pigułka[1].doc

1. Scharakteryzuj wychowanie u ludzi pierwotnych
równość: razem i jednakowo chowa się wszystkie dzieci, dzieci wychowuje rodzina, otoczenia.

właściwym panem rodziny jest chłopiec a ojciec jest tylko jego zastępcą.

2. Charakterystyczne cechy wychowania w państwach starożytnego wschodu

IZRAEL

-szkoły elitarne w których uczono czytania pisania historii prawa żydowskiego muzyki i poezji  sakralnej.

-W i nauczanie oparte było na dekalogu, biblii

-Budowano synagogi – były to szkoły na poziomie średnim i wyższym tylko dla elit.

-wprowadzono obowiązek szkolny dla dzieci od 7

-Studiowanie tory czyli prawa żydowskiego

Babilon

-podnieśli jeszcze poziom nauk technicznych

-System szkolny od szkolnictwa elementarnego do wyższego prowadzony przez kapłanów i odpłatnie

-nauka przepojona była światopoglądem religijnym

FENICJANIE

-wynaleźli spółgłoskowe pismo

-Istniała bogata sztuka i literatura fenicka.

EGIPT

-szkoły pisarskie -uczono w nich posługiwania się różnego rodzaju pismem.

-Szkoły kapłańskie – teologii astronomii architektury matematyki

-Szkoły wojskowe – sztuki wojennej

SUMEROWIE

-przekształcili pismo obrazkowe w klinowe

-pojawiają się dzieła literackie i naukowe

-Szkoły symeryjskie opanowane przez kapłanów zmieniają się z czasem w świeckie.

3. Historia wychowania jako nauka, jej cele i zadania

HISTORIA WYCHOWANIA  jest dyscypliną naukową która metodami historycznymi bada zjawiska W i ich relacje z czasem, miejscem, stosunkami społ-ekon. i kulturą, w których przebiegały Badania mają na celu zarówno ustalenie faktów i procesów odtworzenia stanu faktycznego opisu „jak było” a także „dlaczego tak było” i „co z tego wyniknęło” dla jednostek i grup społecznych H.W. nauką zarazem społeczną i humanistyczną W zakresie zagadnień, którymi interesuje się H.W. wchodzą dzieje praktyki W i nauczania, dzieje rodziny, innych instytucji życia społecznego zawodu nauczycielskiego instytucji kształcących,  wychowawczych, szkolnych i pozaszkolnych a także resocjalizujących, ich programów i infrastruktury

PRZEDMIOTEM badań H.W. jest rozwój teorii i praktyki pedagogicznej od najdawniejszych czasów do chwili obecnej. Natomiast

zadaniem historii wychowania jest badanie jak w poszczególnych stadiach swego rozwoju różne społeczeństwa organizowały u siebie wychowanie; jest szukanie związków między rozwojem społeczeństwa, jego ustrojem politycznym, gospodarczym, kulturalnym a ideałami wychowawczymi, praktyką i teorią pedagogiczną
 

4. Wychowanie spartańskie

Państwo wychowywało wojowników

Realizowano politykę EUGENIZMU (teoria głosząca możliwość doskonalenia cech dziedzicznych, tym samym rasy ludzkiej).

Wychowanie podzielone było na 3 okresy:

8-11 chłopiąt; 12-15 chłopców;  16-20 efebii (służba w garnizonach)

IDEAŁ WYCHOWAWCZY:

miłość ojczyzny, posłuszeństwo prawom, szacunek do starszych, skromność, skrytość, gotowość bojowa, dzielność i odwaga, kult broni, ślepe posłusz. władzy, zdolność lakonicznego i precyzyjnego oraz pobudzającego do myślenia wysławiania.

W dziewcząt podobne do chłopców. Pozbawiało ich niewieściej subtelności i zmuszało do zahartowania ciała.

5.Ideał wychowawczy w starożytnej Grecji

SPARTA I ATENY

wych spartańskie (j.w.)

i wych. ateńskie-

-rodzice zobow. do troszczenia się o wykształ. swoich dzieci

-szkół państw. nie było

-Państwo czuwało tylko nad moralnością dzieci.

Wzorowy okaz męża helleńskiego: wyborne ciało opanowane przez rozumną myśl, stanowczą wolę i 4 cnoty: męstwo, mądrość, etyczny umiar, sprawiedliwość.

6. Organizacja wychowania w starożytnym Rzymie

Okres rodowy

W głównie na łonie rodziny moralne

Obowiązkiem ojca było przygotowanie syna do życia publicznego.

Obok wych,fiz. nauka czytania pisania i rachowania

Okres republikański

rodzina w dalszym ciągu była ostoją W.

wyższy stopień nauczania- odpowiednik szkoły średniej.

ubocznie uwzględniano sztuki wyzwolone.

Okres cesarstwa

Stare wartości moralne wskrzesza chrześcijaństwo

chrześcijaństwo sięga do środowisk wykształconych.

W to odbywało się w kościele i w rodzinie.

RZYMSKA MYŚL PEDAGOGICZNA

SENEKA MŁODSZY

Uczeń powinien stać się wychowawcą samego siebie

Był zwolennikiem kształcenia specjalistycznego w danym zawodzie Życzliwość do dziecka.

MAREK KWINTYLIAN

Ważna misja nauczyciela

Celem wykszt. mówca przydatne w życiu polityczny

Przeciwnik nauczania domowego na poziomie szkoły średniej. Opowiadał się za nauczaniem i wychowaniem w szkole publicznej.

7. Ogólna charakterystyka średniowiecza
 

Średniowiecze oceniano jako epokę ciemnoty i zacofania
wynalezienie druku
największą wartością w tym okresie był Bóg.
Scholastyka: rozumowe udowadnianie prawd Biblii:

8. Karol Wielki i jego zasługi dla rozwoju oświaty
 

a) nakazał utrzymanie przy każdym Kościele szkól dla chłopców chętnych do nauki
b) nakazał każdemu ojcu posyłanie syna do szkoły, zaś nieposłusznych ojców rozkazał zmuszać postem i innymi karami do spełnienia tego obowiązku
c) przyczynił się do założenia bądź zreorganizowania wielu szkół klasztornych, katedralnych i parafialnych
d) napisał szereg łacińskich traktatów i podręczników szkolnych z zakresu 7 sztuk wyzwolonych
c) szkoły były nieodłącznym składnikiem życia społecznego w całej Europie. Utrwalił się wtedy jednolity system nauczania, programy szkolne i organizacje
f) wg K.W. nauczyciel powinien mieć następujące cechy moralność, talent dydaktyczny, podstawą miała być religia, miał skupiać uwagę na wychowaniu

g) założył szkolę pałacową

9). Szkolnictwo i wychowanie w średniowieczu

SZKOŁY KLASZTORNE

TRIVIUM – gramatyka

QUADRIVIUM- geometrię arytmetykę astronomię muzykę+śpiew

7 sztuk wyzwolonych

SZKOŁY KATEDRALNE

obowiązywał program 7 sztuk wyzwolonych.

szkoły kolegiackie

nauczano wg podobnego programu jak w katedralnych i klasztornych

szkoły parafialne

pisania czytania rachowania celem W było kształcenie osobowości chrześcijańskiej uczono śpiewu kościelnego muzyki  ministrantury

SZKOŁY MIEJSKIE

czytania pisania religii śpiewu rachowania

WYCHOWANIE RYCERSKIE

chłopiec w wieku 7 lat oddawany był na dwór tam był paziem

zajmował się obyczajami dworskimi otrzymywał W religijne i gimnastyczne.

Około 12-14r otrzymywał godność giermka tam nabywał 7 cnót rycerskich: jazda konna pływanie rzut oszczepem szermierka myślistwo gra w warcaby śpiewanie z układaniem pieśni. Pasowanie na rycerza ok.21rż

WYCHOWANIE RZEMEŚLNKÓW  3 etapy przygotowania do zawodu:

-ucznia (terminatora)

-czeladnika (towarzysza)

-mistrza

Terminowanie kończyło się zdobyciem tytułu czeladnika korzystał z przywileju noszenia miecza i znaku swojego rzemiosła. Po roku udawał się na wędrówkę o innych warsztatach w kraju i za granicą. Po zdobyciu praktyki miał prawo ubiegać się o egzamin mistrzowski.

WYCHOWANIE MIESZCZAŃSKIE

W rozwijało się poza domem w tzw cechach gildach i bractwach miejskich uczono ich cnót porządek pilność oszczędność usłużność skromność pisać czytać liczyć.

WYCHOWANIE CHŁOPSKIE było rodzinne religijne w którym g. rolę odgrywał Kościół jego kaznodziejstwo liturgia i ikonografia. B. ważną funkcję w W chłopskim spełniały różne zwyczaje. Zarówno Kościół jak i Państwo oraz dwór wychowywali chłopów na wiernych pracowitych i poddanych.

WYCH  RELIGIJNO-WYZNANIOWE podst f-kcję w W spełniały religie  wyznania religijne. W każdej osoby od niemowlęca do starości. Istotną f-kcję spełnia kult świętych. Każda religia  każde wyznanie religijne dążyło dąży  będzie dążyć do zawładnięcia każdym człowiekiem jego życiem indywidualnym małżeńskim rodzinnym i społecznym kształtując w ten sposób jego mentalność czyli postawy cywilizacyjne społeczeństw i państw

10. Kościół wobec zagadnień wychowania i szkolnictwa w epoce średniowiecza
 

a) po upadku cesarstwa rzymskiego skromną rolę jednego piastuna oświaty pełnił tylko kościół. Z początku działał w małych grupach , aż w końcu zdobył strefy oficjalne
b) ciało należało umartwiać ( ascetyzm), aby je zmusić do zduszenia swych potrzeb i wyłącznego poddania się duchom
c) wszedł kierunek ascetyzm: twarde loże. odpędzanie snu, biczowanie, dobrowolne oszpecanie się
d) rozwój cnót moralnych życia dla Boga. pobożność była wyłącznym celem wychowania
nowe zasady obaliły zwyczaj wyrzucania i zabijania dzieci, uszlachetniały role kobiety i doprowadzały do wytworzenia chrześcijańskiej atmosfery w rodzinie

11. Organizacja wychowania rycerskiego
WYCHOWANIE RYCERSKIE chłopiec ze stanu rycerskiego w wieku 7 lat oddawany był na dwór możnowładcy tam był paziem i zajmował się obyczajami dworskimi trzymywał W religijne i gimnastyczne. Około 12-14r otrzymywał godność giermka tam nabywał 7 cnót rycerskich: jazda konna pływanie rzut oszczepem szermierka myślistwo gra w warcaby śpiewanie z układaniem pieśni. Pasowanie na rycerza ok.21rż

12. Średniowieczne metody nauczania i wychowania
 

Szkoła chrześcijańska podporządkowała nauczanie jednemu celowi : religijnemu. Każdy przedmiot zmierzał do pogłębienia pobożności, do wpojenia uczniom przekonania, ze Kościół jest najwyższym dobrem, poza którym już nic lepszego nie istnieje.

• Szkoły były internatowe, więc duchowni mogli czuwać nad wychowaniem młodzieży o każdej porze dnia i nocy.

Za najmniejsze przewinienie przepisów czekały ucznia surowe kary", . Na pamięci opierało się całe nauczanie. Wobec braku książek - nauczyciel czytał z jednego podręcznika  w szkole,  uczeń powtarzał. Jeżeli pomylił się , bito go czasami do krwi. Program nauczani był oparty na siedmiu sztukach wyzwolonych; nauczano łaciny. W szkołach zabraniano posługiwania się językiem ojczystym.

