Definicje i charakterystyka  
tolerancji wysiłkowej

       HISTORIA  BADAN W FIZJOLOGII  WYSIŁKU

n                     NAJSŁYNIEJSZE SZKOŁY AMERYKAŃKIE I SKANDYNA-

n                     WSKA( HARVARD,KAROLIŃSKA INSTYTUT,KOPENHAGA

n                     PRZYCZYNY  POWSTANIA NAUKI    (FIZJOLOGIA    WYSIŁKU)

n                     1.POCZĄTEK  XX  WIEKU- DYNAMICZNY ROZWÓJ PRACY

n                        PRZEMYSŁOWEJ O DUŻEJ KOMPONENCIE PRACY FIZCZNEJ

n                     KONIECZNOŚC BADAŃ OBCIĄŻEŃ FIZYCZNYCH

n                     2.W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM I PO II WOJNIE    ŚWIATOWEJ ROZWÓJ  WF I SPORTU.ROLA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W WOJSKU ( C.I.W.F.).

n                      

n                     3.OSTATNIE 10-LECIA ROZWÓJ NIEBYWAŁY SPORTU WY-

n                        CZYNOWEGO ( OLIMPIJSKIEGO) I KONIECZNOŚĆ   BADAŃ CZYNNOŚCIOWYCH.      ROZWÓJ REKREACJI RUCHOWEJ JAKO CZYNNIKA PREWENCJI ZDROWOTNEJ.

n                     4.ROZWÓJ REHABILITACJI RUCHOWEJ ( LATA 60-TE).PO-

n                        WSTANIE REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ I LECZE-

n                        NIA RUCHEM (OCENA KLINICZNA,TOLERANCJA OBCIĄ-

n                        ŻEŃ,DIAGNOSTYKA SCHORZEŃ,NORMY,UBEZPIECZE-

n                        NIA,SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH.)

n                     WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA NAJWAŻNIEJSZA CECHĄ OSOB-

n                     NICZĄ NASTĘPNIE : GIBKOŚĆ, WYTRZYMAŁOŚĆ, SIŁA

n                     MIĘŚNIOWA,  KOORDYNACJA RUCHU, MOC WYSIŁKU,

n                     ZAKRES RUCHU, CZAS REAKCJI.)

WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA

ZDOLNOŚĆ DO REALIZOWANIA CIĘŻKICH LUB DŁUGOTRWAŁYCH WYSIŁKÓW FIZYCZ- NYCH Z  UDZIAŁEM DUŻYCH GRUP MIĘŚNI, BEZ SZYBKIEGO NARASTANIA ZMĘCZENIA I  WARUNKUJĄCYCH JEGO ROZWÓJ ZMIAN W ŚRODOWISKU WEWNĘTRZNYM ORGANIZMU

n                        CECHĘ TĘ WARUNKUJĄ;

n                     1.SPRAWNOŚĆ FUNKCJI ZAOPATRZENIA TLENOWEGO I AKTYWIZACJA PROCESÓW BIOCHEMICZNYCH DECYDUJĄCYCH O   WYKORZYSTANIU TLENOWYCH  ŹRÓDEŁ ENERGII

n                     2. WIELKOŚĆ ZASOBÓW SUBSTRATÓW ENE-RGETYCZNYCH W

      MIĘŚNIACH I INNYCH TKANKACH ORAZ SPRAWNOŚĆ ICH MOBILIZACJI

n                     3. SPRAWNOŚĆ PROCESÓW WYRÓWNUJĄCYCH ZMIANY W  ŚRODOWISKU WEWNĘTRZNYM ORGANIZMU 

      SPOWODOWANYCH  WYSIŁKIEM

n                       4. SKUTECZNE ELIMINOWANIE ZMIAN ZMĘCZENIOWYCH W ORGANIZMIE

n                           TOLERANCJA  WYSIŁKU  OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

n                      TO ZDOLNOŚĆ REALIZACJI WYSIŁKU DO MOMENTU  WYSTĄPIENIA NIEKORZYSTNYCH     REAKCJI ZE STRONY NARZĄDÓW LUB

n                      UKŁADÓW  ZAJĘTYCH  SCHORZENIEM

n                        

Próby wysiłkowe stosowane w praktyce rehabilitacyjnej mają różnorodne zastosowanie.
 

n                   poziom zdolności wysiłkowej (wydolność tlenowa
i beztlenowa),

   obciążenia względne stosowane w treningu ogólnorozwojowym i kinezyterapii (odsetkowe wartości VO2max; MET lub maksymalnej siły mięśniowej),

n                   charakter adaptacji wysiłkowej układu krążenia

n                   cechy tolerancji wysiłkowej np. moment pojawienia się bólu wieńcowego lub wystąpienia chromania przestankowego.

