Psychologia wychowania (wychowawcza, pedagogiczna)- jej przedmiotem wychowanie, powstała na przełomie XIX i XX wieku. 2 nurty: praktyczny(psychologia stosowana) i teoretyczny(przedmiotem- proces wychowawczy)- Baley.
Przedmiot psychologii wychowania
2 zakresy pojęcia wychowania:
a. szerokie
całokształt oddziaływań wychowawczych i środowiskowych
b. wąskie
oddziaływanie na sferę afektywną, człowieka, jego system wartości i osobowości
· wychowanie obok nauczania i opieki
Wychowanie- złożony system działań, podejmowanych przez osobę o przypisanej społ. roli wychowawcy względem 2 osoby, o społ. przypisanej roli wychowanka, lub względem jej otoczenia, z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem.
Wychowanie=Edukacja(e- ducere- wyciągnąć w górę )
Cechy wychowania:
1. wychowanie jest interakcją
2. relacja ta jest niesymetryczna- istnieją różnice w zakresie:
a. kompetencji
b. wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego(wiedzę posiada tylko wychowujący)
c. władzy- rola wychowawcy ma większą moc)
1. celem wychowania- wywołanie zmian; interwencja w układ indywidualny lub społeczny
2. wychowanie jest działaniem bezpośrednim lub pośrednim
3. wychowawca działa z intencją wywołania zmiany u wychowanka lub w jego otoczeniu(intencja jawna lub ukryta)
4. wychowawca działa wg. Programu, który wynika z przyjętych wartości)
Wychowanie to interwencja w układ żywy.
W psychologii wychowawczej wyróżnia się 3 działy:
1. psychologia wychowania
2. psychologia nauczania
3. opieka psychologiczna
Kiedyś problem wychowania odnosił się do dzieci i młodzieży, a obecnie w dobie przemian społ., ekonomicznych powinien obejmować także dorosłych oraz różne instytucje.Dorosłych, bo będą musieli przygotować młodych do nowych warunków życia.
Założenia psych. wychow :
· dynamiczna i genetyczna perspektywa ujmowania osoby
· działania wychowawcze są podwójnie uwikłane(w osobę i kontekst jej życia) i przynoszą różnorakie konsekwencje
· akceptacja wielości wpływów , którym podlega dana osoba
Problemy psychologii wychowawczej dotyczą :
1. oferty wychowawczej
a. z punktu widzenia jednostki- adekwatność programów działań do wiedzy i umiejętności jednostki, atrakcyjności, zgodności z istotnymi dla jednostki potrzeb.
b. z punktu widzenia społeczeństwa- czy mają one(oferty) u podłoża cenione wartości, czy system działań jest spójny z proponowanymi wartościami, czy odpowiada ważnym społecznie potrzebom
1. gotowości do przyjmowania ofert edukacyjnych i poddawania się nim
2. warunków realizacji ofert wychowawczych.
Zadania psychologii wychowawczej:
· tworzenie ofert wychowawczych
· wspomaganie rozwoju osób i budowanie ich gotowości do przyjmowania ofert wychowawczych
· pomoc w dopasowaniu ofert wychowawczych do poziomu gotowości osób i grup do których jest adresowany.
Wychowanie jako czynnik rozwoju człowieka.
1. Wychowanie jako czynnik zmiany indywidualnej i zmiany społecznej.
Wychowanie pojęte jako interwencja(działania zmierzające do wywołania zmiany). Działalność wychowawcza ma charakter podwójnej interwencji:
· indywidualnej(cel interwencji- wywołanie zmian w umiejętnościach, wiedzy, postawach wartościach jednostki)
· społecznej(podejmowana w celu stymulowania, ukierunkowywania i podtrzymywania przemian Ładu społecznego)
.2. Wychowanie jako czynnik modyfikujący sieć związków społecznych jednostki.
Człowiek uwikłany jest w różne sieci wzajemnych zależności, stąd konieczne są zabiegi wychowawcze na różnych poziomach:
A. intrapersonalnym
B. interpersonalnym
C. grupowym
D. instytucjonalnym
1. Socjalizujący i emancypujący wpływ wychowania.
Funkcje wychowania:
a. socjalizacyjna- związana z przygotowaniem ludzi do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego
b. emancypacyjna(wyzwalająca)- wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, się jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować.
Konieczne jest tu zachowanie równowagi pomiędzy socjalizacją a emancypacją, zarówno dla wychowanka, jak i wychowawcy.
Koncepcje rozwoju człowieka a modele wychowania.
Rozwój człowieka- efekt wzajemnego przenikania się czynnika biologicznego, społecznego i aktywności własnej.
Pod wpływem tych czynników zaczyna się kształtować proces indywidualizacji, który przebiega w 3 płaszczyznach:
· proces konkretyzacji- utrwala się 1 lub kilka sposobów zaspokajania danej potrzeby
· mentalizacja- uświadamianie potrzeby
· proces socjalizacji- uwzględnianie wymagań kulturowych.
1. Dojrzewanie i uczenie się a rozwój człowieka.
Dojrzewanie- proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej rozwój w zakresie danej funkcji lub całokształtu zachowania się jednostki.(Przetacznikowa)
Uczenie się- proces wykształcania się, przekształcania i utrwalania tych czynności(regulacyjnych) na podłożu doświadczenia indywidualnego, zdobytego pod wpływem bodźców środowiska zewnętrznego i aktywności podmiotu, a zarazem podczas działania i ćwiczenia.
Rodzaje wpływów otoczenia społecznego:
a. niespecyficzny: interakcje społeczneÞ stan pobudzeniaÞ stymulacja rozwoju mózguÞ przejście na następny poziom dojrzewania
b. specyficzny: związany z różnymi środowiskami wychowawczymi
Lew Wygotski- 3 stanowiska dotyczące relacji między dojrzewaniem , uczeniem się a rozwojem człowieka :
1. rozwój dziecka niezależny jest od procesów nauczania; nauczanie wlecze się za rozwojem i dostosowuje się do rozwoju niczego w nim nie zmieniając(teorie preformacjonizmu, teorie podkreślające w rozwoju czynnik biologiczny; Rousseau,Gessel, Montessori, Werner, Piaget, Freud, Erikson).
2. uczenie się jest rozwojem, nauczanie odgrywa główną rolę w wyznaczaniu kierunku i przebiegu rozwoju człowieka; oba procesy przebiegają równolegle- każdy krok w nauce odpowiada krokowi w rozwoju(John Lock, Watson, Bandura)
3. rozwój człowieka wyznaczany jest przez 2 różne, wzajemnie powiązane i uwarunkowane procesy- dojrzewanie, zależne od stanu układu nerwowego, i uczenie się; nauczanie może ingerować w procesy dojrzewania- przyspieszać je, opóźniać, modyfikować ich kierunek, a dojrzewanie przygotowuje grunt dla sposobu nauczania(Wygotski, teorie interakcyjne)
1. Kryteria wyodrębniania modeli wychowania.
a. rola oddziaływań zewnętrznych w stosunku do procesu dojrzewania organizmu(Schaffer):
3 modele socjalizacji
· laissez-faire(pozostawienie zupełnej swobody)
· lepienia z gliny- dziecko rodzi się nieukształtowane, wychowawcy nadają mu kształt(modelowanie zachowania, wykształcanie nawyków itd.)
· konfliktowy- dzieci są bierne, ale od urodzenia aktywne; elementy sytuacji socjalizującej:1) egocentrycznie nastawione i stawiające opór dziecko, 2) mający władzę opiekuni i 3) dążenie opiekuna do rozwiązania konfliktu przez uzyskanie konformizmu dziecka(poddania się); występuje tu pewnego rodzaju ambiwalencja- opiekun daje dziecku swobodę działania w niektórych sytuacjach a cofa to przyzwolenie w innych(podwójny konflikt: wewn. dążeń i zewn. wymagań oraz różnych wymagań w zależności od sytuacji)
· wzajemności(wprowadzony przez Wygotskiego)- rozwój wymaga wkładu wysiłków opiekuna i dziecka.
Wnioski:
1 dziecko to aktywny uczestnik interakcji-początkowo z matką, potem z innymi opiekunami
2 oddziaływania są dwustronne
3 przebieg interakcji organizuje wzajemna adaptacja
4 każda ze stron wnosi odmienny wkład do interakcji
b)korzenie wychowania w psychologicznych koncepcjach natury i rozwoju człowieka(Kolhlbergi Rochelle Mayer)
3 ideologie pedagogiczne:
· romantyczna- ujmuje rozwój jako dojrzewanie
· transmisji kulturowej- oparta na założeniach uczenia się
· progresywizmu- główny czynnik sprawczy zmiany indywidualnej to dyskurs i konwersacja
a. podstawowa orientacja wychowawcy/nauczyciela(Joyce, Weil, Showers), wyznaczająca to, jakie cele będzie on stawiał i wg. Jakich zasad będzie projektował przebieg procesu oddziaływania wychowawczego.