13. Wychowanie rzemieślnicze
 

WYCHOWANIE RZEMEŚLNIKÓW  3 etapy przygotowania do zawodu:

-ucznia (terminatora)

-czeladnika (towarzysza)

-mistrza

Terminowanie kończyło się zdobyciem tytułu czeladnika korzystał z przywileju noszenia miecza i znaku swojego rzemiosła. Po roku udawał się na wędrówkę o innych warsztatach w kraju i za granicą. Po zdobyciu praktyki miał prawo ubiegać się o egzamin mistrzowski.

14. Powstanie Uniwersytetu Krakowskiego - przyczyny społeczno - polityczne
a) jedną z przyczyn była potrzeba zjednoczonego państwa, które nie mogło się obejść bez ludzi wykształconych : prawników i polityków, istniejąca dawna szkoła katedralna  mogła wystarczyć
b) inna, przyczyną było wskazanie w piśmie do papieża przez Kazimierza Wielkiego. , że podróże z Polski do zagranicznych uniwersytetów są zbyt uciążliwe i połączone z różnymi niebezpieczeństwami
c) Kazimierz Wielki postanowił założyć UK, ponieważ młodzież dla osiągnięcia wyższego wykształcenia udawała się na studia zagraniczne
d) Kazik Wielki zakładając UK miał na celu: obronę Polski przeciw narodowi niemczyzny, chciał uzależnić swoje państwo pod względem oświatowym i prawno- politycznym Niemców
e) UK został zorganizowany na wzór uniwersytetów włoskich, szczególnie Bolonii i Padwy. Tak. więc w skład UK wchodzili sami scholarze, magistrzy i profesorowie

16. 16.Królowa Jadwiga i jej działanie na rzecz odbudowy (odnowienia) Uniwersytetu
Jadwiga w 1937r. uzyskała od papieża zgodę na założenie wydziału teologicznego w Krakowie i sprowadziła głośnego z nauki prof. Mateusza Krakowianina? w celu przygotowania organizacji i dobrania mistrzów dla mającego się odnowić Uniwersytetu.
Umierając zobowiązała wykonawców testamentu do wykonania jej planów. Rok po jej śmierci 16. VII. I400r. Jagiełło wydal akt fundacyjny i tego dnia otwarto uniwersytet, w pełnym już składzie.
Zgodnie z nowymi zadaniami Uniwersytet różnił się w swej organizacji od kazimierzowskiego: na czele wydziałów stanęła teologia.
 

17.Św.Tomasz z Akwinu i scholastyka

- (książę scholastyki )

- wierzył w olbrzymie możliwości rozwojowe człowieka

- pierwszorzędnym środowiskiem wychowawczym dziecka jest dom rodzinny

- nauczyciel budzi do myślenia po czym doprowadza do samodzielnej aktywności

- przedmioty powinny być powiązane ze sobą (jednolitą myślą przewodnią -jednolity 

  światopogląd)

- nauczyciel ma być pokorny, cnotliwy, znać metody nauczania, budzić zainteresowania ucznia.

18. Siedem sztuk wyzwolonych jako podstawa programowa szkolnictwa średniowiecznego

W I poł pne aleksandryjscy uczeni Dionizos Trak i Warron ustalili program SIEDMIU SZTUK WYZWOLONYCH który stal się istotną częścią wykształcenia ogólnego.

3 flologiczne TRIVIUM: gramatyka, retoryka, dialektyka

4 matematyczne i fakultatywne:QUADRIVUM geometria, arytmetyka, muzyka, astronomia.

Nauki te miały kształcić wolnego człowieka stąd nazwa sztuki wyzwolone.

- Okres republikański

- Karol Wielki napisał szereg podręczników szkolnych z zakresu 7 sztuk  

   wyzwolonych

- Szkoły klasztorne

- Szkoły katedralne

- szkole rycerskiej

20. Szkolnictwo kościelne w Polsce średniowiecznej

Od przełomu VII i VIII w rozpoczyna się w Polsce rozwój szkól - głownie katedralnych . kolegiackich ( przy większych kościołach).

Do najstarszych szkół katedralnych w Polsce zalicza się szkolę w Poznaniu. Gnieźnie. Wrocławiu i Krakowie.

Szkoły katedralne uważa się za typu wyższego. Realizują program siedmiu sztuk wyzwolonych oraz przygotowanie - studentów do stanu -duchowego.

Wszystkie szkoły katedralne -kolegialne miały również najniższe oddziały, które kształciły uczniów w zakresie szkoły elementarnej.

w Polsce istniały szkoły parafialne 3 typów:
l dawał wykształcenie elementarne
II objęty trivium ( arytmetyka, retoryka, dialektyka); quadrium ( arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka)
III tworzyły szkoły trywialne - kwadrywia Rozwój szkól kościelnych przyczynił się do pogłębienia zainteresowań intelektualnych w Polsce

21. Humanizm epoki odrodzenia
 

W tym okresie należy wyróżnić 3 grupy humanistów:
1. Filozofów; czyli tych, którzy badali i starali się przekazywać współczesnym myśl humanistyczną zawartą w dorobku starożytności. Zajmowali się, więc wytworami człowieka, jego literaturą, filozofia i sztuką. ,;
2. Psychologów i Moralistów: czołowym przedstawicielem był M. de Montaigne humanizm jego miał charakter przyrodo centryczny. Ujmował człowieka jako część przyrody. W poglądach etycznych podkreślał, że zadaniem filozofii i wszelkiej nauki jest znajdowanie miejsca dla dobra cieszenia się życiem.
3 Teologów: humanizm chrześcijański był przeciwieństwem humanizmu filozoficznego i psychologicznego. Głównym przedstawicielem był F. Salezy. Twierdził on, że: Bóg chce uczynić wszystkie rzeczy dobrymi i pięknymi, a życie doczesne nie powinno być cierpieniem, lecz radością. Sprzeciwiał się traktowaniem życia ludzkiego i człowieka w sposób przedmiotowy.

22. Powstanie szkoły jako instytucji wychowawczej
 

a) dotychczasowe szkoły powstawały przypadkiem, bezplanowo. Szkółki parafialno - łacińskie służyły głównie potrzebom kościoła, młodzież szlachecka do nich uczęszczała uczyła się czytania i pisania w domach, po czym dodawano je do kolegium czy gimnazjum. Przyjmowano do nich młodzież od 6 roku życia, nauka trwała 3, 4 lub 5Iat.
b) Uniwersytety przyjmowały chłopców do 14 roku życia a nawet 13. W żadnym państwie nic myślano wtedy, aby obmyślić planowo organizację szkolnictwa
c) Przedszkola nie istniały, biedni zajmowali się dziećmi sami. a bogaci oddawali swe dzieci poci opiekę służby lub niańki
d) Komeński rozwiną nowy plan opieki nad kształtowaniem się umysłu dziecka, jego zdaniem natura przeznaczała 24 lata życia ludzkiego na naukę, podzielił sztucznie ten okres na 4 okresy po 6 lat życia: okres dziecinny, chłopięcy, młodzieńczy, dojrzewającej męskości. I tak pokazał potrzebę 4 szkól:

I szkoła macierzyńska - matka powinna dbać o dziecko, jego rozwój fizyczny i psychiczny. Aby zapewnić mu prawidłowe funkcjonowanie. Położył nacisk wychowanie dziecka.