              Różnorodność prób czynnościowych oraz różne sposoby interpretacji wskaźników adaptacji wysiłkowej, wymagają stosowania standardowej aparatury i sprawdzonych procedur postępowania oraz posługiwania się właściwą i poprawną terminologią (A.Ronikier ,”Diagnostyka czynnościowa osób niepelnosprawnych, AWF Warszawa,1997”) ).

     Rozpatrując bezpośredni i ogólny wpływ ćwiczeń fizycznych na organizm należy uwzględniać:

     - rodzaj wysiłku (statyczny, dynamiczny, krótko- i długoterminowy,

       lokalny lub ogólny);

     - wielkość stosowanego obciążenia;

     - fakt, że wysiłki fizyczne wywierają wpływ przede wszystkim na

układ krążenia.

     - objawy nietolerancji wysiłku.

              Szczególnie ważna jest ocena nieprawidłowości
w reakcjach układu krążenia, mogąca rzutować na pogorszenie stanu zdrowia.

     W wielu przypadkach nie zawsze można odnieść się do norm opracowanych dla populacji osób zdrowych.

     Stopień niesprawności, schorzenia towarzyszące, przyjmowane leki, wiek i płeć badanych, czas ograniczenia aktywności ruchowej (bed rest syndrome) oraz obniżenie wytrzymałości i siły mięśniowej wskazują na celowość stosowania indywidualnych reguł postępowania (A.Ronikier,1997).

Definicje, normy, sposoby oznaczania ocenianych parametrów wysiłkowych testów spirometrycznych
 

Ogólna wydolność fizyczna

              Wydolność fizyczna oznacza zdolność do ciężkich lub długotrwałych wysiłków fizycznych, wykonywanych z udziałem dużych grup mięśniowych, bez szybko narastającego zmęczenia i warunkujących jego rozwój zmian w środowisku wewnętrznym organizmu.

              Pojęcie to obejmuje również tolerancję zmian zmęczeniowych i zdolność do szybkiej ich likwidacji po jej zakończeniu. (S.Kozłowski)

Wydolność aerobowa
(aerobic capacity)

              zdolność pokrywania zapotrzebowania energetycznego pracujących mięśni przez procesy tlenowe; zależna jest od transportu tlenu i zdolności zużywania go przez pracujące mięśnie.

Wydolność anaerobowa
(anaerobic capacity)

              maksymalna ilość energii możliwa do uzyskania w procesach beztlenowych w normalnych warunkach; mierzona jest ilością pracy wykonanej z największą możliwą intensywnością w ciągu 30-60 s (lub średnią mocą uzyskaną w tym czasie)

Zdolność wysiłkowa
Komisja Fizjologii Pracy i Aktywności fizycznej KNF PAN, 1982

              zespół właściwości psychofizycznych organizmu, umożliwiający wykonanie określonych czynności związanych
z obciążeniem fizycznym.

              Wytrzymałość wysiłkowa – zdolność organizmu do kontynuowania pracy fizycznej o określonej intensywności.

Adaptacja do wysiłku fizycznego
(physical exercise adaptation)
Słownik fizjologii człowieka,W.Traczyk,2000

n                    Adaptacja -Zmiany funkcjonalne i morfologiczne układów i narządów, doraźne lub długotrwałe, umożliwiajace wykonywanie określonej pracy fizycznej; polegaja m.in.. Na zapewnieniu zwiekszonego dowozu tlenu i substratów energetycznych do komórek.

n                    Zmiany morfologiczne i czynnościowe zachodzące w przebiegu choroby czy w następstwie urazu ograniczają zdolność do normalnej adaptacji i prowadzą do swego rodzaju dezadaptacji

Tolerancja wysiłkowa

              Tolerancja wysiłkowa oznacza zdolność do wykonywania określonych wysiłków bez głębszych zakłóceń homeostazy lub zaburzeń czynności narządów wewnętrznych(S.Kozłowski).

    Jej miarą jest czas wykonywania określonego wysiłku do momentu pojawienia się obiektywnych bądź subiektywnych objawów tych zaburzeń lub wielkośc obciążenia, przy którym w krótkim czasie pojawiają się te objawy.

              Tolerancja wysiłkowa – zakres zdolności organizmu do wykonywania pracy fizycznej od momentu wystąpienia objawów dyskomfortu do chwili potrzeby jej przerwania. (Komisja fizjologii Pracy i Aktywności Fizycznej KNF PAN, 1982).

Tolerancja wysiłkowa

              Tolerance – the capacity to endurance pain or harship, such in harsh environmental conditions or psychological stress              

              Ocena tolerancji wysiłkowej – w teście kwalifikacyjnym (marsz na dystansie 2 km). W czasie 3 min. żwawego chodu – tolerancja wątpliwa lub chorobowa              

Tolerancja wysiłkowa

              Tolerancja powysiłkowa – zdolność do szybkiego usuwania objawów zmęczenia. Jej miarą są wskaźniki restytucji powysiłkowej (wypoczynek), np. częstość tętna, częstość oddechów, RRs, stężenie kwasu mlekowego

              Podwójny produkt (double product) – iloczyn HR i RRs, wskaźnik zapotrzebowania mięśnia sercowego w tlen.

Procesy beztlenowe

              4-Milimolowy próg mleczanowy (OBLA)

              - łączy się z różną uciążliwością i tolerancją wysiłku  (wyraźny wzrost stężenia mleczanów we krwi od 1-2 mmol do ponad 6 mmol/l)

n                     Wytwarzanie mleczanu podczas wysiłków submaksymalnych jest wykładnikiem udziału procesów beztlenowych  w metaboliźmie pracujących mięśni.

Jest ono większe u ludzi o małej wydolności fizycznej.

n                     Procesy beztlenowe (przy zachowanej równowadze czynnościowej) – zwiększenie stężenia mleczanu
w komórkach mięśniowych i we krwi, zmniejszenie zasobu zasad, obniżenie pH. Zmiany te przyczyniają się do zwiększenia uciążliwości pracy i narastania objawów zmęczenia.

Tolerancja wysiłkowa

n                     U ludzi zdrowych tolerancja wysiłkowa zależy od tych samych czynników, które kształtują wydolność fizyczną i wpływu warunków zewnętrznych (hipoksja wysokościowa, wysoka temperatura otoczenia). U ludzi chorych ograniczają ją dodatkowo czynniki patologiczne(zmiany niedokrwienne
w sercu, hipoglikemia, przyjmowane leki) (S.Kozłowski).

n                     W czasie wysiłków istnieje niewykorzystana „rezerwa” wentylacji płuc. Wielkość tej rezerwy może mieć znaczenie w kształtowaniu tolerancji wysiłkowej. Od proporcji między wentylacją płuc aktualną a wielkością maksymalnej dowolnej wentylacji zależy uczucie duszności wysiłkowej.

              Od obciążenia względnego zależy także odczucie duszności wysiłkowej, tempo zużycia substratów węglowodanowych, wysiłkowy wzrost temperatury ciała
i odczucie ciężkości pracy (wg skali Borga).

Miażdżyca zarostowa tętnic
kończyn dolnych
 

n                    Dostosowany do specyfiki choroby trening fizyczny wydatnie przedłuża dystans bezbólowego chodu
u ludzi dotkniętych chromaniem przestankowym (dwa razy i więcej w ciągu 2-3 miesięcy).

n                    Zwiększenie tolerancji chodu nie świadczy tylko
o poprawie krążenia lub o korzystnych zmianach metabolicznych w niedokrwionej kończynie. Może być również wynikiem zwiększenia subiektywnej tolerancji bólu lub poprawy koordynacji ruchów
i nauczenia się chodzenia w sposób oszczędzający niedokrwione mięśnie.

Podział intensywności wysiłku fizycznego w zależności od wielkości wskaźników fizjologicznych u młodych osób

n                                                            Intensywność

n                                                         b.mała        mała         średnia     wysoka     b.wysoka    maksymalna

n                      HR/min                         < 100      < 120         < 140         < 160           <180            > 180

n                      VO2 ml/kg/min            < 10,5     <21,0         < 28,0        < 35,0          <42,0           > 42,0

...