EKOLOGIA SPOŁECZNA SZCZECINA
Agata Kolińska
PPSiR IV, grupa: C
STUDIA STACJONARNE
Spis treści
I. Cześć teoretyczna
1. Czym jest ekologia społeczna?
2. Filozofia ekologii społecznej
3. Ekologia miasta
II. Część praktyczna
1. Położenie geograficzne Szczecina
2. Historia Szczecina
3. Władza w Szczecinie
4. Turystyka
5. Kultura
6. Gospodarka
7. Podsumowanie i wnioski
8. Bibliografia
9. Aneks
Pojęcie „ekologia społeczna” wychodzi się nauk socjologicznych. Nazwano tak teorię rozwijaną w ramach dwóch nurtów amerykańskiej socjologii. Jeden z nich to socjologia wsi Charlesa J. Galpina, a drugi to tak zwana szkoła chicagowska działająca w latach dwudziestych XX wieku [1].Szkoła ta to nurt w socjologii empirycznej związany z Uniwersytetem w Chicago, utworzonym w 1892 roku z pierwszym wydziałem socjologii na świecie. Publikacją, która rozpoczęła niezależność tego nurtu w socjologii była praca Roberta E. Parka The City, a także w początkowym okresie przyczyniła się do rozwoju tej szkoły praca Floriana Znanieckiego i Williama Thomasa Chłop polski w Europie i Ameryce [2].
Socjologia wsi podejmowała badania społeczności lokalnych między innymi z punktu widzenia wpływu, jaki na ich struktury wywiera środowisko przyrodnicze. Szkoła chicagowska starała się wyjaśnić istotne cechy rozmieszczenia i podziału przestrzennego społeczności miejskich oraz wpływ sposobu wykorzystania przestrzeni na styl życia ludzi. Badano, na ile przestrzeń stanowi czynnik kształtujący obyczajowość społeczności ludzkich, na ile prowokuje pojawienie się i stopień nasilenia zjawisk patologicznych, takich jak przestępczość, alienacja, narastanie agresji oraz na ile stanowi ona czynnik uwypuklający i podtrzymujący zróżnicowanie społeczne pod względem etnicznym, zawodowym, czy też materialnym. Teoria nazwana ekologiczną, traktuje społeczeństwo tak, jakby stanowiło ono specyficzny ekosystem. Jest on podsystemem biosfery i wchodzi w nią w relacje związane z zaspokajaniem różnorodnych potrzeb
Właśnie w taki sposób socjologia jest rozumiana przez socjologów. Jednak jest to tylko jedno z ujęć z którymi możemy spotkać się w literaturze. Zupełnie inne wyjaśnienie pojęcia ekologia społeczna proponuje M. Bookchina, które obejmuje również pewne aspekty wartościujące, a więc problematykę filozoficzną i aksjologiczną. Taka interpretacja pojęcia jest charakterystyczna dla trzech grup badaczy. Pierwszą z nich są filozofowie. Uważają oni, że socjologia jest uwikłana w problemy natury filozoficznej
przejawiają się w niej następujące filozoficzne antagonizmy. Pierwszym z nich jest antagonizm indywidualizmu i uniwersalizmu, czyli sprzeczność między uznawaniem społeczeństwa za zbiór jednostek będących jedyną rzeczywistością społeczną, a uznawaniem, że jednostka jest taka, jaką ją stworzyło społeczeństwo. Kolejnym antagonizmem jest substancjalizm i racjonalizm, czyli poglądem, że wszystkie twory społeczne stanowią byt samoistnie, a poglądem, że są one jedynie stosunkami między ludzi. Możemy również wyróżnić antagonizm między obiektywizmem a subiektywizmem, czyli sprzeczność między poglądem, że twory społeczne istnieją obiektywnie, a poglądem, że istnieją one tylko w świadomości ludzi. Antagonizm między metodą holistyczną a metodą fizykalną zakłada, że społeczeństwo jest organizmem i mechanizmem. Antagonizm materializmu i idealizmu: według materializmu rządzą stosunki ekonomiczne, a według idealizmu przemiany społeczne są skutkiem ludzkich idei, potrzeb i skłonności. W przypadku ekologii społecznej można wykazać jeszcze jeden antagonizm, a mianowicie spór o miejsce człowieka w przyrodzie- czy jego znaczenie jest nadrzędne wobec znaczenia innych istot i tworów przyrody, czy też człowiek jest jedynie zwykłym członkiem społeczności biotycznej.