1. Podstawowe modele wychowania.
A. Koncepcja zmiany systemu zachowania- wychowanie ukierunkowane na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków
B. Koncepcja zmiany struktur poznawczych- wychowanie ukierunkowane na budowanie systemu wiedzy o świecie i o sobie oraz na rozwijanie sprawności intelektualnych związanych z odbieraniem i przetwarzaniem informacji
C. Koncepcja zmiany osoby- sens wychowania to stworzenie warunków do samorealizacji danej osoby i osiągnięcia przez nią zdrowia psychicznego oraz pełnej odpowiedzialności za siebie
D. Koncepcja zmiany relacji między osobą a jej otoczeniem
1. Rozłączność czy komplementarność modeli wychowania?
Autorka tego rozdziału jest za uznaniem komplementarności 4 modeli wychowania. Należy je traktować nie jako rozłączne i wzajemnie się wykluczające, ale jako różniące się główną orientacją na wartości realizowane w toku oddziaływań wychowawczych.
Interakcja wychowawcza
1. Cechy interakcji wychowawczej.
· wyodrębnione role wychowującego
(W) i wychowywanego(w) i w związku z tym inne wymagania społeczne względem nich oraz oczekiwane społecznie wzory zachowania, zarówno w sytuacji kontaktu wychowawczego(np. na kursie), jak i poza nim.
· W działa z intencją wywołania zmiany u
w, a w oczekuje, że zmieni się pod wpływem interakcji z W, czyli oczekuje od W podjęcia określonych względem siebie działań
· W chce wywołać określoną zmianę u w, ma ofertę wychowawczą, działa wg. wynikającego z niej programu, podejmuje działania, które mają zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych w ofercie celów
· Podstawowe zadanie W to wzbudzenie odpowiedniego stopnia gotowości u
w do przyjęcia oferty(dopasowanie jej do jego oczekiwań, potrzeb aspiracji, a także do posiadanych przez w kompetencji), a następnie zachęcanie go do podejmowania działań zgodnych z przyjętym programem wychowawczym i egzekwowanie (lub nie) określonego postępowania.
2. Rodzaje interakcji wychowawczej.
KATEGORIE ANALIZY.
MODEL I
Spontanicznej aktywności ucznia i dostosowującej się do niego aktywności nauczyciela.
MODEL II
Skoordynowanej aktywności ucznia i nauczyciela(wzajemnie dostosowujących się)
MODEL III
Zaplanowanej aktywności nauczyciela i kierowanej przez niego aktywności ucznia
Układ pozycji nauczyciel-uczeń
· układ: uczeńÞ nauczyciel
· relacja niesymetryczna: uczeń dominujący, nauczyciel podporządkowany
· relacja quasi-podmiotowa:
nauczyciel jest narzędziem zaspokajania potrzeb ucznia(jednopodmiotowość)
· układ: uczeńÛ nauczyciel
· relacja symetryczna: równowaga pozycji i ucznia i nauczyciela
· relacja podmiotowa: nauczyciel i uczeń wzajemnie zaspokajają swoje potrzeby(dwupodmiotowość
· układ: uczeńÜ nauczyciel
· relacja niesymetryczna: nauczyciel dominujący, uczeń jest podporządkowany
· relacja przedmiotowa: uczeń jest materiałem w rękach nauczyciela(przedmiotowość)
Istota uczenia się
· swobodne doświadczanie
Þ czasami formułowanie wniosków
Þ czasami refleksja
· eksploracja
· metoda próbowania i błądzenia
· odpowiedzialność za efekty nieokreślone
· inspirowane doświadczanie
Þ samodzielne formułowanie wniosków
Þ refleksja
· odkrywanie i tworzenie
· metoda próbowania i poprawiania
· określone zakresy odpowiedzialności za efekty
· kierowane doświadczanieÞ formułowanie wniosków pod kierunkiem nauczyciela
· sterowane poznawanie
· brak przyzwolenia nauczyciela na błąd ucznia
· odpowiedzialność za efekty przerzucona na ucznia
Działania nauczyciela i ucznia.
· aktywność ucznia sterowana wewnętrznie, aktywność nauczyciela kierowana przez ucznia
· nauczyciel organizuje środowisko uczenia się, uczeń realizuje wewnętrzny program uczenia się
· zaangażowanie według modelu wszystko albo nic u ucznia i nauczyciela
· ryzyko zniechęcenia u obu stron
· działania ucznia i nauczyciela wzajemnie inspirowane i wzmacniane
· nauczyciel i uczeń razem organizują środowisko uczenia się i współtworzą program uczenia się(program wspólny)
· samowzmacniające się , silne zaangażowanie ucznia i nauczyciela
· satysfakcja wewnętrzna obu stron
· działania ucznia ściśle kierowane przez nauczyciela zgodnie z planem
· nauczyciel sam organizuje środowisko uczenia się i sam tworzy program dla ucznia(program zewnętrzny)
· słabe zaangażowanie ucznia i nauczyciela, sterowane sytuacyjnie
· ryzyko wypalenia u obu stron
3.Podmiotowa interakcja wychowawcza- kompetencje wychowawcy.
...
kwiatusia