POLITYKA PIENIĘŻNA
1. Pojęcie pieniądza i jego funkcje (wady, zalety).
Pieniądz- to wszystko, co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobra i usługi lub spłaty długu.
Funkcje:
a) miernik wartości- pieniądz określa rynkową wartość produktów i usług
b) środek wymiany
c) środek płatniczy
d) środek przechowywania wartości
· ZALETY
- brak kosztów transformacji (płynności)
- stała wielkość nominalna
· WADY
- brak dochodu z wartości przechowywanej w formie pieniężnej
- zmniejszenie się wartości realnej, mierzonej siłą nabywczą
2. Miary pieniądza ( agregaty pieniężne).
Mo- jest to pieniądz banku centralnego, tj. pozostające w obiegu bilety bankowe, bilon oraz depozyty banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym.
Ten agregat jest określany też jako baza monetarna lub „pieniądz o najwyższej sile” ze względu na jego szczególną rolę w kształtowaniu podaży pieniądz w całości.
M1- pieniądz w ścisłym znaczeniu tego słowa (bilety bankowe, bilon, depozyty na rachunkach bankowych płatne na każde żądanie- a vista)
M2- M1 + „potencjalny” pieniądz, tj. depozyty krótkoterminowe, depozyty zwrotne na każde żądanie, ale nie podlegające dysponowaniu za pomocą czeków lub przekazów.
M3- najszerzej pojęte zasoby pieniężne, tj. M2 + wszelkiego rodzaju depozyty długoterminowe i inne nie zaliczane do M2.
3. Funkcje banku centralnego we współczesnej gospodarce.
Bank centralny jest najważniejszą instytucją finansową, a także głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki monetarnej każdego kraju. Jest odpowiedzialny za pieniądz krajowy, współpracuje z rządem, realizuje politykę pieniężną przy pomocy dostępnych mu instrumentów. Ponadto ma nadrzędną pozycję w stosunku do pozostałych banków komercyjnych.
Podstawowe zadania banku centralnego sprowadzają się do pełnienia trzech głównych funkcji: banku emisyjnego, banku państwa i banku banków.
Bank emisyjny jest jedyną instytucją, która posiada prawo do emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w państwie. NBP określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu. Ponadto organizuje zasady obiegu pieniężnego i reguluje ilość pieniądza na rynku. Bank centralny pełniąc funkcję emisyjną wpływa na stabilizację waluty krajowej.
Bank banków ma nadrzędną rolę w stosunku do instytucji finansowych. NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.
Bank banków jest źródłem rezerwy kredytowej dla banków (pożyczkodawca ostatniej instancji),które w razie problemów z płynnością mogą wystąpić do władz monetarnych z wnioskiem o udzielenie kredytu lombardowego lub redyskontowego. Funkcja ta wiąże się także z przyjmowaniem depozytów od banków komercyjnych, w celu zapewnienia stabilności, płynności i bezpieczeństwa systemu bankowego. Bank banków organizuje rozliczenia pieniężne oraz prowadzi rozrachunki międzybankowe.
Bank państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Bank centralny, jako bank państwa, zobowiązany jest do prowadzenia rachunków bankowych dla budżetu państwa, centralnych instytucji państwowych oraz jednostek budżetowych. Wiąże się to przede wszystkim z obsługą kasowo-rozliczeniową budżetu oraz wprowadzaniem do obrotu nowych emisji bonów i obligacji skarbowych. Władze monetarne przeprowadzają w imieniu państwa operacje finansowe w kraju, jak również za granicą, zarządzają rezerwami dewizowymi, zaciągają i spłacają kredyty zagraniczne. Ważnym zadaniem jest także realizacja polityki pieniężnej, z którą wiąże się odpowiedzialność banku centralnego za utrzymywanie stabilnego poziomu cen. Ponadto bank centralny reprezentuje państwo na forum międzynarodowych organizacji finansowych. Realizuje także politykę kursu walutowego oraz rezerw walutowych państwa.
4. Niezależność i odpowiedzialność banku centralnego.
Niezależność:
1. niezależność instytucjonalna, związana z miejscem, jakie bank centralny zajmuje wśród organów państwa; jest niezależny od wszelkich instytucji.
2. niezależność funkcjonalna, czyli możliwość samodzielnego podejmowania decyzji w zakresie polityki pieniężnej oraz wypełniania jego funkcji statutowych; bank centralny ma realizować swoje podstawowe funkcje i cele.
3. niezależność personalna, związana z mianowaniem władz banku centralnego oraz autonomią osób uczestniczących w pracach organów banku centralnego; długie kadencje władz banków centralnych, nie można usunąć członków zarządu w trakcie kadencji chyba że popełni przestępstwo.
4. niezależność finansowa, czyli samodzielność finansowa banku centralnego oraz możliwość tworzenia zasad i podziału jego funduszy.
Badania dowiodły, że im większa niezależność banku centralnego, tym jego polityka jest skuteczniejsza (większa stabilność cen, niższa inflacja).
Niezależność jest również jednym z warunków, które musi spełnić państwo aspirujące do wejścia do strefy euro.
Odpowiedzialność
Bank centralny jako organ, któremu powierzono władzę, jest odpowiedzialny przez społeczeństwem za swoje działania.
Władze banku odpowiadają przed narodem za realizację swych funkcji.
W związku z tym bank centralny prowadzi działania mające na celu upowszechnienie edukacji ekonomicznej oraz zrozumienie zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej. Polityka pieniężna NBP wspierana jest aktywną działalnością informacyjną, dzięki czemu decyzje banku centralnego są zrozumiałe dla uczestników życia gospodarczego oraz zmniejsza się poziom niepewności. NBP ponosi odpowiedzialność za swoją działalność przed obywatelami, dlatego też informuje społeczeństwo o swoich działaniach.
5. Bank centralny jako pożyczkodawca ostatniej instancji.
Pożyczkodawca ostatniej instancji- oznacza, iż bank centralny jest źródłem rezerwy kredytowej dla banków komercyjnych, w przypadku gdy wyczerpią się im źródła pozyskiwania funduszy, bądź mają problemy z płynnością.
- regulacja i nadzór
- gwarantowanie depozytów
1) mimo, iż ogólne działania pożyczkodawcy ostatniej instancji zostały w teorii jasno sformułowane o tyle jego identyfikacje i zasady działania we współczesnej gospodarce nie są precyzyjnie określone i budzą wątpliwość
2) przekonanie o interwencji pożyczkodawcy ostatniej instancji w sytuacjach kryzysowych z jednej strony oddziałuje uspokajająco na rynki pieniężne, ale z drugiej strony stwarza dla banków komercyjnych zachętę do korzystania z pokusy nadużycia co sprzyja rozwojowi sytuacji kryzysowych.
Powoduje to, iż banki centralne w coraz większym zakresie stosują zasadę „konstruktywnej niejednoznaczności” a konsekwencji nie ujawniają opracowanych procedur działania w sytuacjach kryzysowych
3) postępujące procesy integracji w UE oraz procesy globalizacji w skali światowej
stwarzają korzystne warunki do prowadzenia transgranicznych operacji banków.
Skutkiem tego jest to, iż kryzysy bankowe często przestały mieć charakter krajowy, a stały się zjawiskiem obejmujących wiele krajów
4) dopiero wspólne działanie banków centralnych dla przezwyciężenia kryzysu staje się
skuteczne- jeden bank nie rozwiązałby sam kryzysu
5) oceniając udział pożyczkodawcy ostatniej instancji w przezwyciężaniu kryzysów
finansowych należy jednak pamiętać, iż instytucja ta jest jedynie jednym z elementów
sieci bezpieczeństwa finansowego i nie może zastępować pozostałych elementów
tej sieci.
6. Czym jest system finansowy?
System finansowy tworzą instytucje finansowe (banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze, giełdy papierów wartościowych), rynki finansowe, instrumenty finansowe oraz różnego typu regulacje określające zasady funkcjonowania i powiązania między nimi.
System finansowy umożliwia gromadzenie i alokację oszczędności, jak również ich wykorzystanie dla sfinansowania inwestycji.
Działalność NBP na rzecz jego stabilności polega na zapewnianiu bezpiecznego, efektywnego systemu płatniczego i rozliczeniowego, a także tworzeniu odpowiednich regulacji prawnych. Bank państwa jest odpowiedzialny za rozwój systemu finansowego, jak również za ochronę przed zagrożeniami
W systemie finansowym ważne jest to, aby ci którzy mają nadwyżki finansowe spotkali się z tymi, którzy mają niedobór i aby doszło między nimi do transakcji.
7. Czym są instytucje finansowe?
Instytucje finansowe (czyli pośrednicy finansowi)- to podmioty ekonomiczne, które charakteryzują się tym, że:
Do instytucji finansowych zaliczamy:
- banki
- towarzystwa ubezpieczeniowe
- fundusze
- giełdy papierów wartościowych
8. Rynek pieniężny i jego funkcje.
Rynek pieniężny- segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje, gdzie kupujący i sprzedający realizują interesy rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej o okresie zapadalności do jednego roku.
Rynek pieniężny można podzielić na:
1. Rynek międzybankowy depozytów i lokat
2. Rynek zbywalnych papierów wartościowych
Rynek pieniężny cechuje się tym, że operacje na nim zawierane są krótsze niż 1 rok. Cechuje go płynność.
Rynek kapitałowy-> transakcje powyżej roku.
1) wyrównuje na krótki termin płynność banków w drodze refinansowania nadmiarów środków pochodzących z operacji klientów bądź też pokrywa niedobór środków powstałych tych operacji;
2) umożliwia bankom zabezpieczenia koniecznych rezerw pieniężnych;
3) zapewnia bankom optymalne rozwiązania problemu dążenia do zmniejszenia ryzyka utraty płynności.
Rynek pierwotny i wtórny:
· rynek pierwotny- obejmuje transakcje pomiędzy remitentem a pierwszym nabywcą instrumentu;
· rynek wtórny- transakcje już wyemitowanych instrumentów pomiędzy instrumentami, zwykle bez udziału remitenta.
Uczestnicy rynku pieniężnego:
· bank centralny;
· skarb Państwa;
· banki komercyjne i inwestycyjne;
· firmy brokerskie;
· fundusze inwestycyjne, emerytalne;
· firmy ubezpieczeniowe;
· przedsiębiorstwa.
9. Omówić krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw (zalety i wady)
Krótkoterminowe papiery dłużne:
· instrument ten może przyjąć formę weksla, obligacji lub skryptu dłużnego
· różna jest podstawa prawna takiego instrumentu: prawo wekslowe z 1936 roku, ustawa o obligacjach 29 czerwca 1995 roku lub KC;
· bank pełni rolę agenta emisji;
· różnorodne nazwy min. KWIT, bon komercyjny, bon dłużny
Zalety dla emitenta:
· szybkość i prostota w uzyskaniu kapitału
· możliwość sprzedaży dla szerokiej rzeszy inwestorów
· elastyczność – dopasowanie wielkości emisji do potrzeb emitenta
· niższe koszty pożyczki niż w tradycyjnych formach pozyskania funduszy
· możliwość przeznaczenia na dowolny cel (inaczej niż w kredycie)
Zalety dla inwestora:
· istnienie rynku stanowi o płynności instrumentu czyli możliwości jego zbycia
· konkurencyjna rentowność inwestycji
· emisja jest bardzo często gwarantowana przez zagraniczną centralę firmy, która jest oceniana przez agencje ratingowe
· forma weksla ułatwia obrót na rynku wtórnym, tzw. trasowanie weksla
Wady krótkoterminowych papierów dłużnych:
· wysoki kapitał ogranicza dostęp inwestorów
· finansowanie krótkoterminowe
· inwestorami przy niektórych emisjach mogą być tylko rezydenci
· brak płynnego rynku wtórnego
· ryzyko kredytowe emitenta
10. Na czym polega sekurytyzacja aktywów.
Sekurytyzacja- jest metodą pozyskania środków finansowych poprzez emisje papierów wartościowych pod istniejące lub przyszłe wierzytelności.
Generalnie polega ona na emisji papierów wartościowych pod zastaw wierzytelności, którymi są wyselekcjonowane aktywa podmiotu gospodarczego inicjującego proces sekurytyzacji. Jest to więc forma zamiany wierzytelności na gotówkę.
Dokładniej mówiąc sekurytyzacja jest „procesem”, w którym wybiera się i grupuje pewne aktywa, szacuje ich ryzyko systematycznie, a następnie w oparciu o te aktywa emituje papiery wartościowe, zwane papierami wartościowymi opartymi na aktywach.
Proces sekurytyzacji inicjuje przedsiębiorstwa lub instytucje finansowe zainteresowane sprzedażą swoich określonych aktywów i pozyskaniem pieniędzy rynku finansowego. Może to także robić skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego.
Podmiot ten nazywa się inicjatorem lub aranżerem tego przedsięwzięcia. Aktywa te sprzedaje się utworzonej w tym celu spółce specjalnego przeznaczenia.
Sekurytyzacja- źródło finansowania które polega na zamianie niepłynnych aktywów na środki pieniężne.
Sekurytyzacja aktywów polega na wydzieleniu puli aktywów o charakterze pieniężnym u przewidywalnych przepływach, w celu przekazania ich specjalnie utworzonemu podmiotowi SPV (spółka specjalnego przeznaczenia, lub fundusz), który dla sfinansowania transakcji pożycza środki na rynku kapitałowym w drodze emisji papierów wartościowych.
11. Co to jest WIBID i WIBOR?
WIBID- Warsaw Interbank Bid Rate
Średnia arytmetyczna stóp procentowych, po jakich najważniejsze banki są skłonne przyjmować lokaty.
WIBID - roczna stopa procentowa jaką płacą banki za środki przyjęte w depozyt od innych banków. Stopa ta, podobnie jak WIBOR, ustalana jest codziennie o godz. 11:00.
Stopa ta jest niższa od stopy WIBOR, bo w przeciwnym wypadku banki traciłyby na pożyczaniu sobie pieniędzy.
WIBOR- Warsaw Interbank Offered Rate
Średnia arytmetyczna stóp procentowych, po jakich najważniejsze banki są skłonne sprzedawać swoje nadwyżki na rynku międzybankowym.
WIBOR określa wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym.
Stopa WIBOR jest wyższa od stopy WIBID, gdyż w przeciwnym wypadku banki traciłyby na pożyczaniu sobie pieniędzy.
12. Bezpośredni cel inflacyjny w polityce pieniężnej- zalety i wady.
BCI:
· Zobowiązanie banku centralnego do osiągnięcia i utrzymania niskiego i stabilnego poziomu inflacji
· Publiczne ogłaszanie średniookresowego celu inflacyjnego
· Wykorzystywanie wszelkich dostępnych wskaźników i danych o stanie gospodarki
· Jasna, przejrzysta polityka informacyjna
· ...
msu-ug