II szkoła elementarna ( j. ojczystego) - wszyscy powinni do niej uczęszczać,

III szkoła łacińska, czyli gimnazjum

25. Powstanie Szkoły Rycerskiej
15. III 1765r. z inicjatywy króla S. A. Poniatowskiego została założona w Warszawie Szkoła Rycerska - Korpus Kadetów.
Szkoła ta była szkolą średnią ogólnokształcącą z przedmiotami zawodowymi: była bezpłatna finansowana z kasy królewskiej. Zgodnie z intencjami króla, była ona przeznaczona do kształcenia polskiej zubożałej młodzieży.
Na czele szkoły stal Adam Czartoryski ( był komendantem szkoły). Kształcili się w niej chłopcy od 16 - 18 r. ż., a od 1768r. chłopcy od 8 roku.
Głównym zadaniem szkoły było przygotowanie kadetów do reform w Polsce.

26. Program nauczania w Szkole Rycerskiej
1. Głównym językiem był j. polski
2. W pierwszych lalach - charakter wojskowy
3. Uczono się: historii starożytnej, historii powszechnej, historii polski, prawa natury, prawa narodów, matematyki, rysunku, nauk wyzwolonych, geometrii, fizyki, biologii.
4. Podstawą nauczania były: „gabinety" - pracownie, gdzie zapoznawano się z podstawami nowoczesnej wiedzy pod względem naukowym
5. Program przewidywał ogólne wykształcenie w ciągu 4 lat z dużym naciskiem na języki obce. W ciągu następnych 2 lat uczniowie przygotowywali się do zawodu wojskowego oraz służby cywilnej. Wykształcenia dopełniała nauka fechtunku - sztuki władania szablą lub szpadą, jazdy konnej, tańca.

27. Wychowanie moralne w Szkole Rycerskiej

Polegało na kształtowaniu posłuszeństwa wobec pana i kościoła.

męstwo i dzielność

nieskazitelna wzniosła moralność i duch narodowy

wychowanie uczuciowe człowieka i dobrego obywatela oddanego swej ojczyźnie

wprowadził Kościuszko kilka zasad, do których należy zaliczyć:
Wychowanie patriotyczne - obywatelskie
Humanitarny stosunek do żołnierza
Troskę o podwładnych
System wyróżnień
Wysoką karność
Należyte wyszkolenia wojskowe

28 Reformacja -jej podłoże społeczne

reformy w Kościele katolickim przez Lutra

Ostatecznie państwa europejskie podzieliły się na katolickie i protestanckie.

redukował liczbę sakramentów do 2: chrztu i komunii

głosił likwidacje zakonów, zniesienie celibatu księży i odebrania majątków ziemskich posiadanych przez kościół

29. Szkolnictwu w okresie reformacji

M. Luter:

nawoływał do tworzenia nowych szkól dla potrzeb społeczeństwa

Domagał się reorganizacji uniwersytetów niemieckich i zakładania szkól chrześcijańskich dla obu płci

Sądził, że szkoły powinny być więzieniami a nauczyciele tyranami i mistrzami kija.
najważniejsza była religia, po niej zaś języki.

zadanie szkól- kształcenie ludzi, którzy dobrze umieliby rządzić krajem. Ze szkól powinni wychodzić przyszli duchowni, nauczyciele i urzędnicy

Filip Melanchton:

szkoła o 3 poziomach: I - obejmował j. łaciński;

                                    II poszerzone stadia gramatyki łacińskiej oraz lekturę tekstów;

                                   III lektury Wengiliego, Owidiusza , studium logiki i retoryki, (szczytna        

                                        rola w programie szkoły średniej.

                                        Bardzo cenił sztukę wymowy

Jan Slunn nacisk na wykształcenie ogólne.

Ideał wychowawczy jego szkoły była „mądra wymowa pobożności”

Założył pierwsze 10 letnie gimnazjum protestancko humanistyczne  było szkolą łacińską jedynie w pierwszej klasie język ojczysty był dopuszczany jako pomocniczy dalej był wyłączony z posługiwanie się nim było karalne.

...