Almae Matris (z łac.) - dopełniacz od Alma Mater, uroczystej nazwy nadawanej od

średniowiecza szkołom wyŜszym, zwłaszcza uniwersytetom, dosłownie znaczącej Matka

śywicielka (tak staroŜytni Rzymianie nazywali wiele bogiń, szczególnie Ceres i Kybele). Tutaj

znaczenie dosłowne jest teŜ brane pod uwagę w następnych zdaniach, w których przy pomocy tzw.

mowy ezopowej bohaterowie mówią o matce-ojczyźnie w niewoli.

alterować (z łac.) - przejmować się, niepokoić, trapić

anachronizm (z gr.) - tu: przestarzałe poglądy lub zwyczaje, przeŜytek nie wiąŜący się ze

współczesnymi warunkami Ŝycia

anewryzm (z gr.) - miejscowe rozszerzenie tętnicy wywołane zmianami lub uszkodzeniem

jej ścianki; tętniak

antrakt (z gr.) - tu: przerwa w podróŜy

Augustyn Aureli, św. (354-430) - Ojciec Kościoła, filozof; najwaŜniejsze dzieła to:

“Wyznania”, “O Trójcy Świętej”, “O państwie BoŜym”, listy oraz kazania

auskultacja (z łac.) - metoda badania lekarskiego polegająca na słuchowej ocenie szmerów

oddechowych płuc, tonów i szmerów serca itp.

Bank Wzajemnego Kredytu - Towarzystwo Kredytowe ziemskie, stowarzyszenie

właścicieli ziemskich Królestwa Polskiego z siedzibą w Warszawie, załoŜone w 1825 r. z

inicjatywy F. Lubeckiego-Druckiego w celu udzielania kredytu długoterminowego posiadaczom

duŜej własności rolnej, a od końca XIX w. takŜe drobnym gospodarstwom

benedyktynka, benedyktyn - najstarszy likier, wyrabiany pierwotnie, od XVI w., przez

benedyktynów w Fecamp (Francja), na nalewkach i destylatach z około czterdziestu ziół i korzeni.

bezik (z fr.) - gra w karty z początku XIX w. na dwie, trzy lub cztery osoby dwiema, trzema

albo czterema taliami kart

biuro - tu: biurko, stół, stolik do pisania

bróg - pomieszczenie na siano lub zboŜe, składające się z czterech słupków i ruchomego

dachu; stóg siana lub zboŜa przykryty daszkiem

cenzura - tu: świadectwo sprawowania się i postępów ucznia wydawane przez szkołę

periodycznie

Chełmoński Józef (1849-1914) - polski malarz krajobrazów i scen rodzajowych, uczeń W.

Gersona

chruściel - crex pratensis, derkacz, kiecak, kaspar, mały ptak zamieszkujący trawy i zboŜa

ciąg - tu: lot, przelot dzikich kaczek

cum laude (łac.) - z pochwałą; dawna forma oceny wyróŜniającej na dyplomach

czworaki - budynek o czterech mieszkaniach przeznaczony dla słuŜby folwarcznej

Darwin Charles Robert (1809-1882) - przyrodnik angielski, twórca teorii ewolucyjnego

powstawania gatunków zwierzęcych i roślinnych w drodze doboru naturalnego; główne prace to “O

powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, “O zmienności roślin i zwierząt w stanie

udomowienia”, “O pochodzeniu człowieka”, “O doborze płciowym”. Dzieła Darwina uchodziły za

niemoralne, pannom w XIX w. “nie wypadało” ich czytać.

Das ewig weibliche (niem.) - pogardliwie: wiecznie kobiece

de iure (łac.) - według prawa; prawnie; formalnie; zgodnie z prawem

dezenwoltura, dezynwoltura (z fr.) - zbyt swobodne zachowanie się

“Die Braut von Messina” (niem.) - “Oblubienica z Messyny” (1803, wyd. pol. 1843), tytuł

dramatu fatalistycznego F. Schillera (1759-1805)

drapacz - narzędzie do kruszenia brył i spulchniania ziemi

ekspens (z łac.) - wydatek, koszt

ekstyrpator (z łac.) - gracownik, narzędzie rolnicze słuŜące do wyrywania chwastów z

korzeniami

ekwipować (z fr.) - wyposaŜać, zaopatrywać

elegia (z łac.) - tu: Ŝale, smutne wyznania

elegijna (z łac.) - tu: smutna

eskulap (łac. Aesculapius, gr. Askl~epi~os) - lekarz; w mitologii greckiej Eskulap był

bogiem sztuki lekarskiej; tu: Ŝartobliwie.

Eupatoria - miasto na zachodnim wybrzeŜu Półwyspu Krymskiego załoŜone przez

Mitrydatesa IV, było siedzibą chanów tatarskich, od 1783 r. naleŜy do Rosji

faryzeusz - przenośnie: człowiek fałszywy, obłudny; udający poboŜność, świętoszek,

hipokryta (w staroŜytnej Judei członek sekty religijno-politycznej odznaczającej się ścisłym

przestrzeganiem zewnętrznych przepisów religijnych)

faska - miara zboŜa odpowiadająca pojemności fasy, czyli stągwi, kadzi - duŜego naczynia

z klepek słuŜącego do przechowywania produktów

fąfel (z fr.) - smarkacz, dzieciuch

fiksatka - przenośnie: dziwaczka, maniaczka

flinta (z niem.) - fuzja myśliwska, strzelba

fornalka - tu: typ gospodarstwa rolno-hodowlanego

funt - jednostka miary, od około 400 do 560 g

garniec - dawna polska miara pojemności cieczy i ciał sypkich dzieląca się na cztery kwarty

i szesnaście kwaterek, licząca od 3,5 do 4 l

Gaudeamus igitur, iuvenes dum sumus! (łac.) - weselmy się więc, pókiśmy młodzi;

międzynarodowa pieśń studencka; tekst wędrownego poety niemieckiego C. W. Kinderlebena

(1781) oparty jest na hymnie pokutnym z XIII w., melodia J. G. G~unthera.

“Gazeta Warszawska” - najstarszy dziennik warszawski, załoŜony w 1774 r. przez księdza

S. Łuskinę jako pismo informacyjne zamieszczające przekłady artykułów zagranicznych. W 1794 r.

“Gazeta Warszawska” przeszła na własność Lesznowskich, zmieniając okresowo nazwę na “Gazetę

Krajową”, następnie na “Gazetę Wolną Warszawską”, w tym samym roku wróciła do starej nazwy;

w latach 1841-1859 pod redakcją A. Lesznowskiego syna “Gazeta” podniosła swój poziom

drukując w odcinkach m.in. powieści J. Korzeniowskiego, J. I. Kraszewskiego, T. T. JeŜa i in.,

korespondencyjne J. I. Kraszewskiego, felietony A. Niewiarowskiego. W latach 1859-1889

redaktorem był J. Kenig, potem S. Lesznowski, który w 1906 r. przekazał prawa wydawnicze M.

Zamoyskiemu, program “Gazety” poszedł w kierunku Narodowej Demokracji; po 1910 r.

redagował ją nowy zespół z R. Dmowskim. Zlikwidowano ją w 1935 r.

gratis (łac.) - darmo, bezpłatnie

gumno - 1. stodoła; 2. plac w stodole z twardo ubitej ziemi, na którym młóci się zboŜe

cepami; klepisko, boisko, tok; 3. podwórze gospodarskie wraz z budynkami gospodarskimi

homo sum (łac.) - człowiekiem jestem; właśc. homo sum, humani nihil a me alienum puto -

człowiekiem jestem; nic, co ludzkie, nie jest mi obce; z Terencjusza (Heautontimorumenos, 1, 1,

25).

Jeśli pierś z lodu, namiętność ją spali,

A jeśli z głazu - roztrzaska!

- właśc. Jeśli pierś z drewna..., z W. Gomulickiego (Musisz kochać, w. 25-28).

jurysta (łac.) - znawca prawa; prawnik

kaleta (z tur.) - woreczek skórzany na pieniądze i drobiazgi, noszony przy pasie

kałamaszka (z białorus.) - wózek jednokonny, wybity łubem, bez budki i resorów, uŜywany

w XVII-XIX w. głównie na Litwie, Białorusi i Ukrainie

kaput (z niem.) - Ŝartobliwie: koniec, po wszystkim, wszystko przepadło

karbol (z łac.) - roztwór fenolu uŜywany do dezynfekcji

karbowy - nadzorca chłopów prowadzący rejestr ich pracy

kop., kopiejka (z ros.) - setna część rubla

korzec - słowiańska miara ciał sypkich; uŜywano róŜnych korcy lokalnych, wg konstytucji z

1764 r. warszawski korzec skarbowy zawierał około 120 litrów, a korzec nowopolski około 128

litrów; korzec dzielono na 32 garnce.

Kosiński Julian (1833-1914) - profesor chirurgii w warszawskiej Szkole Głównej, potem na

uniwersytecie

“Kraj” - tygodnik polityczno-społeczny ukazujący się w Petersburgu w latach 1882-1909,

współzałoŜycielem (razem z W. Spasowiczem) i redaktorem był E. Piltz, od roku 1906 B.

Kutyłowski. “Kraj” reprezentował ugodowe tendencje polityczne, głosił konieczność zbliŜenia się

do liberałów rosyjskich, popierał ruch panslawistyczny; w dziedzinie gospodarki opowiadał się za

programem pozytywistycznym. Głównymi publicystami byli m.in. E. Piltz, W. Spasowicz, J.

Tokarzewicz, współpracownikami E. Orzeszkowa i B. Prus.

krup (z ang.) - dławiec, błonica krtani

Księstwo - Księstwo Warszawskie utworzone przez Napoleona I w 1807 r. jako państwo

niepodległe, w sojuszu z Francją, utworzone z ziem II i III zaboru pruskiego (bez Gdańska), po

wojnie 1809 r. poszerzone o odebrany Austrii Kraków, Kieleckie i Lubelskie; w 1813 r. zajęte

przez wojska rosyjskie, w 1815 r. zlikwidował je kongres wiedeński.

kuplet (z fr.) - zwrotka dowcipnej piosenki na tematy aktualne, zazwyczaj z refrenem

kursy - tu: wykłady, studia

lafirynda - tu: lekcewaŜąco o przesadnej elegantce, strojnisi, kokietce, kobiecie modnej,

niepraktycznej

legat (z łac.) - przeznaczenie przez spadkodawcę w testamencie określonego świadczenia

majątkowego dla osoby nie będącej spadkobiercą; zapis

lejcowa kasztanka - chodząca w lejcach, przed dyszlowym albo obok dyszlowego konia

lik; nie w liku - nie liczy się

luminarz (łac. luminar - pochodnnia) - człowiek wybitny, przodujący w jakiejś dziedzinie,

znakomitość

marka (z niem.) - tu: znaczek pocztowy

marszałkowskie zjazdy - zjazdy samorządu szlacheckiego pod przewodnictwem marszałka,

od 1772 r. w zaborze rosyjskim marszałek obierany był na sejmikach powiatowych, od 1863 r. z

nominacji

mentor (z gr.) - tu: nauczyciel, wychowawca; w mitologii greckiej imię wychowawcy

Telemacha, syna Odyseusza

Maria Rodziewiczówna - Kądziel.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: