1.Obserwacja pedagogiczna – kryteria podziału, rodzaje.
Obserwacja jest czynnością badawczą, polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń.
Obserwacja jest najbardziej wszechstronną techniką gromadzenia materiałów. Z uwagi na jej wszechstronność i jej złożoność istnieją niekiedy tendencje do nazywania jej metoda badawczą.
Obserwacja można nazwać prostą nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów, ale także proces kontrolowanej obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik pomocniczych (kamery, magnetofonu i arkuszy obserwacyjnych włącznie).
Najpopularniejszą obserwacją jest tzw. Obserwacja otwarta albo swobodna. Stosuje ją w praktyce każdy nauczyciel i organizator. Daje ona sumę wiedzy o przedmiocie zainteresowań lub pracy, pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie.
Obserwacja otwarta spełnia także ważną rolę w początkowym etapie każdej planowanej działalności badawczej. Uzyskuje się ogólną wiedzę o badanym przedmiocie, która daje podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań, głównie do sformułowania zagadnień wstępnych i hipotez roboczych.
Przy prowadzeniu badań metodą sondażu diagnostycznego obserwacja jest jej nieodzownym etapem przygotowawczym.
Wyżej zorganizowaną formą obserwacji jest systematyczna obserwacja bezpośrednia lub pośrednia. Polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas w celu poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach.
Szczeg.przypadk.obserwacji.systematycznej jest obserwacja uczestnicząca. Występuje ona wtedy kiedy badacz staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nią akceptowany. Może mieć dwie postacie jawna lub ukrytą. Jawna ma miejsce, gdy grupa badana jest poinformowana o roli badającego, ukryta - występuje wtedy gdy badana grupa nie jest świadoma roli, jaką spełnia nowy członek jej grupy.
Narzędziem obserwacji jest np. arkusz obserwacyjny. Jest to inaczej kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W określonych rubrykach pod określonym zagadnieniem rejestrujemy wszystkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Wcześniejsza typologia zagadnień nie pozwala na przeoczenie któregoś z nich oraz nadaje określony kierunek badaniom.
Można również gromadzić materiał badawczy za pomocą notatek, opisów, rejestracji dźwiękowej lub fotograficznej. Prowadzenie takiej obserwacji nazywa się niekontrolowaną. Aczkolwiek tu można też zastosować elementy kontroli np. materiały dajemy do czytania osobie towarzyszącej zorientowanej w koncepcji badań, uzyskując od niej ocenę materiału w sensie kompletności prawidłowego kierunku.
2. Eksperyment dydaktyczny – rodzaje zmiennych, główne techniki badań eksp.
Zmienne
Zdaniem Z. Skornego „zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności”[1]. S. Nowak mówi: „zmienna określa jedynie, pod jakim względem interesują nas analizowane przedmioty i zjawiska, specyfikując ich możliwe własności, stany lub zdarzenia, którym podlegają, a ponadto jakie typy relacji będziemy uwzględniać między przedmiotami rozpatrywanymi pod danym względem”
Ustalenie i rejestracja zmiennych w badaniach jakiegoś zdarzenia czy procesu – oznacza decyzję, pod jakim względem będziemy badać zdarzenie lub proces. Przyjęte w badaniach zmienne nadają kierunek, określają ich cel. Badacz musi określić sobie wycinek rzeczywistości, a właściwości charakteryzujące ten wycinek rzeczywistości to zmienne. Zmienne w badaniach pedagogicznych są formą uszczegółowienia problemu badawczego jaki pragnie rozwiązać i hipotez, które się potwierdza lub odrzuca.
Najpowszechniej dzieli się zmienne na dwie kategorie:
1. zmienne niezależne,
2. zmienne zależne,
Zmienne niezależne są to determinanty określonych zjawisk, stanów rzeczy, zachowań. Powodują skutki w sferze innych zjawisk, inaczej mówiąc powodują powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi.
Zmienna zależna to zjawisko podlegające wpływom innych zjawisk
Zmienne pośredniczące to czynniki wewnętrzne mogące modyfikować wpływ warunków zewnętrznych na zachowanie się np. samokontrola, samoakceptacja, motywacja, samoocena, sta emocjonalny itp.
4.Szkoła tradycyjna (J.A. Komeński, J.F. Herbart) – cele, treści, proces dydaktyczny, metody, organizacja.
System tradycyjny reprezentowany był przez takich pedagogów jak:-Herbart-Bell-Sturm-Komeński
Celem Herbarta było wychowanie posłusznego i prawego moralnie człowieka, zatem jego system dydaktyczny opierał się na nauczaniu wychowującym, polegającym na kierowaniu dzieckiem przez organizowanie mu wolnego czasu. Głównym przedstawicielem systemu progresywistycznego był Deway, którego zdaniem warunek jasności treści stanowi ich odpowiednie przygotowanie. W przypadku współczesnego systemu dydaktycznego do czynienia mamy ze złożoną, kompleksową oraz dynamiczną całością, która obejmuje w swojej strukturze osoby (czyli nauczycieli i uczniów), proces nauczania i uczenia się oraz współczynniki tego procesu w postaci celów, treści, środków oddziaływania itd.
Zatem w systemie tradycyjnym proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się, w systemie progresywistycznym dominuje pragmatyzm oraz uczenie się, natomiast we współczesnym systemie dydaktycznym nauczanie równoważy się z uczeniem, a nauczyciel i uczeń wzajemnie na siebie oddziałują.
Szkoła tradycyjna:-treści nauczania podzielone są na poszczególne przedmioty -wiedza jest przekazywana przez nauczyciela -uczniowie zazwyczaj są bierni -uczniowie nie mają głosu w sprawie doboru treści nauczania -dominacja uczenia się pamięciowego -uczniowie są zachęcani do nauki przez zewnętrzne motywy -ma miejsce częste sprawdzanie wyników nauczania -panuje współzawodnictwo -szkoła stanowi jedyny teren uczenia się (tylko praca domowa jest wykonywana poza nią) -mały nacisk na własną, spontaniczną twórczość uczniów
5. Szkoła progresywistyczna (J. Dewey) - cele, treści, proces dydaktyczny, metody, organizacja.
Szkoła progresywistyczna:-treści nauczania podzielone są na interdyscyplinarne bloki -uczniowie samodzielnie zdobywają wiedzę -nauczyciel jedynie obserwuje pracę uczniów -uczniowie biorą aktywny udział w zajęciach -uczniowie mają wpływ na dobór treści nauczania -przeważa uczenie się w toku rozwiązywania problemów -sporadyczna kontrola wyników kształcenia -współpraca uczniów podczas wykonywania zadań -szkoła stanowi główne, lecz nie jedyne miejsce uczenia się
6. Operacjonalizacja celów kształcenia. Operacyjne i nieoperacyjne cele kształcenia. Struktura celu operacyjnego.
Cele kształcenia – zamierzone właściwości uczniów pod względem emocjonalno – motywacyjnym i poznawczym.
Operacyjność – możliwość porównania opisu z rzeczywistymi osiągnięciami uczniów.
Cele:
OGÓLNE – wskazują kierunki dążenia ucznia.
Zalety:
- jest bogate znaczeniowo
- akcentuje ważne wartości społeczne
- jest perswazyjne (trudno zaprzeczyć takim celom, a nawet zgłosić wątpliwości)
- jest zwięzłe (wystarcza kilka słów, a reszta to już własna wiedza i wyobraźnia)
Wady:
-wieloznaczność, nieokreśloność
-założenia idealizujące
-deklaratywność (trudno przełożyć na konkretne działania, niewiele z nich wynika)
-niejasny adresat (czy cel dotyczy ucznia czy nauczyciela)
OPERACYJNE – stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, aby umożliwić rozpoznanie czy cel został osiągnięty, a przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.
- jest jednoznaczne
- wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty
- odnosi się wprost do ucznia (uczeń ma wybrać dziedzinę, uzyskać materiał, przedstawić go)
- mobilizuje ucznia i nauczyciela (cel jasny, konkretny i uznany motywuje dwie strony do wysiłku)
- względne ubóstwo znaczenia (schematyzm interpretacji celu – ocena jednoznaczności)
- rozłączenie poznania i motywacji
- poszatkowanie przedmiotu (gdy cele stają się bardzo szczegółowe obraz całości blednie)
- pracochłonność (zbudowanie zbiorów celów operacyjnych jest trudniejsze niż pojedynczego celu ogólnego)
Błędy operacjonalizacji:
- Zbytnie rozdrabnianie celu.
- Preferowanie celów poznawczych.
- Zapominanie o celu ogólnym.
- Zamknięcie zbioru celów operacyjnych.
- Zaniedbanie osiągania celów operacyjnych.
Operacjonalizacja celów jest to zmiana celu ogólnego na równoważny zbiór celów operacyjnych. Aby realizacja celów ogólnych nie „zawisła w próżni” trzeba je sprecyzować, uszczegółowić, skonkretyzować. Operacjonalizacji powinni dokonywać nauczyciele choć jest to trudne ponieważ wymaga dobrych znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia. Potrzebna do tego jest także precyzja językowa i wyobraźnia. Ponadto brak nauczycielom przygotowania do takich działań.
Operacjonalizacja celów:-jest myślowym odwołaniem się do własnych doświadczeń z ludźmi, którzy dany cel osiągnęli (zbieramy te osoby w wyobraźni w grupę społeczną i zastanawiamy się co jest wśród nich wspólnego, czym się różnią od pozostałych itp.) -- polega na rozwiązywaniu problemów przez nieskrępowaną dyskusję w grupach liczących się od kilku do kilkunastu osób. Uczestnicy konferencji „głośno myślą” o danym zagadnieniu, wytwarzając pomysły jego rozwiązania. Ocena tych pomysłów odbywa się w terminie odroczonym.--Jest wykonaniem czynności stanowiącej osiągnięcie celu operacyjnego. Często wystarcza czynność uproszczona a nawet objaśnienie. Jeżeli inscenizacja jest kontrowersyjnym lub wyraźnie nietrafiona to zapis celu powinien być zmieniony.--Jest klasyfikowaniem luźnych zapisów celów operacyjnych. Kilka lub kilkanaście osób dokonuje klasyfikacji niezależnie, a dyskusja nad rozbieżnościami zmierza do dokładniejszego określenia natury każdego celu.--Polega na ułożeniu luźnych zapisów celów operacyjnych w logiczne ciągi i odczytaniu ich komuś z zewnątrz. Chodzi o odpowiedź na pytania: czy mamy poczucie jasnego opisu osiągnięć?, czy nasz słuchacz zrozumiał nasz opis?--Jest wyobrażeniem grupy uczniów których dzielimy w myśli na tych co osiągnęli cel i tych, którzy go nie osiągnęli.
7. Główne kategorie wyników uczenia
Umiejętności intelektualne:
A\ Rozróżnianie
Jest reakcją na różnicę. Rozróżnianie (odróżnianie) jest zdatnością do odmiennego reagowania na bodźce różniące się między sobą jednym lub więcej niż jednym fizycznym wymiarem. Celowe nauczanie rozróżnień stosuje się najczęściej dla małych dzieci i dla osób upośledzonych umysłowo.
Opisując właściwości rozróżnienia, podobnie jak innych rodzajów umiejętności umysłowych, musimy wziąć pod uwagę trzy części składowe sytuacji uczenia się:
--Zachowanie (osiągnięcia), które jest opanowane lub ma być opanowane. Czym jest to, co uczeń potrafi zrobić po uczeniu się, a czego nie umiał zrobić przedtem --Warunki wewnętrzne, które istnieć muszą by nastąpiło uczenie się. --Warunki zewnętrzne, które dostarczają uczniowi bodźców. Składają się na nie symbole, obrazy, dźwięki lub maja znaczenie słowne /Osiągnięcia- musi nastąpić reakcja, która wskazuje, że uczeń może dokonać rozróżnienia między bodźcami, które różnią się jedną lub więcej niż jedna cechą. Warunki wewnętrzne- człowiek musi być zdolny do zareagowania wskazującego, że różnica jest wykrywalna, mówiąc np. taki sam albo inny. Oczekiwana reakcja może być prosta: wskazanie, postawienie znaku. /Warunki zewnętrzne- uczenie się rozróżnień odbywa się w warunkach zewnętrznych odzwierciedlających niektóre zasady uczenia się . Styczność musi być zachowana w taki sposób, że reakcja następuję po bodźcu w krótkim czasie. Z zasady efektu wynika że reakcja prawidłowa powinna poprzedzać inną czynność niż błędną. Po reakcji wskazującej powinna na dokonanie właściwego rozróżnienia powinna nastąpić Lubina i przyjemna czynność. Także powtarzanie odgrywa ważna rolę. B\Pojecie.konkretne:określa własność przedmiotu (atrybut), kolor, kształt. Czy ktoś nauczył się jakiegoś pojęcia , dowiadujemy się , prosząc go, by zechciał wskazać dwa (lub więcej) obiekty należące do tej samej klasy przedmiotów posiadających tę samą własność. Np. moneta, księżyc, opona – są w pełni okrągłe. /Ważną odmianą pojęcia konkretnego jest usytuowanie przedmiotu. Ponieważ można określić je przez wskazanie, stanowi atrybut przedmiotu. Z drugiej strony usytuowanie przedmiotu można określić tylko w doniesieniu do innego przedmiotu np. wyżej, niżej, z tyłu, z lewej itp. /Osiągniecie- nauczenie się tych pojęć powoduje rozpoznanie konkretnego przedmiotu, wskazując dwa lub więcej przykładów obiektów należących do danej klasy. Wskazanie może być wykonane różnymi sposobami (oznaczenia, obwiedzenie) //Warunki wewnętrzne- dla przyswojenia pojęcia konkretnego uczeń musi przypomnieć sobie rozróżnienia. //Warunki wewnętrzne- dostarcza się przykładów danej klasy różniących się nieistotnymi cechami. // C\ Pojęcia abstrakcyjne;Możemy powiedzieć o kimś, że nauczył się pojęcia abstrakcyjnego, kiedy potrafi uzewnętrznić znaczenie określonej klasy przedmiotów, zdarzeń lub relacji . Wiele pojęć można przyswoić sobie tylko jako pojęcie abstrakcyjne, to znaczy, że nie da się „wskazać ich palcem”, tak jak w przypadku pojęć konkretnych, ale raczej trzeba posłużyć się definicją. Niektóre pojęcia abstrakcyjne mają swoje odpowiedniki w pojęciach konkretnych , dzielą z nimi nazwę i mają wspólne niektóre właściwości. (kształt trójkąta -p. konkretne, ucząc się geometrii napotykają na p. abstrakcyjne – regułka) .//Jedynie upewniwszy się, że uczeń potrafi wskazać desygnaty słów, możemy być przekonani, że znaczenie pojęcia abstrakcyjnego zostało przyswojone. //Osiągnięcia- uczeń uzewnętrznia pojęcie, rozpoznając przykłady pojęć składających się na definicję i wskazując przykład ich wzajemnego powiązania. //Warunki wewnętrzne- aby przyswoić sobie pojęcie przez definicję, uczeń musi zaczerpnąć z pamięci wszystkie pojęcia składowe występujące w definicji, także pojęć reprezentujące relacje miedzy nimi.//Warunki zewnętrzne- uczeń może nauczyć się pojęć abstrakcyjnych, obserwując pokaz. //D\ Reguły:O tym, że reguła została przyswojona, możemy wnosić z pewnością wtedy, kiedy zachowanie (osiągnięcie) ucznia przejawia swego rodzaju „regularność” w rozmaitych sytuacjach. Uczeń potrafi zawrzeć w swojej reakcji klasę zależności pomiędzy klasami przedmiotów i zdarzeń. //Przyswojenie zdatności zwanej reguła, nie znaczy wcale, że potrafi wypowiedzieć ją słownie. //Osiągnięcie- regułę uzewnętrznia się, pokazując, jak stosuję się ją w jednym lub kilku konkretnych przypadkach. //Warunki wewnętrzne- ucząc się reguły, uczeń musi zaczerpnąć z pamięci wszystkie pojęcia składające się na regułę, w tym także pojęcia reprezentujące relacje. Nauczyciel musi upewnić się, że pojęcia te były wcześniej opanowane i mogą łatwo zostać „wyjęte” z pamięci.// Warunki...
monai13