REWALIDACJA [łAC.] – pedagogiczny zespół działań wychowawczych, edukacyjnych i terapeutycznych mających umożliwić dziecku niepełnosprawnemu pod względem fizycznym lub psychicznym jak najpełniejszy rozwój i przystosowanie do życia w normalnym środowisku.
Podstawą do zakwalifikowania poszczególnych uczniów do określonej formy zajęć rewalidacyjnych powinna być możliwie najpełniejsza diagnoza psychologiczno – pedagogiczna.
Diagnoza powinna być dokonana przez zespół osób pracujących z dzieckiem: nauczycieli, psychologa, pedagoga szkolnego, wychowawców, specjalistów prowadzących zajęcia z bloku rewalidacji indywidualnej, lekarzy i innych.
Postawiona diagnoza stanowi punkt wyjścia do opracowania przez zespół kierunków oddziaływania rewalidacyjnego wobec każdego dziecka.
Najważniejsze cele rewalidacji indywidualnej:
§ stawianie na mocne strony dziecka oraz szukanie tego, co w nim jest najlepsze,
§ usprawnienie najmniej zaburzonych funkcji psychofizycznych,
§ kompensowanie i korygowanie odchyleń oraz w miarę możliwości eliminowanie przyczyn lub przejawów zaburzeń uniemożliwiających prawidłowy rozwój i uczenie się.
Celem zajęć z zakresu rewalidacji indywidualnej jest wyrównywanie braków w zakresie intelektualnym i psychoruchowym dzieci spowodowanych zaburzeniami somatycznymi, psychicznymi bądź niesprzyjającymi warunkami rodzinnymi i środowiskowymi. Są to zajęcia wspierające proces dydaktyczny.
Najczęściej w zakres pracy rewalidacyjnej wchodzą następujące czynności:
· rozwijanie i doskonalenie zmysłów,
· rozwijanie autoorientacji i orientacji przestrzennej,
· ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej,
· ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej oraz słuchu fonematycznego,
· rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, słuchowo-ruchowej,
· rozwijanie sprawności manualnej i motorycznej,
· korekcja wad postawy,
· rozwijanie samoobsługi i zaradności życiowej,
· ćwiczenie pamięci mechanicznej i logicznej,
· kształtowanie i rozwijanie różnych procesów poznawczych,
· rozwijanie i doskonalenie mowy i innych systemów komunikowania,
· rozwijanie procesów myślenia np.: wykrywanie różnic i podobieństw, analiza i
· synteza, klasyfikowanie, uogólnianie, kształtowanie pojęć,
· wydłużanie czasu koncentracji uwagi,
· korygowanie niepożądanych społecznie zachowań poprzez udział w zajęciach socjoterapeutycznych i programach stymulująco - terapeutycznych,
· wspomaganie nauki czytania i pisania, liczenia, mierzenia.
Zajęcia rewalidacji indywidualnej mają wyrównać zaniedbania pedagogiczne oraz wynikające z nich braki w nauce, a także poprzez odpowiednie ćwiczenia usunąć wady i zaburzenia mowy, rozwijać procesy poznawcze, tj. spostrzeganie, uwagę, myślenie itp. usprawniać koordynację ruchową oraz usuwać trudności w czytaniu, pisaniu i rachowaniu. Zajęcia te dodatkowo powinny eliminować wady postawy, a poprzez psychoterapię łagodzić i usuwać zaburzenia emocjonalno-uczuciowe
Cele powyższe należy realizować poprzez różnorodne zajęcia, takie jak:
· zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
· zajęcia korekcyjno-kompensacyjne
· zajęcia korekcyjne:
a) usprawnianie technik szkolnych /reedukacja/
b) usuwanie wad wymowy /logopedia/
c) korekcja wad postawy /gimnastyka korekcyjna/
· zajęcia stymulująco – terapeutyczne, w tym zajęcia z zakresu:
- psychoterapii, muzykoterapii, socjoterapii, hipoterapii
Rewalidacja indywidualna stanowi integralną część edukacji dzieci upośledzonych umysłowo. Jest blokiem zajęć wspomagających rozwój dziecka: korekcyjnych, kompensacyjnych, usprawniających.
