Ewakuacja I Przeżycie.pdf

ASTRONAUTYKA _ SKAFANDER KOSMICZNY

Ewakuacja

SKOK ze spadochronem z wahad¸owca jest

ostatecznoæci przewidzian jedynie na wy-

padek, gdyby ldowanie okaza¸o si« nie-

moýliwe. Wed¸ug optymalnego scenariu-

sza astronauci wyrwnuj ciænienie w

kabinie z ciænieniem zewn«trznym na wyso-

koæci 12 tys. m i odpinaj pasy biodrowe.

Na wysokoæci 9 tys. m wyznaczony cz¸o-

nek za¸ogi dokonuje odrzucenia pokrywy

luku ewakuacyjnego i nast«pnie kaýdy

astronauta zaczepia pieræcieÄ w kszta¸cie

litery D od swojego skafandra do wysuwa-

nego masztu ratunkowego d¸ugoæci 2.55 m.

Astronauci kolejno zeælizguj si« po masz-

cie na bezpieczn odleg¸oæ od pojazdu.

W tym czasie si¸y dzia¸ajce na pier-

æcieÄ D rozpoczynaj sekwencj« otwie-

rania spadochronu. Kiedy g¸wna

czasza spadochronu opuæci pojem-

nik, automatycznie w¸cza si« nadaj-

nik lokacyjny systemu SARSAT. W mo-

mencie wodowania spadochron jest

automatycznie odrzucany, ko¸o ratunko-

we i ý¸ta tratwa nape¸niaj si« powietrzem

i rozlany zostaje zielony barwnik morski,

chronicy przed rekinami.

koÄczonych sukcesem astronauci wyruszaj-

cy w kosmos zacz«li nosi eleganckie b¸«kit-

ne kombinezony i maski tlenowe niewiele

wi«ksze od typowych kaskw motocyklowych. Dzi«ki

hermetycznej kabinie wahad¸owca ci Amerykanie sta-

li si« pierwszymi ludmi przebywajcymi w kosmosie

bez gorcych i niewygodnych skafandrw ciænienio-

wych, jakie nosili ich poprzednicy. W razie niebezpie-

czeÄstwa musieli doprowadzi wahad¸owiec do naj-

bliýszego ldowiska odpowiednich rozmiarw, po-

niewaý nie by¸o moýliwoæci opuszczenia pojazdu w lo-

cie. W misjach od pitej do 24 ta minimalistyczna filo-

zofia by¸a wystarczajca.

Po tragicznej eksplozji Challengera w 1986 roku

NASA zleci¸a inýynierom opracowanie planu ewakuacji

dla przysz¸ych za¸g. Powrci¸y do uýytku skafandry

ciænieniowe, ktre chroni astronaut« przed ogniem,

pogrýeniem w zimnej wodzie i nag¸ dekompresj ka-

biny. (Skafander automatycznie nabiera lub wypusz-

cza powietrze, w zaleýnoæci od ciænienia zewn«trznego.)

Tak narodzi¸y si« jasnopomaraÄczowe kombinezony,

ktre astronauci zak¸adaj przed startem i przed po-

wrotem do atmosfery. Ich jaskrawoæ to czynnik wa-

runkujcy przeýycie astronauty, niemal rwnie waý-

ny, jak spadochron, tratwa ratunkowa, race czy inne

ærodki ratunkowe: kolor ma przyciga wzrok poszu-

kiwaczy wypatrujcych unoszcego si« na falach oce-

anu astronauty.

Skafandry, oficjalnie zwane ãadvanced crew escape

suitÓ (zmodernizowanymi za¸ogowymi skafandrami

ratunkowymi), produkuje firma David Clark Compa-

ny w Worcester w stanie Massachusetts. ûadnej z mi-

sji nie grozi¸o niebezpieczeÄstwo wymagajce uýycia

tych ærodkw ratunkowych. Marynarka wojenna USA,

ktra dostarcza astronautom spadochronw, przepro-

wadza jednak co dwa lata skoki prbne z zastosowa-

niem skafandrw.

Sarah Simpson, dziennikarka Scientific American

PAKIET åRODKîW DO PRZEûYCIA za-

wiera pochodnie, latark« strobosko-

pow, lusterko sygnalizacyjne, race

i tabletki przeciw chorobie morskiej.

PüîTNO

TAPICERSKIE

POWüOKA

GAZOSZCZELNA

MATERIAü skafandra ratunkowego

zawiera gazoszczeln pow¸ok« z

ãoddychajcegoÓ goreteksu obci-

gni«tego podobn do brezentu war-

stw nomeksu. Specjalny materia¸

goreteksu utrzymuje ciænienie we-

wntrz skafandra, a rwnoczeænie

pozwala na ulatnianie si« pary wod-

nej, nomeks zaæ zabezpiecza przed

ogniem i przetarciem. Na czas po-

wrotu do ziemskiej grawitacji astro-

nauci zak¸adaj takýe strj przeciw-

przeciýeniowy, ktry uciskajc nogi

zapobiega nadmiernemu nap¸ywo-

wi do nich krwi.

POWüOKA

ZEWN¢TRZNA

PRZECIWPRZECIûENIOWE

WZMOCNIENIE SKAFANDRA

PRZECIWPRZECIûENIOWA,

PüASKA KOMORA

CIåNIENIOWA

80 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 2000

i przeýycie

P o czterech prbnych lotach wahad¸owca za-

ZESTAW åRODKîW üCZNOåCI

POJEMNIK SPADOCHRONOWY stanowi oparcie

fotela astronauty w wahad¸owcu, ale pozostaje

przypi«ty do astronauty w przypadku awaryjnego

opuszczania pojazdu. Inýynierowie zaprojektowa-

li pojemnik i uprzý z myæl o przysz¸ym uýytkow-

niku: spadochrony, ko¸o i tratwa ratunkowa rozwi-

jaj si« automatycznie.

ZAPAS

WODY PITNEJ

SPADOCHRON

WYCIGAJCY

(STABILIZACYJNY)

SPADOCHRON

HAMUJCY

PODUSZKA

L¢DWIOWA

KOüO RATUNKOWE

CZASZA

GüîWNA

BUTLA

Z TLENEM

ãZIELONE JABüUSZKOÓ

(URUCHAMIA TLEN)

TRATWA RATUNKOWA

(Z CZERPAKEM I BARWNIKIEM

MORSKIEJ WODY)

CZY WIESZ, ûE...

¥ Zanim inýynierowie NASA wynaleli maszt ratunkowy, roz-

waýano uýycie rakiet jako sposobu opuszczania pojazdu ze

spadochronem. Astronauta leýa¸by wwczas p¸asko na plecach

z przytwierdzonym do skafandra silnikiem rakietowym. Ra-

kieta wyrzucajca astronaut« przez otwr ewakuacyjny nada-

¸aby mu przyæpieszenie 12-krotnie wi«ksze od ziemskiego.

¥ A co z cz¸onkiem za¸ogi, ktry przebywa¸ w niewaýkoæci na

stacji orbitalnej tak d¸ugo, ýe jego mi«ænie zupe¸nie zwiotcza-

¸y? Musi mu pomc kolega. Aby przygotowa si« na tak sy-

tuacj«, za¸ogi wahad¸owcw wicz skoki ze spadochronem

wraz z wype¸nionym ziarnem kukurydzy skafandrem, ktry

imituje ci«ýkiego, bezw¸adnego astronaut«.

¥ Za¸ogowy skafander ratunkowy pierwszej wersji by¸ niewy-

godny, znacznie cieplejszy i ci«ýszy niý obecnie stosowany,

poniewaý warstwy wytwarzane dziæ z goreteksu wykonywano

wtedy z nieprzepuszczalnego nylonu pokrytego uretanem.

å WIAT N AUKI WrzesieÄ 2000 81

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: