12
Elementy topograficzne czaszki
Elementy topograficzne czaszki dzielimy na elementy zewnętrzne i wewnętrzne.
Elementy wewnętrzne zawarte na wewnętrznej podstawie czaszki (basis crani interna) to 3 doły czaszki:
a) dół przedni czaszki (fossa crani anterior) – najmniejszy i najpłytszy,
b) dół środkowy czaszki (fossa crani media) – bardziej rozległy i głębszy,
c) dół tylny czaszki (fossa crani posterior) – najbardziej rozległy i najgłębszy.
W kierunku od przodu ku tyłowi następuje regularne stopniowanie zarówno co do głębokości jak i rozległości dołów czaszki.
Cechą charakterystyczną tych trzech elementów jest to, iż nie mają one ścian, a tylko składniki.
Nie można powiedzieć, że dół przedni czaszki ma ścianę przednią (paries anterior) bądź ścianę tylną (paries posterior) ponieważ czegoś takiego nie ma. Ma on tylko składniki i otwory (połączenia).
Elementy zewnętrzne (5) nie występują na zewnętrznej podstawie czaszki (basis crani externa), ale bardziej ku przodowi – w obrębie twarzoczaszki.
Drugą cechą charakterystyczną elementów zewnętrznych jest to, że wszystkie mają ściany, które są zbudowane od 1 do 7 kości (elementy wewnętrzne nie miały ścian). Najpierw są ściany, a dopiero ściany mają składniki. W elementach wewnętrznych były od razu składniki (nie było ścian).
Jest zbudowany z trzech kości:
1) część oczodołowa kości czołowej (pars orbitalis ossis frontalis),
2) blaszka sitowa kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidalis),
3) skrzydła mniejsze kości klinowej (ala minor ossis sphenoidalis) ograniczające dół przedni od tyłu,
4) górną powierzchnię trzonu kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis) w jej część przedniej.
Górna powierzchnia trzonu kości klinowej ma część przednią zaliczaną do dołu przedniego czaszki i zasadniczą część tylną znajdującą się w dole środkowym czaszki.
Granica pomiędzy tymi dołami przebiega wzdłuż tylnego brzegu skrzydeł mniejszych (całe skrzydła mniejsze są wkomponowane w dół przedni) oraz przedniego brzegu bruzdy skrzyżowania (margo anterior sulci chiasmatis seu prechiasmatis).
Kanał wzrokowy (canalis opticus) jest wkomponowany w obręb dołu przedniego pomiędzy odnogami skrzydeł mniejszych.
Połączenia przedniego dołu czaszki:
1) kanał wzrokowy – najważniejsze i największe połączenie wiodące do wierzchołka oczodołu (orbita),
2) otwory sitowe (foramina cribrosa) – są to liczne połączenia są w blaszce sitowej wiodące przez ścianę górną do jamy nosowej,
3) otwór ślepy (foramen cecum) – prowadzący do jamy nosowej (często jest niedrożny).
Dół przedni czaszki dwukrotnie łączy się z jamą nosową oraz z oczodołem.
Tylne ograniczenie dołu przedniego to równocześnie przednie ograniczenie dołu środkowego.
Niekiedy studenci by lepiej zapamiętać mówią, że numer telefonu do dołu przedniego to 33 ponieważ ma 3 składniki i 3 połączenia.
Jest położony za skrzydłami mniejszymi i bruzdą skrzyżowania, a jego tylnym ograniczeniem jest najwyższy występ kostny w tej okolicy ® górny brzeg części skalistej kości skroniowej (margo superior pars petrosae ossis temporalis seu margo superior pyramis temporalis seu margo superior pyramidis)
Dół ten tworzą dwie kości
1) kość klinowa,
2) kość skroniowa.
Elementy kości klinowej tworzące dół środkowy czaszki:
1) skrzydła większe (ala maior),
2) powierzchnia górna trzonu kości klinowej (facies superior corporis ossis sphenoidalis).
Elementy kości kości skroniowej tworzące dół środkowy czaszki:
1) powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej,
2) łuska kości skroniowej.
Prawa i lewa część dołu środkowego czaszki łącznie przypominają kształtem motyla.
Dół środkowy ma 10 połączeń.
W obrębie kości klinowej znajduje się 5 z nich:
1) szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior) – prowadząca do oczodołu,
2) otwór okrągły (foramen rotundum) – prowadzący do dołu skrzydłowo-podniebiennego (fossa pterygopalatina),
3) otwór wypustowy (foramen emissarium) – wychodzący na sklepienie czaszki (calvaria) [występuje bardzo często],
4) otwór owalny (foramen ovale) – prowadzący do dołu podskroniowego (fossa infratemporalis),
5) otwór kolcowy (foramen spinosum) – prowadzący do dołu podskroniowego (leży do tyłu i bocznie od otworu owalnego).
W kości skroniowej otwory (5) znajdują się w obrębie piramidy (części skalistej), a nie występują na łusce:
1) rozwór kanału nerwu skalistego mniejszego (hiatus canalis n. petrosi minoris) – wiodący do kanalika bębenkowego (canaliculus tympanicus). Wychodzi on przez jamę bębenkową na podstawę czaszki w okolicy dołka skalistego (fossula petrosa),
2) rozwór kanału nerwu skalistego większego (hiatus canalis n. petrosi maiors) prowadzący do kanału nerwu twarzowego. Wychodzi w otworze rylcowo-sutkowym (foramen stylomastoideum) na zewnętrzną podstawę czaszki
3) otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej (foramen caroticum internum) poprzez kanał tętnicy szyjnej (canalis caroticus) wiedzie na zewnętrzna podstawę czaszki,
4) otwór poszarpany (foramen lacerum) wiodący na zewnętrzna podstawę czaszki podobnie jak otwór szyjny (foramen iugulare) znajdujący się w dole tylnym czaszki,
5) kanał mięśniowo-trąbkowy (canalis musculotubarius) wiedący przez jamę bębenkową (cavum tympani) do jamy gardła (cavum pharyngis). Kanał ten jest zasadniczo wyeksponowany na zewnątrz czaszki, ale także częściowo do wewnątrz.
W dole środkowym czaszki występują 4 składniki, 2 kości oraz 10 połączeń:
1) z oczodołem ® 1 połączenie
2) z dołem skrzydłowo-podniebiennym ® 1 połączenie
3) z dołem podskroniowym ® 2 połączenia
4) wszystkie pozostałe wiodą na zewnętrzną podstawę czaszki
Numer telefonu do dołu środkowego to 410
Jest największy i najbardziej rozległy, ale znacznie mniej skomplikowany w budowie i ma znacznie mniej połączeń niż pozostałe.
Ma on cztery składniki:
1) kość potyliczna,
2) powierzchnia tylna piramidy kości skroniowej,
3) kąt sutkowy kości ciemieniowej,
4) kość klinowa.
Kość potyliczna (os occipitale) – w całości wychodzi w skład dołu tylnego [ jest to wyjątek ® cała kość wchodzi w skład tylko jedynego elementu topograficznego].
Połączenia:
1) otwór wielki (foramen magnum) jest największym otworem, który w całości występuje w kości potylicznej pomiędzy jej czterema częściami i łączy dół tylny czaszki z zewnętrzną podstawą czaszki,
2) kanał nerwu podjęzykowego (canalis hypoglossi) występuje w części bocznej kości potylicznej, która jest jej jedyną częścią parzystą i ma kształt mostka łączącego część podstawną z łuską. Prowadzi na zewnętrzną podstawę czaszki.
W obrębie ściany tylnej piramidy występują najczęściej 2, rzadziej 3 otwory.
1) otwór i przewód słuchowy wewnętrzny (porus et meatus acusticus internus) w dnie, którego znajdują się 4 pola łączące się z:
a) uchem wewnętrznym ® ślimak i przedsionek,
b) przez kanał nerwu twarzowego (canalis facialis) wychodzi na zewnętrzna podstawę czaszki,
2) otwór zewnętrzny wodociągu przedsionka (apertura externa aquaeductus vestibuli) prowadzi do przedsionka (do ucha wewnętrznego),
3) otwór wypustowy sutkowy (foramen emissarium mastoideum) występuje często na tylnej ścianie piramidy w bruździe zatoki esowatej (sulcus sinus sigmoidei) wiodąc na zewnętrzną powierzchnię sklepienia czaszki (calvaria),
4) otwór żyły szyjnej (foramen iugulare) jest to dwudziałowy otwór, który ograniczają dwie kości ® piramida kości skroniowej oraz część boczna kości potylicznej prowadząc na zewnętrzna podstawę czaszki. Ma dwie części, które przedzielone są przez wyrostek śródszyjny (processus intraiugularis)
Miejsce przejścia nerwów z czaszki na podstawę:
1) przez dół przedni czaszki przechodzą:
a) nn. węchowe (I) przez blaszkę sitową (lamina cribrosa),
b) n. wzrokowy (II) przez kanał wzrokowy (canalis opticus),
2) z dołu środkowego czaszki przechodzą:
a) przez szczeliną oczodołową górną: nn. III, IV, V1, VI,
b) przez otwór okrągły nerw V2
c) przez otwór owalny nerw V3
...
orianka18