Każdy nauczyciel przygotowuje indywidualne plany rewalidacji. Podczas zajęć nauczyciele - specjaliści, zachowując zasady ortodydaktyki oraz stosując swoiste metody pracy z upośledzonymi umysłowo, realizują indywidualne plany rewalidacji o określonych celach.
Zasady ortodydaktyki (wg Lipkowskiego) –
ü zasada życzliwej pomocy,
ü zasada kształtowania pozytywnej atmosfery pracy,
ü zasada aktywności w nauce,
ü zasada dominacji wychowania, - zasada indywidualizacji,
ü zasada treści kształcących (dostosowanie treści kształcących do typu psychicznego dziecka).
Zadaniem reedukatorów i nauczycieli prowadzących zajęcia rewalidacji indywidualnej jest dążenie do optymalnego usprawniania funkcji poznawczych i fizycznych, łagodzenia napięć u dzieci eretycznych (ruchliwych) i pobudzanie do działania dzieci apatycznych oraz wyrównywanie braków powstałych wskutek zaniedbań pedagogicznych.
Prawidłowa realizacja zadań rewalidacyjnych wymaga:
· dokładnej znajomości dziecka, jego rozwoju psychicznego i fizycznego oraz zaburzeń i trudności rozwojowych,
· opracowania programu i form pracy dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia,
· ścisłego współdziałania prowadzącego zajęcia z wychowawcą, psychologiem, lekarzem i rodzicami.
· ćwiczenia i metody prowadzenia zajęć dobiera się w zależności od rodzaju i złożoności zaburzeń oraz wieku dziecka
· w czasie ćwiczeń przestrzega się zasad higieny psychicznej, uważnie stopniuje się wysiłek uczniów, nie dopuszcza się do zmęczenia, znużenia i przykrych przeżyć
· stwarza się atmosferę pogody, budzenia wiary ucznia we własne możliwości, mobilizuje się dziecko do przezwyciężania trudności
Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych:
● maksymalne usprawnianie,
● rozwijanie,
● wzmacnianie tych wszystkich funkcji psychicznych i fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone,
● optymalne korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych, defektów i zniekształceń,
● kompensowanie, czyli wyrównywanie przez zastępowanie,
● dynamizowanie rozwoju (stymulowanie).
W rewalidacji indywidualnej wyróżnić możemy etapy:
1.Wstępny (przygotowujący) – jest to wyrobienie gotowości dziecka do wysiłku, kontakt z rówieśnikami, przyzwyczajenie do pokonywania trudności, wyciszanie lub pobudzanie, wyróżnianie części ciała, stron w ciele, orientacja przestrzenna i kierunkowa, poczucie położenia ciała w przestrzeni.
- ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej i usprawnianie manualne
- ćwiczenia funkcji wzrokowej
- ćwiczenia percepcji słuchowej
2.Właściwy – kształtowanie umiejętności szkolnych: czytanie, pisanie, liczenie i doskonalenie technik szkolnych.
3.Doskonalenie umiejętności: - etap ten uwzględnia dalsze prowadzenie ćwiczeń korekcyjno – kompensacyjnych, usprawniających funkcje: wzrokowe, słuchowe i kinestetyczno – ruchowe oraz koordynacje w czasie czytania i pisania.
Rola terapeuty
· terapeuta powinien: zainteresować, zmobilizować, zachęcić, wyjaśnić, zrozumieć, pomóc wprowadzić odpowiednie korekty, nie oceniać za pomocą stopni, szukać sposobów przezwyciężania trudności
Aby to wszystko było możliwe, konieczne jest stosowanie urozmaiconych form i metod pracy na zajęciach z wykorzystaniem licznych środków i pomocy dydaktycznych podnoszących atrakcyjność i dobranych do potrzeb każdego dziecka.
Ćwiczenia korekcyjno - wyrównawcze - zawierają w swej treści elementy pracy korekcyjnej tj. usprawnienie deficytów rozwojowych (z łac. correctus - poprawiony) i wyrównanie braków w wiadomościach oraz umiejętnościach szkolnych. Zamiennie stosujemy nazwę ćwiczenia (zajęcia) korekcyjno - kompensacyjne.
Kompensacja - z łac. compensatio – wyrównanie może być rozumiana jako wyrównanie braków lub też zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem, a także jako wspieranie rozwoju funkcji zaburzonej przez sprawną lub mniej zaburzoną
Reedukacja - złożony proces profilaktyki, diagnozowania, polifunkcyjnego oddziaływania i systematycznego wspierania ogólnego rozwoju dziecka.
Działania profilaktyczne rozpoczynamy jak najwcześniej, gdy określone cechy rozwoju dziecka jeszcze nie utrudniają mu przystosowania i nie dezorganizują prawidłowego procesu wychowawczego, lecz jednocześnie wyróżniają dziecko w negatywny sposób spośród rówieśników.
Działania terapeutyczne podejmujemy wtedy, gdy obserwujemy destrukcyjny wpływ zaburzeń rozwoju na czynności i przystosowanie społeczne dziecka.
Reedukacja:
ü jest procesem wynikającym z naturalnego rozwoju pedagogiki odnoszącej się do potrzeb dzieci ze specyficznymi problemami w nauce
ü jest procesem mocno osadzony w systemie opieki i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi
ü utożsamiana z innymi pojęciami z zakresu pedagogiki specjalnej, takimi jak zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne oraz zajęcia terapeutyczne
ü to działalność wychowawcza i nauczanie osoby, która z jakichś powodów utraciła pewne posiadane poprzednio umiejętności czy wiadomości, albo stała się nieprzystosowana do środowiska
ü jako proces świadomy, posiadający własną płaszczyznę badawczą, systematyczny, o charakterze wychowawczo – dydaktyczno - prognostycznym
ü niezależnie od defektu czy typu zaburzenia, kieruje się ogólnymi zasadami profilaktyczno - terapeutyczno – dydaktyczno – wychowawczymi
ü specyfika tego procesu znajduje swój wyraz w adekwatnych formach, metodach pracy z dziećmi
Nauczyciel – reedukator
ü to człowiek posiadający wykształcony przez lata studiów i doświadczenia pedagogicznego osobisty pogląd na proces terapii. Wyznacza uniwersalne cele swej pracy, bada, generuje wiedzę o uczniach i dokonuje sprawozdań z terapii
ü współdziała w szkolnym systemie wszechstronnej pomocy dziecku : z Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną, psychologiem i neuropsychologiem, pedagogiem szkolnym, terapeutą mowy, wychowawcami dzieci kierowanych na terapię, rodzicami, samymi reedukowanymi uczniami
ü jest głównym organizatorem pracy na zajęciach i jest on merytorycznie i metodycznie za nie odpowiedzialny
ü wraz z zespołem przygotowuje całoroczny plan profilaktyczno – terapeutyczno – dydaktyczno - wychowawczy i po zatwierdzeniu przez dyrektora i Radę Pedagogiczną zapoznaje z tym planem rodziców
Praca reedukacyjno - wyrównawcza to nie tylko usunięcie bezpośrednich przyczyn trudności i wyrównanie braków w wiadomościach, ale świadome dążenie do odbudowania właściwych dla danego wieku motywów uczenia się i przywrócenia prawidłowego stosunku dziecka do nauki.
Działanie kompensacyjne zmierza więc w kierunku wyrównania braków przez rozwój funkcji zastępczych; jego celem jest dążenie do tego, by upośledzenie w określonej dziedzinie nie spowodowało niedorozwoju całej osobowości
Zadania prowadzącego pracę korekcyjno – wyrównawczą - podstawowym organizatorem pomocy dzieciom z trudnościami w nauce są poradnie psychologiczno - pedagogiczne we współdziałaniu z poradniami specjalistycznymi, w szkołach nauczyciele prowadzą reedukację przez zajęcia zespołów korekcyjno-wyrównawczych i indywidualną pracę wyrównawczą z dzieckiem
Szczegółowe zadania nauczyciela prowadzącego zajęcia korekcyjno-wyrównawcze to:
1. Organizacja i prowadzenie zajęć korekcyjno-wyrównawczych –
ü diagnoza wstępna ucznia ustalająca możliwości intelektualne, psychofizyczne i stopień opanowania umiejętności i wiedzy ucznia z danego przedmiotu (wywiad z rodzicami, opinia wychowawcy klasy, badania lekarskie)
ü określenie możliwości dziecka w oparciu o ...
analuba