Drugą grupą są aktywiści i ruchy ekologiczne. Jeden z takich aktywistów. Murray Bookchin, stwierdził, że ekologia społeczna powinna zajmować się relacją między ekologią i polityką, aby móc określić, jaki ustrój polityczny zapewnia ustalenie i utrzymywanie optymalnych relacji między światem ludzi a światem przyrody.
Trzecią grupą są niektórzy współcześni socjologowie rozumiejący określenie ekologia społeczna znacznie szerzej, niż to było na początku rozwoju teorii ekologicznej. Istotę zmiany podejścia do tego pojęcia odzwierciedla opinia Władysława Kmitowskiego : „specyfika ekologii społecznej polega między innymi na tym, że rozwija się ona przede wszystkim jako nauka normatywna”. Autorzy ci nie traktują ekologii społecznej jako nauki zawierającej wyłącznie ambicje odkrywania obiektywnych praw odnoszących się do relacji społeczeństwo-przyroda. Zarzucają zwolennikom teorii ekologicznej przede wszystkim zbyt wąskie ramy badawcze, dowodząc, że na stosunki międzyludzkie oddziałuje nie tylko przestrzeń bowiem ‘każda przestrzeń jest składnikiem jakiegoś niż przestrzennego systemu wartości, w odniesieniu do którego posiada swoistą treść i znaczenie’.
Obecne przedstawienie ekologii społecznej bardzo różni się od definicji przedstawionych przez socjologów i od tego, co przez nią rozumieli twórcy tego określenia. Współcześnie rola ekologii społecznej polega nie tylko na opisie związków między społeczeństwem i środowiskiem przyrodniczym oraz formułowaniu praw odnoszących się do tych związków, ale polega ona też na dążeniu do tego, by jej prawa służyły jakościowej regulacji tych związków. Zgodnie z tym została przyjęta następująca definicja ekologii społecznej: „Ekologia społeczna to dziedzina wiedzy mająca na celu poznanie związków i zależności występujących w relacjach między systemem społecznym i systemem przyrodniczym oraz modelowanie tych relacji w kierunku osiągnięcia i utrwalenia równowagi między obiema kategoriami systemów. Ekologia społeczna bada oraz ocenia aktualne i potencjalne formy działalności człowieka w środowisku przyrodniczym oraz postawy wobec niego, zalecając te, które pozostają w zgodzie z właściwościami przyrody oraz podstawami trwania i rozwoju cywilizacji ludzkiej” Tak rozumiana ekologia społeczna stanowi rodzaj metanauki; która obejmuje dziedziny wiedzy odnoszące się do obu środowisk. Stanowi syntezę nauk filozoficznych i nauk społecznych. Możemy do niej zaliczyć elementy nauk filozoficznych oraz socjologicznych [3].
Sprecyzowanie jednoznacznej definicji filozofii ekologii jest zadaniem bardzo trudnym. Trudność ta wynika z wielkiej różnorodności koncepcji tej filozofii. Wraz ze sposobem pojmowania słowa „ekologia” zmienia się również pojmowanie filozofii ekologii/ Ci którzy określenie ekologia rozumieją w pierwotnym znaczeniu, czyli jako biologię środowiskową będącą nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, traktują filozofię ekologii jak filozofię pewnej dyscypliny naukowej analogiczną do filozofii fizyki lub matematyki odmawiając tego miana dociekaniom filozoficznym o szerszym charakterze proponując, by rozważania określone jako filozofia ekologii nazwać inaczej, przykładowo jako biofilozofia albo ekologia człowieka. Inni autorzy rozumieją ekologię znacznie szerzej, jako „swoiste wyznanie wiary, światopogląd i związaną z nim ideologię oraz to, co w ludzkiej działalności i jej wytworach jest zgodne z naturą, przyjazne człowiekowi i zarazem nie szkodzi przyrodzie”.
