Róża Luksemburg Rosyjska tragedia.pdf

Róża Luksemburg

Rosyjska tragedia

Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej

WARSZAWA 2008

Róża Luksemburg – Rosyjska tragedia (1918 rok)

Artykuł Róży Luksemburg „Rosyjska tragedia” ukazał

się po raz pierwszy w piśmie „Spartacus”

(„Spartakus”), nr 11 z września 1918, a następnie

został wydrukowany w: „Listy do Spartakusa”, Berlin

1958, str. 453-460.

Redakcja „Spartakusa” opublikowała ten artykuł z

następującym przypisem: „Artykuł ten wyraża obawy,

które wyczuwalne są również w naszych kręgach –

obawy, które wynikają z obiektywnego położenia

bolszewików, a nie z ich subiektywnego zachowania .

Artykuł drukujemy głównie ze względu na jego

wniosek końcowy: bez niemieckiej rewolucji nie ma

ratunku dla rewolucji rosyjskiej, ani nadziei dla

socjalizmu w tej wojnie światowej. Istnieje tylko jedno

rozwiązanie: masowe powstanie niemieckiego

proletariatu.”

Podstawa niniejszego wydania: Róża Luksemburg, „O

Rewolucji. Rosja 1905, 1917”, wyd. Instytut

Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2008.

Tłumaczenie z języka niemieckiego: Karolina Kuszyk.

– 2 –

www.skfm.w.pl

Róża Luksemburg – Rosyjska tragedia (1918 rok)

Od zawarcia pokoju w Brześciu Litewskim rosyjska rewolucja znajduje się w niezwykle

kłopotliwym położeniu. Polityka, którą kierowali się wówczas bolszewicy, jest oczywista: utrzymać

pokój za wszelką cenę, zyskać choć chwilę wytchnienia, a tymczasem rozbudowywać i umacniać

dyktaturę proletariatu w Rosji, w miarę możliwości wprowadzać w życie reformy socjalistyczne,

odczekać do wybuchu międzynarodowej rewolucji proletariackiej i świecąc przykładem własnego kraju

nadać jej przyspieszenie. Rosyjskie masy ludowe były już do cna wyczerpane wojną, carat pozostawił po

sobie militarną dezorganizację, a kontynuacja wojny i tak doprowadziłaby do beznadziejnego

wykrwawienia się Rosji; toteż nie było innego wyjścia niż rychłe zawarcie pokoju. Taka była rachuba

Lenina i towarzyszy.

Podyktowały ją dwa czysto rewolucyjne punkty widzenia: niewzruszona wiara w rewolucję

proletariatu europejskiego jako jedyna droga i nieunikniona konsekwencja wojny światowej oraz równie

niewzruszona stanowczość, by raz zdobytą w Rosji władzę bronić ze wszystkich sił i wyzyskać do jak

najbardziej energicznego i radykalnego przewrotu.

W tej rachubie stracono jednak z oczu niemiecki militaryzm, na którego łaskę i niełaskę skazała

się Rosja za sprawą pokoju separatystycznego. Pokój brzeski był tak naprawdę jedynie kapitulacją

rosyjskiego proletariatu rewolucyjnego wobec niemieckiego imperializmu. Lenin i jego przyjaciele nie

łudzili co do tego ani siebie ani innych. Nie zwlekając podpisali kapitulację. Zawiodła ich jednak

nadzieja, że za cenę tej kapitulacji zyskają prawdziwą chwilę wytchnienia, że rzeczywiście ocalą siebie od

piekielnego ognia wojny światowej. Nie wzięli pod uwagę faktu, że kapitulacja Rosji w Brześciu

Litewskim oznacza potężne wzmocnienie imperialistycznej polityki wszechniemieckiej, a tym samym

osłabienie szans rewolucyjnego zrywu w Niemczech, i że nie doprowadzi ona do zakończenia wojny z

Niemcami, lecz jedynie do rozpoczęcia nowego jej rozdziału.

