Roland Barthes (Działalność struktualistyczna).doc

Roland Barthes

Działalność strukturalistyczna

·         strukturalizm

˃        nie jest to szkoła

˃        nie jest to ruch

·         strukturalizm to słownictwo → struktura: termin wywodzący się z gramatyki i anatomii; nadużywany

·         do terminu struktura odwołują się nauki społeczne, dlatego użycie tego słowa przestaje być wyróżnikiem

·         funkcje, formy, znaki i znaczenia nie są bardziej jednoznaczne → kamuflują deterministyczny schemat przyczynowo-skutkowy

·         aby zbliżyć się do tego, co dzieli strukturalizm od innego sposobu myślenia trzeba odwołać się do par:

a)      znaczące – znaczone (signifiant – signifie): odsyła do modelu lingwistycznego (de Saussure) → lingwistyka (obok ekonomiki) jest nauką o strukturze 

b)      synchronia – diachronia: zdaje się przypisywać pewną rewizję pojęcia historii → o tyle o ile idea synchronii zakłada pewne unieruchomienie pojęcia czasu, a pojęcie diachronii dąży do przedstawienia procesu historii jako czystego następstwa form

·         główny opór wobec strukturalizmu pochodzi ze strony marksizmu

·         słowny znak strukturalizmu należy widzieć w odwołaniu się do słownictwa dotyczącego znaczenia (nie do terminu, który nie ma cech wyróżnika)

·         metajęzyk intelektualny wyraźnie posługuje się konceptami metodologicznymi

·         strukturalizmu nie należy sprowadzać do założenia a priori (bo nie jest ani szkołą ani ruchem)

·         można założyć, że istnieją artyści, dla których pewne uprawianie struktury przedstawia szczególne doświadczenie

·         można założyć, że wspólnym mianownikiem dla analityków i twórców może być kategoria „człowiek strukturalny” → określony przez wyobraźnię (to, co sobie wyobraża) czyli sposób w jaki myślowo przeżywa strukturę → nie jest określany przez idee lub język

·         strukturalizm jest przede wszystkim działalnością → uporządkowanym szeregiem pewnej ilości operacji umysłowych

·         celem działalności strukturalistycznej jest odtworzenie „przedmiotu” tak, aby przejawiała się zasada działania („funkcja”) tego przedmiotu

·         struktura jest ukierunkowanym wizerunkiem przedmiotu

·         człowiek strukturalny bierze to, co rzeczywiste, rozkłada na elementy, a potem składa → wytwarza coś nowego → wizerunek to intelekt dodany do przedmiotu

·         w działalności strukturalistycznej twórczość czy refleksja to wytwarzanie świata, który przypomina swój pierwowzór, nie w celu skopiowania, ale w celu uczynienia zrozumiałym

·         strukturalizm z natury jest działaniem naśladowczym → nie ma technicznej różnicy miedzy naukowym strukturalizmem a sztuką w ogóle

·         jedno i drugie wiąże się z mimesis opartą na analogiczności funkcji → Levi-Strauss nazywa to homologią

·         nie jest ważne czy pierwowzór jest dany w świecie jako już zebrany czy rozproszony, ani z jakiej rzeczywistości pochodzi: to nie natura naśladowanego przedmiotu określa sztukę → sztukę określa to, co człowiek dodaje do przedmiotu: istotą wszelkiej twórczością jest technika

·         cele działalności strukturalistycznej są nierozłącznie związaną z pewną techniką → przedmiot rozkłada się na elementy, by ujawnić funkcję

·         działalność strukturalistyczna obejmuje dwie typowe operacje: najpierw tniemy, potem porządkujemy

·         pociąć: znaleźć w przedmiocie ruchome fragmenty, których sytuacja dyferencjalna rodzi pewien sens → ten fragment sam w sobie nie ma sensu, charakteryzuje się tym, że najmniejsza zmiana w jego położeniu powoduje zmianę całości

·         wszystkie jednostki posiadają znaczące istnienie dzięki granicom

a)      które albo oddzielają je od aktualnych jednostek

b)      które odróżniają je od innych jednostek wirtualnych, z którymi wchodzą w pewną klasę (paradygmat → możliwie ograniczony zasób przedmiotów, z których wywołuje się (za pośrednictwem aktu zacytowania) przedmiot/jednostkę, którą pragniemy obdarzyć aktualnym znaczeniem; przedmiot paradygmatyczny pozostaje w pewnym związku podobieństwa wobec innych przedmiotów tej samej klasy, a zarazem pozostaje w stosunku odmienności)

·         rozcinanie powołuje do istnienia pierwszy rozproszony stan „wizerunku”

·         jednostki struktury nie są „anarchistyczne” → każda z  nich tworzy wraz ze swym własnym wirtualnym zasobem rozumny organizm, poddany zasadzie najmniejszej różnicy

·         po ustaleniu jednostek człowiek strukturalny powinien ustalić zasady ich kojarzenia → działalność porządkująca

·         mimo, iż syntaksa sztuk i języków jest zróżnicowana → w każdym dziele, zrodzonym z projektu strukturalnego, odnajdujemy podporządkowanie się pewnym regularnym przymusom, których formalizm jest znacznie mniej istotny niż stałość

·         w tym stadium działalności naśladowczej dzieło jawi się jako skonstruowane, tzn. obdarzone sensem dzięki regularnemu powrotowi i kojarzeniu jednostek → lingwiści te zasady kombinowania nazywają formami → to, co sprawia, że sąsiadowanie jednostek nie wydaje się wynikiem przypadku

·         dzieło sztuki jest tym, co człowiek wydziera przypadkowi

·         dzieła niefiguratywne są dziełami sztuki, bo myśl ludzka nie wpisuje się w analogię kopii i modelu, ale w regularność zespołów, mimo, że wydają się być przypadkowe

·         sztuka to podbój dokonany na przypadku → wszelkiej reguły trzeba się po prostu nauczyć

·         tak skonstruowany wizerunek nie oddaje świata takim, jakim go przyjął → na tym polega waga strukturalizmu

·         wizerunek ujawnia nową kategorię przedmiotu → funkcjonalność → włączenie do kompleksu nauk, rozwijających się na tle badań nad informacją

·         świat zawsze szukał sensu tego, co mu dano i co wytwarza → nową jest myśl, która stara się widzieć, jak dzieje się to, że sens jest w ogóle możliwy

·         przedmiotem strukturalizmu jest człowiek twórca znaczeń, a nie człowiek pełen znaczeń → tak jakby cele semantyczne ludzkości wyrażały się nie w treści, ale w samym akcie wytwarzania znaczenia

·         nowy człowiek nadań strukturalnych: homo significans

·         Hegel powiedział, że Grecy zdumiewali się tym, co naturalne w naturze → badali ją

·         od tego czasu natura się uspołeczniła: wszystko dane człowiekowi jest już ludzkie → natura stała się kulturą

·         człowiek strukturalny nie różni się od dawnego Greka: także bada to, co w kulturze naturalne czyli wytwarzanie znaczeń

·         wytwarzanie znaczeń jest ważniejsze od samego znaczenia → funkcja wykracza poza dzieło → strukturalizm czyni się dziełem i utożsamia dokonywanie dzieła z samym dziełem

·         literatura jest nade wszystko manteią[1] → jest zarazem tą, która daje się zrozumieć i stawia pytania, mówi i milczy, zaangażowana i oderwana

·         człowiek strukturalny nie może zgodzić się na zarzut irrealizmu

·         strukturalizm nie pozbawia świata historii: stara się związać z historią nie tylko treści, ale także formy, nie tylko ideologię, ale także estetykę

·         dla człowieka strukturalnego trwanie nie ma większego znaczenia

·         strukturalizm jest pewną formą świata, która zmienia się wraz ze światem

2