Filozofia ekologii może być rozumiana na dwa sposoby:
· Jako metateoria ekologii, a wiec próba odpowiedzi na pytania, na ile system przyrodniczy poznawalny oraz w jaki sposób proces tego poznania w ramach badań ekologicznych powinien następować;
· Jako odrębny kierunek filozoficzny, który formułuje własne założenia ogólno filozoficzne i oparte o nie teorie wartości, teorie kultury, teorie państwa i prawa.
Jednak niektórzy filozofowie rozumieją ekologie jeszcze inaczej:
· Jako uzupełnienie tradycyjnych rozważań w ramach poszczególnych kierunków filozoficznych, przede wszystkim uzupełnienie dotychczasowej filozofii przyrody;
· Jako nową koncepcji filozofii przyrody.
Filozofia ekologii rozpatruje z filozoficznego punktu widzenia wszelki powiązania, współzależności i interakcje miedzy człowiekiem 9spoleczenstwą) i biosferą. Opisuje istniejące i pożądane relacje między środowiskiem przyrodniczym a człowiekiem 9spoleczenstwem). Wskazuje warunki, jakie należałoby spełnić, aby możliwe było harmonijne współistnienie człowieka i świata przyrody.
Ekologia rozumiana jako biologia środowiskowa jest najczęściej uznawana za podstawę twierdzeń ogolnofilozoficznych wchodzących w zakres filozofii ekologii. Wynika to z faktu, że w założeniach ogólnych i ambicjach badawczych akcentuje ona podstawowe zasady organizacji struktur biologicznych- od najmniejszych, aż po zbiory ekosystemów i całość przyrody, a nawet relacje między przyrodą i człowiekiem.
Systemowe ujęcie przyrody w ekologii wskazuje hierarchię złożoności: od komórek, przez tkanki, organy, jednostki, grupy aż do obszernych systemów przyrodniczych. Każdy poziom struktury wyższego rzędu obejmuje sobą struktury niższego rzędu. Znajomość tych systemów jest konieczna, ale nie wystarcza do zrozumienia systemów bardziej złożonych.
Ekologia i pokrewne z nią nauki proponują metodologię alternatywną wobec stosowanych dotychczas metod badawczych współodpowiedzialnych za ujawnienie się problemów ekologicznych. Jest to metodologia oparta na stosowaniu metody holistycznej lub metody systemowej.
Holistyczne podejście do rzeczywistości charakteryzuje się założeniem, że całość danej kategorii bytu nie da się sprowadzić do sumy jej części składowych, ponieważ jest ona całością wyższego rzędu, której własności wpływają na własności części, a te współkształtują jej właściwości istotowe. Całość podlega dynamicznej, twórczej ewolucji, która prowadzi do uformowania się nowego stanu, zaadaptowanego do zmieniających się warunków otoczenia, o ile zmiany te nie są zbyt gwałtowne.
Metoda systemowa opiera się na traktowaniu środowiska społeczno –przyrodniczego jako systemu wielkiego. Charakteryzuje się on następującymi właściwościami:
· System składa się z podsystemów, które można wyróżnić i opisać
· Każdy z podsystemów ma własny cel działania, a jego efektywność może być oceniana w zależności od procesów sterowania;
· Cały system ma ogólny cel działania, a jego efektywność jest oceniania na podstawie działania podsystemów
· W systemie istnieje hierarchiczna struktura sterowania
W oparciu o odkrycia ekologii w ramach filozofii ekologii głosi się następujące postulaty metodologiczne:
· Podejście holistyczne (kompleksowe) lub systemowe
· Podejście holograficzne
· Podejście subiektywne („wewnętrzne”)
· Podejście interdyscyplinarne
· Podejście perspektywiczne
· Podejście wartościujące
· Podejście zakładające osiągnięcie mądrości
· Podejście metafizyczne
· Podejście integrujące
Z punktu widzenia ekologii społecznej bezpośrednie przekładanie języka ekologii na język filozoficzny wydaje się nieco spóźnione, ponieważ powtarza procedury, które w ramach ekologii społecznej zostały już dokonane. Ekologia społeczna opisuje świat kultury w jej przyrodniczym kontekście, czyli analizuje tą właśnie relację, która w ramach filozofii ekologii interesuje nas najbardziej[4].
a)Aktywizacja lokalnych społeczności. Strategie działania kreatora.
Pojęcie aktywności jako działania społecznego ma bardzo bogate tradycje w rodzimej literaturze. Wybitny socjolog Florian Znaniecki wielokrotnie podkreślał, że działania społeczne stanowią zasadniczy element wszelkich zjawisk społecznych. Przedstawiając koncepcje układów społecznych już we „Wstępie do socjologii” (1922) oraz w innej pracy „The Method of Socjology” (1934) postulował zwrócenie uwagi na zasadniczy element, jaki stanowią działania społeczne, tudzież ewolucja działań ludzkich. W kolejnych pracach rozwinął Znaniecki znaną głównie socjologom koncepcję działania jednostki w środowisku. Posługując się terminami czynności formułował on sama teorie roli i osobowości społecznej. Można wiec przyjąć, iż właśnie koncepcja działania stanowi jeden z najważniejszych elementów jego teorii socjologicznej.
Dla wielu aktywność społeczną cechuje – a często jest to podstawowe wyróżnienie – dobrowolność i nadobowiązkowość. Staje się czymś dodatkowym, uzupełniającym elementem pracy zawodowej. Nosi znamiona niezobowiązującej działalności amatorskiej.
W. Adamski (1969) wyróżnia cztery podstawowe typy potrzeb warunkujących charakter i sopień rozwoju aktywności społecznej:
Ø potrzeby pomocy materialnej dla ludzi niezdolnych do samodzielnego utrzymania się;
Ø potrzeby techniczno – cywilizacyjne społeczności lokalnych, dążących do przyspieszenia cywilizacyjnego rozwoju;
Ø potrzeby opiekuńczo – wychowawcze w stosunku do młodego pokolenia;
Ø potrzeby twórczego uczestnictwa jednostek w szeroko pojętym zarządzaniu sprawami społecznymi (pragnienie uczestnictwa w systemie władzy, organizowaniu działań w ramach prac samorządu, spółdzielczości, stowarzyszeń zawodowo – specjalistycznych, rekreacyjnych itp.)[5]
b) Środowisko w perspektywie teorii psychologicznej przestrzeni życia
Reakcje emocjonalne na czynniki środowiska architektonicznego stanowią podstawowe wymiary jego poznania. Bańka (1997) wyróżnia trzy podstawowe wymiaru reakcji emocjonalnych: przyjemność, pobudzenie i dominacje. Emocje stanowią istotne mechanizmy regulacji zachowań przestrzeni środowiska i powodują, ze ludzie skupiają się i grupy i zbliżają do siebie lub, ze unikają się wzajemnie. Architektura odgrywa w tym przypadku pośrednią role, w ten sposób, ze uczucia, np. przyjemności powodują reakcje zbliżone wobec jakiejś sytuacji mimo, ze sytuacja ta sama w sobie jest emocjonalnie obojętna. Nasilenie bodźców lub ich deficyt mogą powodować rożne reakcje u tych samych osób. Na przykład młodzież preferuje miejsca zatłoczone i głośne wtedy, gdy celem zachowania jest realizacja potrzeby kontaktów interpersonalnych [6].
c) Wybrane klasyfikacje środowiska
Środowisko zamieszkania definiujemy jako subiektywnie wyróżniony z całej przestrzeni miasta obszar sąsiedztwa, czyli taki, z którym osoba się identyfikuje, w którym mieszka, realizuje różnorodne potrzeby i dla którego posiada umysłową reprezentacje pod postacią mapy sąsiedztwa.
Wallis (1967) wyróżnia w obszarze miasta trzy strefy ekologiczne. Pierwsza strefa jest funkcjonalnie związana z życiem codziennym, jest schematem wyznaczonym przez miejsce zamieszkania i pracy. Drugą strefę wyznacza zakres aktywności towarzysko - rozrywkowej oraz wypoczynkowej. To lokalizacja ulubionych restauracji, kawiarni, kin, teatrów, parków, alejek spacerowych. Druga strefa, w odróżnieniu od pierwszej, której obszar narzuca lokalizacja miejsca zamieszkania i pracy, jest strefa w znacznym stopniu uzależniona od preferencji użytkownika. Trzecia strefę wyznacza znajomość reprezentacyjnych obszarów własnej dzielnicy czy miasta. To wiedza o centrum miasta i obszarach reprezentacyjnych [7].
d) Sąsiedztwo
Za wyczerpującą, współczesną definicję sąsiedztwa należy uznać propozycje Walmsley’a i Lewis’a (1997). Wyróżnia on trzy typu sąsiedztw:
1. Sąsiedztwo „społecznych znajomości”, które obejmuje obszar o granicach wyznaczonych kontaktami sąsiedzkimi w miejscu zamieszkania, gdzie wszyscy się znają i spotykają „na co dzień”. Kontakty międzyludzkie nie są w tym przypadku uwarunkowań dochodem, prestiżem ani innymi czynnikami socjologicznymi. Mieszkańcy znają się, gdyż mieszkają w pobliżu oraz dlatego, że spotykają się „na co dzień”.
2. Sąsiedztwo jednorodne, którego granice wyznacza jednakowy standard domów i typ rodzin je zamieszkujących.
3. Jednostkę sąsiedzką, jako obszarowo większa od powyższych, zróżnicowana społecznie oraz architektonicznie wyposażona w bogaty zestaw udogodnień. Jednostka sąsiedzka stanowi odpowiednik dzielnicy miasta w polskich warunkach. W obszarze jednostki sąsiedzkiej niezwykle ostatnia role odgrywają udogodnienia. Udogodnienia to każdy obiekt (kosz na śmieci, ławka, parking, ścieżka, sklep) lub układ obiektów, spełniających w przestrzeni funkcje użytkowe [8].
e) Zagęszczenie w środowisku zamieszkania
Pojęcie zagęszczenia oznacza liczbę ludzi korzystających z określonego obszaru. Wysoki poziom zagęszczenia powoduje poczucie stłoczenia, które niesie za sobą szereg takich konsekwencji, jak depersonalizacja, agresja czy wyznaczanie wyraźnych granic w kontaktach interpersonalnych. Mieszkanie w warunkach zagęszczenia skutkuje wzmożonym stresem fizycznym (Evans, Cohen, 1987), wzmaga dysstres psychologiczny, a nawet powoduje deteriorację relacji interpersonalnych między domownikami [9]
f) Poczucie zagrożenia i anonimowość
Ponieważ anonimowość jest szczególnie nasilona w środowisku wielkomiejskim, dotyczy wszystkich mieszkańców miasta. Po pierwsze, anonimowość jest stanem, w którym jednostka wykazuje dążenie i osiąga stan uwolnienia się od identyfikacji w miejscu publicznym. Po drugie, anonimowość jest uwarunkowana brakiem reakcji otoczenia na działania pro lub antyspołeczne. Po trzecie, anonimowość sprzyja działaniom...
agacior_szczecin