„Pokój” w Brześciu faktycznie jest chimerą. Między Rosją a Niemcami nigdy żadnego pokoju nie

było. Brześć nie zakończył wojny – wojna trwa nadal, z tym, że wojna to specyficzna, prowadzona tylko

przez jedną stronę: oto Niemcy systematycznie posuwają się naprzód, a bolszewicy wycofują się w

milczeniu, krok po kroku. Okupacja Ukrainy, Finlandii, Inflantów, Estonii, Krymu, Kaukazu, coraz

dalszych połaci Rosji – oto rezultat „pokoju” w Brześciu Litewskim.

Co to oznacza: po pierwsze, zdławienie rewolucji i zwycięstwo kontrrewolucji we wszystkich

rewolucyjnych twierdzach Rosji. Albowiem Finlandia, kraje nadbałtyckie, Ukraina, Kaukaz, rejon Morza

Czarnego – to wszystko jest Rosja , czyli tereny rewolucji rosyjskiej , cokolwiek pusta,

drobnomieszczańska frazeologia nie miałaby do powiedzenia na temat „prawa do samostanowienia

narodów”.

Po drugie: odcięcie większej części terenu rewolucji rosyjskiej od obszarów zasobnych w zboże,

węgiel, rudy i naftę, czyli od najważniejszych gospodarczych źródeł życiowych rewolucji.

Po trzecie: zachęta i wzmocnienie wszystkich elementów kontrrewolucyjnych wewnątrz Rosji do

jak najmocniejszego oporu wobec bolszewików i ich zarządzeń.

Po czwarte: Niemcy w roli rozjemcy w politycznych i gospodarczych stosunkach Rosji z jej

własnymi prowincjami – Finlandią, Polską, Litwą, Ukrainą, Kaukazem – jak i z krajami sąsiednimi –

Rumunią.

Ogólna konsekwencja tego niepodzielnego panowania Niemiec w Rosji naturalnie ogromnie

wzmocniła pozycję niemieckiego imperializmu wewnątrz i na zewnątrz, a tym samym oczywiście

rozżarzyła do białości opór i wolę wojny krajów Ententy, oznaczała więc przedłużenie i zaostrzenie

wojny. Więcej nawet: brak oporu ze strony Rosji wobec postępującej okupacji niemieckiej musiał

naturalnie skusić także Ententę i Japonię do podjęcia kontrataku na terenach rosyjskich, by stawić opór

ogromnej przewadze Niemiec, a przy okazji i zaspokoić swoje imperialistyczne apetyty kosztem

bezbronnego kolosa. Teraz Północ i Wschód europejskiej części Rosji oraz cała Syberia pozostają

odcięte, a bolszewikom zamyka się dostęp do ostatnich źródeł energii życiowej 1 .

1 Wraz z lądowaniem angielskich i amerykańskich oddziałów w Murmańsku oraz japońskich i amerykańskich oddziałów we

Władywostoku wiosną 1918 r. rozpoczęła się w Rosji obca interwencja militarna. Ich przywódcy sprzymierzyli się z lokalnymi

kontrrewolucjonistami w celu zniszczenia władzy sowieckiej. Armii Czerwonej udało się rozbić główne siły interwentów i

białogwardzistów do końca 1920 r. Na Dalekim Wschodzie wojna z Japończykami i białogwardzistami trwała do 1922 r.

– 3 –

www.skfm.w.pl

Róża Luksemburg – Rosyjska tragedia (1918 rok)

Tak oto ostateczną konsekwencją pokoju brzeskiego okazuje się osaczenie rewolucji rosyjskiej ze

wszech stron, morzenie jej głodem, dławienie.

Lecz również wewnątrz, na terenach pozostawionych jeszcze bolszewikom przez Niemcy, rządy i

polityka rewolucji skierowane zostały na złe tory. Zamachy na Mirbacha i Eichhorna 2 stanowią

zrozumiałą odpowiedź na terror niemieckiego imperializmu w Rosji. Socjaldemokracja wprawdzie już

dawno porzuciła terror w postaci pojedynczych aktów przemocy, ale tylko dlatego, że tym ostatnim

przeciwstawiła walkę masową jako metodę znacznie skuteczniejszą, a nie dlatego, że nad terror

przedkłada pasywne znoszenie reakcyjnej dyktatury. To naturalnie tylko jedno z oficjalnych zafałszowań

WTB 3 , że lewicowi socjaliści-rewolucjoniści przeprowadzili te zamachy za namową lub na zlecenie

Ententy. Zamachy te były albo sygnałem masowego powstania przeciw niemieckiemu panowaniu, albo

pojedynczymi, impulsywnymi aktami zemsty popełnionymi z desperacji i nienawiści wobec niemieckich

krwiopijców. Z jakichkolwiek pobudek nie zostałyby popełnione, przecież w konsekwencji poważnie

zagroziły sprawie rewolucji w Rosji, mianowicie stworzyły podział wewnątrz dotychczas panującego

ugrupowania socjalistycznego. Wbiły klin między bolszewików a lewicowych socjaldemokratów, a nawet

sprawiły, że między obydwoma skrzydłami rewolucyjnej armii otworzyła się przepaść śmiertelnej

wrogości 4 .

Z pewnością także różnice socjalne, kontrast między posiadającym chłopstwem a proletariatem

wiejskim itd. prędzej czy później doprowadziłyby do poróżnienia się bolszewików i lewicowych

socjalistów-rewolucjonistów. Aż do zamachu na Mirbacha nie wydawało się jednak, że sprawy zajdą aż

tak daleko. W każdym razie pozostaje faktem, że lewicowi socjaliści-rewolucjoniści udzielili

bolszewikom wsparcia. Rewolucja Październikowa, która przywiodła bolszewików do steru, rozpędzenie

zgromadzenia konstytucyjnego, a także dotychczasowe reformy bolszewików byłyby niemal niemożliwe

bez współdziałania lewicowych socjalistów-rewolucjonistów. Dopiero Brześć i jego skutki wbiły klin

między obydwa skrzydła. Niemiecki imperializm jawi się teraz jako rozjemca w stosunkach bolszewików

z ich wczorajszymi rewolucyjnymi towarzyszami, podobnie jak w ich stosunkach z prowincjami na

skrajach Rosji i krajami sąsiednimi. Widać jak na dłoni, że przez to rośnie już i tak gwałtowny opór

wobec rządów i reformatorskiego dzieła bolszewików; baza, na której się wspierają, zdążyła się już

wskutek tego znacznie skurczyć. Prawdopodobnie nie sposób uniknąć wewnętrznych sporów i podziału

wśród niejednorodnych elementów rewolucyjnych, gdyż dzieje się tak w każdej rewolucji, która,

wznosząc się na wyższy szczebel, ulega postępującej radykalizacji. Teraz jednak wyłonił się faktyczny

spór o panowanie niemieckich szabli nad rosyjską rewolucją. Niemiecki imperializm jest palem, na który

wbito wijące się w mękach ciało rewolucji rosyjskiej.

A przecież to jeszcze nie koniec niebezpieczeństw! Spiżowa obręcz wojny światowej, która na

Wschodzie wydawała się być przełamana, zamyka się znów szczelnie wokół Rosji i świata: Ententa z

Czechosłowakami 5 i Japończykami zbliża się z Północy i Wschodu – oto naturalna, nieunikniona

konsekwencja pochodu Niemiec z Zachodu i z Południa. Płomienie wojny światowej zaczynają lizać

rosyjską ziemię i lada chwila pochłoną też rosyjską rewolucję. Uchylanie się od wojny światowej przez

samą tylko Rosję – nawet za cenę największych ofiar – okazuje się ostatecznie niemożliwe.

I oto teraz grozi bolszewikom scenariusz najstraszliwszy z możliwych, niejako końcowa stacja ich

ciernistej drogi: niczym przerażający upiór nadciąga przymierze bolszewików z Niemcami! To byłoby

ostatnie ogniwo nieszczęsnego łańcucha, który wojna światowa owinęła wokół szyi rosyjskiej rewolucji:

2 Ambasador Niemiec Wilhelm Graf von Mirbach-Harff zostaje zamordowany przez lewicowych socjalistów-rewolucjonistów

6 lipca 1918 r. w Moskwie; feldmarszałek Hermann von Eichhorn, głównodowodzący oddziałów niemieckich na Ukrainie, 30

lipca 1918 r. Zamachy miały na celu sprowokowanie wojny z Niemcami. Rządowi sowieckiemu, który potępił te indywidualne

akty terroru, udało się pokrzyżować plany socjalistów-rewolucjonistów i odwrócić groźbę wojny.

3 WTB – Wolffs Telegraphisches Büro (Biuro Telegraficzne Wolffa).

4 Lewicowi Socjaliści-Rewolucjoniści, którzy przeciwstawili się polityce władzy radzieckiej i rozpętali w Moskwie

antyradziecki bunt, zostali wykluczeni z Rad w lipcu 1918 r. przez V Ogólnorosyjski Kongres Rad.

5 Siły Ententy pod koniec maja 1918 r. rozpętały bunt korpusu czechosłowackiego, który podczas wojny utworzony został z

jeńców wojennych i miał się udać do Francji przez Syberię i Daleki Wschód. Buntownicy, do których przyłączyło się tysiące

białogwardzistów, zajęli dużą połać Syberii i Uralu oraz tereny nad Wołgą i zlikwidowali urzędujące tam organy władzy

radzieckiej. Armia Czerwona rozgromiła bunt pod koniec 1919 r.

– 4 –

www.skfm.w.pl

Róża Luksemburg – Rosyjska tragedia (1918 rok)

najpierw wycofanie się, potem kapitulacja i w końcu sojusz z niemieckim imperializmem. Rewolucja

rosyjska zostałaby tym samym rzucona od wojny światowej, której chciała za wszelką cenę uniknąć, na

biegun przeciwny – czyli od Ententy i panowania carskiego na stronę Niemiec i rządów bolszewików.

Tytułem do chwały rosyjskiego proletariatu rewolucyjnego pozostaje fakt, że po wybuchu

rewolucji jego pierwszym gestem była odmowa bycia świtą w orszaku franko-angielskiego imperializmu.

Zważywszy sytuację międzynarodową służba w orszaku niemieckiego imperializmu jest jednak rzeczą o

wiele gorszą.

Trocki powiedział podobno, że gdyby Rosja miała wybór między okupacją japońską a niemiecką,

wybrałaby tę drugą, ponieważ Niemcy są krajem o wiele bardziej dojrzałym do rewolucji niż Japonia.

Gołym okiem widać, jak wysilona to spekulacja. Przecież nie chodzi tylko o Japonię w roli przeciwnika

Niemiec, lecz również o Anglię i Francję, co do których dziś już wcale nie wiadomo, czy ich sytuacja

wewnątrzpolityczna jest korzystniejsza dla wybuchu rewolucji proletariackiej niż sytuacja Niemiec.

Rozumowanie Trockiego jest w tym punkcie z gruntu fałszywe, gdyż perspektywy i możliwości rewolucji

w Niemczech zostają i tak zaprzepaszczone przez każde umocnienie się i każde zwycięstwo niemieckiego

militaryzmu.

