OCHRONA DREWNA

Poradnik „Gazety" i „Ładnego Domu" z maja 2001

W    suchych i ciepłych pomieszcze­niach trwałość drewna i mate­riałów drewnopochodnych sięga kil­kuset lat. Ale wiele drewnianych ele­mentów  konstrukcji budynku i małej architektury (ploty, altany, pergole) narażona jest na zmienne warunki atmosferyczne. Jeśli ich nie zabezpie­czymy, czas ich użytkowania znacz­nie się skróci.

  W budownictwie najczęściej stosowa­ne jest drewno drzew iglastych (sosna, świerk, jodła) uznawane za średnio trwa­łe. Na powietrzu wytrzymuje od kilku do kilkunastu lat. W takich warunkach jego struktura niszczy się pod wpływem zmian temperatury i wilgotności. Prowadzą one do cyklicznego kurczenia się i pęcznie­nia drewna. W efekcie następuje rozluź­nienie jego spoistości, powstają spęka­nia. To z kolei sprzyja rozwojowi mikroorganizmów niszczących drewno; także owady znajdują wtedy warunki do zło­żenia jaj, z których wylęgają się żerują­ce na drewnie larwy. Drewno niszczeje też szybciej w warunkach podwyższonej wilgotności i przy małym przepływie po­wietrza: rozwijają się grzyby domowe i pleśniowe, które mogą całkowicie znisz­czyć deskę w ciągu kilku miesięcy. Grzy­by ponadto szybko rozprzestrzeniają się na inne elementy budynku i tworzą szko­dliwy dla ludzi klimat.   Ze względu na środowisko, w jakim znajdują się elementy drewniane, może­my przewidzieć, co będzie największym zagrożeniem dla nich.

W warunkach powietrzno-suchych - w miejscach zadaszonych, przewiewnych, ale nieogrzewanych - (konstrukcje da­chów bez poddaszy  użytkowych, we­wnętrzne elementy altan) głównym za­grożeniem dla drewna są owady.

Materiały drewniane narażone na dużą wilgotność powietrza lub krótkotrwałe zawilgocenie (konstrukcje domów szkie­letowych, poddasza użytkowe) wymaga­ją także zabezpieczenia preparatami grzy­bobójczymi.

Płoty, elewacje i inne konstrukcje drew­niane narażone na bezpośredni wpływ warunków atmosferycznych powinniśmy chronić powłokami  zapobiegającymi wnikaniu wody, ale pozwalającymi na „oddychanie" drewna.

Szczególnie narażone na zawilgocenie są legary podłogowe i słupki wkopane w  ziemię. Trzeba je chronić przed wni­kaniem wody nie tylko powierzchniowo, ale i w całym przekroju materiału.

  Pamiętajmy też, że drewno jest mate­riałem łatwo palnym. Dlatego większe konstrukcje drewniane powinny być do­datkowo  zabezpieczane  preparatami zmniejszającymi ich zapalność.

Własności impregnatów

Toksyczność. Impregnaty oraz środki owado- i grzybobójcze są toksyczne, dla­tego ich rodzaj powinien być dostosowa­ny do miejsca, w jakim je użyjemy. Nie wolno ich stosować wewnątrz zamknię­tych pomieszczeń - zawierają one szko­dliwe substancje, które mogą być niebez­pieczne dla zdrowia. Trzeba też przestrze­gać zalecanych przez producenta okre­sów karencji - czasu, jaki musi upłynąć od momentu  zaimpregnowania  drewna do chwili zasiedlenia pomieszczenia.

Wnikanie. O skuteczności ochrony de-

cyduje nie tylko rodzaj substancji czyn­nych w impregnacje, ale też ich zdolność do wnikania w drewno. Środki o działa­niu powierzchniowym   zabezpieczają warstwę o grubości 2-3 mm, natomiast te głębiej penetrujące wnikają nawet na 8-10 mm.

Wypłukiwanie przez opady. Najmniej odporne na wymywanie są preparaty sol­ne stosowane jako wodne roztwory sub­stancji czynnej. Bardziej odporne są środ­ki wodorozcieńczalne zawierające dysper­sje wodoodporne. Najodporniejsze są jednak impregnaty oleiste rozpuszczalniko­we zalecane zwłaszcza do ochrony drew­na narażonego na stałe działanie wody.

Malowanie.  Bardzo często, oprócz ochrony  przed zniszczeniem, trzeba drewnu  nadać estetyczny wygląd. Jeśli zastosujemy impregnat bezbarwny, za­chowamy   naturalną barwę i rysunek drewna. Potem  można  je pomalować przezroczystym lakierem nawierzchnio­wym.  Można też zastosować gotowe la­kiery impregnujące, ale one gorzej za­bezpieczają drewno.

Metody impregnacji

Drewno  przeznaczone do impregna­cji powinno być wysuszone do tzw. sta­nu powietrzno-suchego  (wilgotności względnej 16-18 proc.) oraz wstępnie obrobione (ostrugane, przycięte na wy­miar). Przy konstrukcjach wymagają­cych dopasowania w czasie montażu za­lecane jest dwukrotne impregnowanie - przed i po zmontowaniu.  Najskuteczniejszą ochronę uzyskamy, gdy drewno zostanie poddane

impregna­cji próżniowej lub próżniowo-ciśnieniowej. Elementy umieszcza się w ko­morze o obniżonym ciśnieniu, dzięki cze­mu  z porów drewna usuwana jest wilgoć (woda i powietrze). Po zanurzeniu w impregnacie drewno zachowuje się jak gąb­ka, wsysając preparat do środka włókien. Zwiększenie ciśnienia impregnatu dodat­kowo  poprawia jego wnikanie w drew­no. Zabiegi takie prowadzą jedynie wy­specjalizowane zakłady dysponujące od­powiednimi urządzeniami.  W  warunkach budowy dostępną meto­dą jest

kąpiel w środku impregnują­cym. Drewno w impregnacie zanurza się na ok. 30 minut. Ponieważ najczęściej za­bezpieczamy długie i wąskie deski, bale i krokwie, konieczny jest odpowiedni zbiornik w kształcie rynny oraz płyta ociekowa, po której spłynie nadmiar preparatu. Mniejsze elementy zabezpieczyć można, malując je 2-, 3-krotnie pędzlem.   Przy zwalczaniu szkodników w zaata­kowany m już drewnie stosujemy

wstrzy­kiwanie preparatu (np. strzykawką le­karską) w widoczne otwory.

Przegląd wyrobów

W  sklepach specjalistycznych znajdzie­my  różnorodne preparaty do ochrony drewna. Impregnaty  solne - w postaci prosz­ku do sporządzania roztworów impre­gnujących. Są bezbarwne lub lekko zie­lone, niebieskie czy różowe. Stosowane są wyłącznie do drewna nienarażonego na opady (krokwie dachowe, wewnętrz­ne elementy budynku). Są mało toksycz­ne, niektóre nadają się nawet do drewna mającego bezpośredni kontakt z żywno­ścią. Nakładane pędzlem lub przez zanu­rzenie pozwalają na wykończenie drew­na lakierami i farbami. Należą do najtań­szych impregnatów  przeciw owadom i grzybom.

Impregnaty      wodorozcieńczalne -  oprócz własności grzybobójczych uszczelniają pory drewna i zapobiegają wypłukiwaniu substancji czynnych. Na­dają się do zabezpieczania okresowo za­wilgoconych elementów (elewacje, kon­strukcje szkieletowe). Dostarczane są w  postaci gotowego do użycia roztworu lub koncentratu do rozcieńczania. Wy­magają ochrony przed opadami do cza­su wyschnięcia powierzchni (przez blisko dobę). Środek nie zawiera rozpuszczal­nika i zabezpieczone nim drewno moż­na dowolnie malować i lakierować. Impregnaty rozpuszczalnikowe - ma­ją dużą zdolność penetracji. Dostępne są wyroby bezbarwne  i barwiące na zielo­no. Wymagają kilkudniowej karencji ze względu  na parowanie rozcieńczalnika. Dobrze chronią drewno tak w konstruk­cji budynku, jak i na zewnątrz. Elemen­ty zewnętrzne zabezpieczone tym prepa­ratem z czasem tracą barwę na skutek promieniowania UV, ale nie ulegają ko­rozji biologicznej.

  Impregnaty oleiste - zawierają sub­stancje grzybo- i owadobójcze oraz ole­je, które po wyschnięciu zmniejszają nasiąkliwość drewna. Najczęściej występu­ją jako impregnaty do stosowania na ze­wnątrz i trwale barwią drewno na ciem­ny kolor. Stosowane są zwłaszcza do za­bezpieczenia elementów mających kon­takt z gruntem lub w miejscach trwale

zawilgoconych. Przy ich nakładaniu na­leży zastosować środki ochrony zabez­pieczające przed zatruciem.

Impregnaty barwiące - duża grupa wyrobów  jednocześnie chroniących i barwiących drewno. Mogą stanowić samodzielną warstwę ochronną lub też nakładaną na zaimpregnowane drewno. Ożywiają  słoje drewna i chronią je przed promieniowaniem UV.  Stosuje się je do dekoracyjnego wykańczania struganych elementów ogrodzenia, ła­wek, balustrad.

Farby i lakiery nawierzchniowe - stosowane jako dodatkowa ochrona za-impregnowanych  wcześniej powierz­chni. Gładka powłoka utrudnia przyle­ganie brudu, zapobiega wnikaniu wody, nadaje pożądaną barwę. Są bardzo ela­styczne, co zapobiega złuszczaniu się powłoki pod wpływem pęcznienia i kur­czenia się drewna. Można je stosować zarówno na nowe drewno, jak i przy re­nowacji zniszczonych powierzchni. Są wodorozcieńczalne lub rozpuszczalni­kowe. Szczególnie dużą odporność na zmienne warunki atmosferyczne wyka­zują tzw. farby mikroporowe, które umożliwiają „oddychanie" drewna i od­prowadzanie zawartej w nim wilgoci.   

CEZARY JANKOWSKI,  „ŁADNY DOM"

Ceny   materiałów

środki impregnacyjno-grzybobójcze:

preparaty   oleiste imprex budowlany - 5,23-8,8 z /kg;

Imprex W - 4,85-7,56 z /kg;

Antox Z - 12,8-15,47 z /kg;

Antox B -12,3-14,8 z /kg;

preparaty solne

Intox S - 8,63-11,5 z /kg;

Fungosept - 8,2-9,1 z /kg;

Drewnosol-2 - 7,58-8,9 z /kg;

Drewnosol-3 - 8,84-9,35z/kg;

rozpuszczalnikowe

AItaxin - 7,08-10,62 z /l;

Drewnochron - bezbarwny -7,3-9,72 z /l;

Drewnoch­ron - kolorowy -8,8-11,4 z /l.

Ceny   robót

-        Odgrzybianie elementów: z desek lub płyt przez dwukrotne smarowanie prepa­ratami olejowymi powierzchni ponad 10 m kw. - 9,19 z /m kw.;

-        z bali lub krawędziaków przez dwukrotne smarowanie preparatami olejowymi powierzchni ponad 10 m kw.-11,16 z /m kw.

-        z desek lub płyt przez dwukrotne smarowanie prepa­ratami solnymi  powierzchni ponad 10 m kw. - 3,6 z /m kw.

-        z bali lub krawędziaków przez dwukrotne smarowanie preparatami solnymi powierzchni ponad 10 m  kw. - 4,57 z /m kw.

-        Dwukrotne opryskiwanie preparatami solnymi ele­mentów z desek lub płyt - 2,95 z /m kw

-        z krawędziaków o powierzchni odgrzy­biania ponad 20 m kw. - 5 z /m kw.

Ceny na podstawie wydawnictw Sekocenbudu