Rozważyć należy natomiast inne punkty widzenia niż ten ostatni, rzekomo „realistyczny”. Sojusz

bolszewików z niemieckim imperializmem byłby najstraszliwszym ciosem moralnym dla

międzynarodowego socjalizmu. Rosja stanowiła jedyne, ostatnie miejsce, gdzie rewolucyjny socjalizm,

czystość zasad, dobra idealne miały jeszcze wartość; to w stronę Rosji kierowały się spojrzenia

wszystkich uczciwych elementów socjalistycznych Niemiec i całej Europy, by znaleźć wytchnienie od

obrzydzenia, jakie wzbudza praktyka zachodnioeuropejskiego ruchu robotniczego, by uzbroić się w

odwagę do wytrwania, w wiarę w dzieło idei, w święte słowa. Groteskowe „sparzenie” Lenina z

Hindenburgiem zdusiłoby moralne źródło światła na Wschodzie. Nie ma najmniejszych wątpliwości, że

niemieccy potentaci przystawiają pistolet do piersi rządu sowieckiego i wykorzystują jego dramatyczne

położenie, by wymusić na nim ten potworny sojusz. Mamy jednak nadzieję, że Lenin wraz z przyjaciółmi

nie poddadzą się za żadne skarby, że odpowiedzią na to zuchwałe żądanie Niemiec będzie kategoryczne:

Dotąd i ani kroku dalej!

Rewolucja socjalistyczna wsparta na niemieckich bagnetach, dyktatura proletariatu pod

protektoratem niemieckiego imperializmu – to byłby najbardziej monstrualny scenariusz, jakiego

moglibyśmy jeszcze doświadczyć. Poza tym byłaby to – czysta utopia . Nie mówiąc już nawet o tym, że

prestiż moralny bolszewików w kraju byłby zaprzepaszczony, że straciliby wszelką swobodę ruchu i

wszelką niezależność również w polityce wewnętrznej, by w jak najkrótszym czasie w ogóle zniknąć ze

sceny politycznej. W końcu to żadna tajemnica, że Niemcy wahają się i tylko czyhają na okazję, by

rękami Milukowów, jakichś Hetmanów, bóg wie jakich typów spod ciemnej gwiazdy i innych słomianych

figur zgotować koniec bolszewickiej świetności, a Lenina i towarzyszy zdławić własnymi rękami,

odczekawszy, aż tak samo jak Ukraińcy, Lubinscy i reszta, do końca odegrają rolę konia trojańskiego.

Wtedy dopiero wszystkie dotychczasowe ofiary, łącznie z wielką ofiarą pokoju brzeskiego,

okazałyby się próżne, gdyż ich ostateczną ceną byłoby bankructwo moralne. Każdy upadek polityczny

bolszewików w uczciwej walce z silniejszą potęgą i niekorzystną sytuacją historyczną byłby wart więcej

niż upadek moralny.

Bolszewicy z pewnością popełniali w swojej polityce różne błędy i możliwe, że popełniają je

nadal – próżno szukać rewolucji, w której nie popełniono ani jednego błędu! Wyobrażenie bezbłędnej

polityki rewolucyjnej, w dodatku w obecnej bezprecedensowej sytuacji, jest tak niestrawne, że może

pochodzić tylko od niemieckiego belfra. Skoro w nadzwyczajnej sytuacji tak zwani przywódcy

niemieckiego socjalizmu tracą tak zwane głowy przed zwykłym głosowaniem w Reichstagu, i skoro tam,

gdzie jasną drogę wyznacza proste ABC socjalizmu, oblatuje ich strach i z miejsca zapominają całego

socjalizmu jak źle wyuczonej lekcji – to czy podobna wymagać, by partia w sytuacji prawdziwie ciężkiej i

wyjątkowej, w której chce poprowadzić cały świat na zupełnie nowe tory, nie popełniała żadnych

błędów?

Jednak fatalne położenie bolszewików dzisiaj jest wraz z większością ich błędów konsekwencją

nierozwiązywalnego dylematu, przed którym postawił ich międzynarodowy, a zwłaszcza niemiecki

– 5 –

www.skfm.w.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: