Wczesna_Interwencja.pdf

TEMAT NUMERU WCZESNA INTERWENCJA

interwencja

Wczesna

Pomoc medyczna i terapeutyczna powinna

dotrzeć do małego dziecka jak najwcześniej.

Układ nerwowy we wczesnym okresie rozwoju jest

bardzo plastyczny, co pozwala na korekcję

zaburzonych funkcji i kompensację deficytów.

WIOLETTA BARTKIEWICZ

dej rodzinie wyzwalają

ogromne emocje. Oczeki-

wanie to radość i przygo-

towania, ale także niepo-

kój. Lista życzeń dotycząca cech, które

ma posiadać dziecko (często nie wyar-

tykułowana) jest długa. Każdy z rodzi-

ców ma swoje wyobrażenie o tym, ja-

kie będzie niemowlę, do kogo będzie

podobne, jaki będzie miało kolor oczu,

włosów, jakie będzie miało uzdolnie-

nia w przyszłości. Jest jednak życzenie,

które zawsze pojawia się w pierwszej

kolejności: „żeby tylko było zdrowe”.

Inne oczekiwania są już mniej ważne.

W końcu nadchodzi ten najważniejszy

moment. Na świat przychodzi dziecko.

Na sali porodowej pojawia się neona-

tolog – lekarz pierwszego kontaktu dla

każdego noworodka. To on ocenia stan

zdrowia dziecka po porodzie. W Polsce

do wstępnej oceny zdrowia dziecka po

porodzie służy skala wprowadzona

w 1956 roku. Skalę tę wymyśliła Virgi-

nia Apgar. Nazwana jej nazwiskiem

skala pozwala na ocenę stanu zdrowia

noworodka w zakresie 5 parametrów:

zabarwienie skóry

czynność oddechowa

czynność serca

napięcie mięśni

odruchy (reakcja dziecka na

drażnienie okolic nozdrzy i ust).

W zakresie każdego z tych parame-

trów noworodek może otrzymać od

listopad/grudzień 2006 P RZYJACIEL

N arodziny dziecka w każ-

WCZESNA INTERWENCJA TEMAT NUMERU

0 do 2 punktów. Stan zdrowia ocenio-

ny na 7 punktów i więcej jest określa-

ny jako dobry i nie stanowi podstaw

do niepokoju. Ocena pomiędzy 4 a 6

punktów to informacja, że dziecku

może być potrzebna pomoc, jak rów-

nież, że wymaga ono wzmożonej ob-

serwacji po wypisaniu ze szpitala.

Dzieci, które otrzymały poniżej

4 punktów, wymagają natychmiasto-

wej intensywnej opieki medycznej.

Pomoc medyczna i terapeutyczna

powinna dotrzeć do małego dziecka

jak najwcześniej. Układ nerwowy we

wczesnym okresie rozwoju jest bardzo

plastyczny, co pozwala na korekcję za-

burzonych funkcji i kompensację defi-

cytów. Często zaburzenia mają charak-

ter rozwojowy. Im wcześniej zostanie

zahamowany rozwój zaburzeń u dziec-

ka, tym mniej niekorzystnych zmian

może mieć miejsce. Małe dzieci łatwiej

generalizują ćwiczone umiejętności

oraz są bardziej podatne na programy

usprawniania. Nie bez znaczenia jest

także większa gotowość opiekunów

maluchów do współpracy ze specjali-

stami. Rodzice małych dzieci chętniej

i aktywniej uczestniczą w zajęciach

przeznaczonych specjalnie dla opieku-

nów dzieci niepełnosprawnych niż ro-

dzice dzieci starszych, którzy są już

„oswojeni” z chorobą swojego dziecka.

OŚRODKI I PUNKTY WCZESNEJ INTERWENCJI PSOUU

Warszawa

02-629, ul. Pilicka 21, tel. (22) 8440637

Biała Podlaska

21-500, ul. Łomaska 21, tel. (83) 3443852

Cieszyn

43-400, ul. Mickiewicza 13,

tel. (33) 8581364

Gdańsk

80-351, ul. Tysiąclecia 13 A,

tel. (58) 5538371

Giżycko

11-500, ul. Dąbrowskiego 15,

tel. (87) 4292909

Gorzów Wielkopolski

66-400, ul. Piłsudskiego 9,

tel. (95) 7320383

Gryfice

72-300, ul. 3 Maja 4, tel. (91) 3842616

Jarosław

37-500, ul. Witosa 18, tel. (16) 627340-42

Jaworzno

32-510, ul. Chopina 19,

tel. (32) 6163898 w. 21

Katowice-Giszowiec

40-487, ul. Gościnna 8, tel. (32) 2560726

Koło

60-600, ul. Wojciechowskiego 21 A,

tel. (63) 2720992

Kołobrzeg

78-100, ul. Katedralna 46,

tel. (94) 3525388

Krosno

38-400, ul. Powstańców Śląskich 16,

tel. (13) 4327116

Leszno

64-100, ul. Starozamkowa 14 A,

tel. (65) 5296474

Mikołów

43-190, ul. Słowackiego 21 C,

tel. (32) 2262264

Olsztyn

10-560, ul. Żołnierska 27, tel. (89) 5330532

Poznań

61-477, ul. św. Szczepana 7 A,

tel. (61) 8325373

Rzeszów

35-051, ul. Staszica 10 B, tel. (17) 8520510

Szczecin

71-771, ul. Rostocka 125,

tel. (91) 4268197-98

Tarnów

33-100, ul. Ostrogskich 5 B,

tel. (14) 6268489

Tychy

43-100, ul. Niepodległości 90,

tel. (32) 2273300

Zgierz

95 -100, ul. Mielczarskiego 26,

tel. (42) 7174711

Żory

44-240, Os. Księcia Władysława,

tel. (32) 4345236

GRUPA RYZYKA

Rodzice nie powinni lekceważyć

żadnych niepokojących objawów

u dziecka.

Każde podejrzenie nieprawidłowo-

ści w rozwoju dziecka powinno być

natychmiast skonsultowane ze specja-

listą. W szczególności jeśli dziecko na-

leży do tak zwanej grupy ryzyka, co

oznacza, że pojawiły się nieprawidło-

wości w przebiegu ciąży lub porodu.

Jeśli dziecko jest niespokojne, ciągle

płacze lub jest zbyt spokojne i stale

senne, ma nieprawidłowe napięcie

mięśniowe, tzn. jest zbyt wiotkie lub

pewne partie mięśni są stale napięte,

należy bezzwłocznie udać się do spe-

cjalisty. Także jeśli rodzice zaobser-

wują asymetrię w ułożeniu ciała lub

brak reagowania na dźwięk i barwy,

powinni natychmiast skonsultować się

z lekarzem. Lepiej kilka razy udać się

do lekarza i usłyszeć, że wszystko jest

w porządku, niż pójść o raz za późno.

Bezwzględnie do objęcia opieką te-

rapeutyczną kwalifikują się dzieci

z następującymi diagnozami:

urazy porodowe: uszkodzenia

układu nerwowego (ośrodkowego

i obwodowego), rozerwanie struk-

tur śródczaszkowych i krwotok

itp.

zaburzenia oddechowe i sercowo-

-naczyniowe swoiste dla okresu

okołoporodowego: niedotlenienie

wewnątrzmaciczne, zaburzenia

oddychania, zamartwica urodze-

niowa

zaburzenia krwotoczne i hema-

tologiczne u płodu i noworodka

drgawki noworodka

zaburzenia mózgowe noworodka

zaburzenia napięcia mięśniowe-

go noworodka

wrodzone wady rozwojowe,

zniekształcenia i aberracje chro-

mosomowe: przepuklina mózgo-

wa, małogłowie, wodogłowie

wrodzone, rozszczepienia kręgo-

słupa, wrodzone wady rozwojo-

we układu nerwowego

wrodzone wady rozwojowe i znie-

kształcenia układu mięśniowo-

-szkieletowego: rozszczepienia

wargi i podniebienia, wrodzone

zniekształcenie mięśniowo-kostne

w zakresie czaszki, twarzy, kręgo-

słupa i klatki piersiowej, palce

dodatkowe, zrost palców, znie-

kształcenie zmniejszające koń-

czyny

aberracje chromosomowe, takie

jak: zespół Downa, zespół Edward-

sa, zespół Patana, zespół Turne-

ra, inne trisomie, monosomie,

delacje autosomów

choroby układu nerwowego: za-

nik mięśni pochodzenia rdzenio-

wego, dystonia, inne zaburzenia

pozapiramidowe, padaczka, stan

P RZYJACIEL listopad/grudzień 2006

TEMAT NUMERU WCZESNA INTERWENCJA

padaczkowy, choroby połączeń

nerwowo-mięśniowych i mięśni,

dziecięce porażenie mózgowe,

zespoły porażenne, wodogłowie,

encefalopatia toksyczna

zaburzenia psychiczne i zaburze-

nia zachowania: upośledzenia

umysłowe, specyficzne zaburze-

nia rozwoju mowy i języka, zabu-

rzenia artykulacji, zaburzenia

ekspresji mowy, zaburzenia ro-

zumienia mowy i wrodzone za-

burzenia percepcji słuchowej,

dysfazja, atazja, głuchota słów,

zaburzenia mowy, autyzm dzie-

cięcy, autyzm atypowy, zespół

Retta, zaburzenia zachowania,

zaburzenia emocjonalne, zabu-

rzenia funkcjonowania społecz-

nego, mutyzm wybiórczy, tiki,

zespół Giles de la Tourette’a, ste-

reotypie ruchowe, opóźnienie

rozwoju psychoruchowego

choroby oka: upośledzenie wi-

dzenia, ślepota

choroby ucha: głuchota przewo-

dzeniowa i czuciowo-nerwowa.

podjęcie odpowiednich oddziaływań.

Wczesna interwencja zakłada podej-

mowanie działań w czasie, w którym

można osiągnąć optymalne rezultaty.

Podstawowymi cechami wczesnej in-

terwencji są wielodyscyplinarność

i kompleksowość zagwarantowane

przez oddziaływanie zespołu niezbęd-

nych specjalistów współpracujących ze

sobą. Zwykle w gronie specjalistów

znajdują się: lekarze różnych specjal-

ności, psycholodzy, logopedzi, fizjote-

to, aby proces rehabilitacji odbywał się

w naturalnym środowisku dziecka.

Oddziaływania terapeutów muszą być

kontynuowane przez rodziców w do-

mu. Takie podejście umożliwia indywi-

dualne potraktowanie każdego dziecka

i rodziny. Obecność rodziny w proce-

sie terapeutycznym jest niezmiernie

ważna, gdyż to właśnie matka i ojciec

znają najlepiej własne dziecko, potra-

fią odczytywać informacje, które ono

przesyła, np. o tym, że jest już zmęczone

PODSTAWOWYMI CECHAMI WCZESNEJ

INTERWENCJI SĄ WIELODYSCYPLINARNOŚĆ

I KOMPLEKSOWOŚĆ ZAGWARANTOWANE PRZEZ

ODDZIAŁYWANIE ZESPOŁU NIEZBĘDNYCH

SPECJALISTÓW WSPÓŁPRACUJĄCYCH ZE SOBĄ.

rapeuci, terapeuci zajęciowi, pedago-

dzy oraz pracownicy socjalni. Skład

specjalistów dobierany jest indywidual-

nie dla każdego dziecka i jego rodziny.

Praca w zespole pozwala na wspólne

ustalanie diagnoz, programów, udział

w ich realizacji i ewaluacji.

Aby wczesna interwencja przynosi-

ła zakładane rezultaty, muszą zostać

spełnione pewne warunki. Poza profe-

sjonalnie przygotowanymi specjalista-

mi nie można zapomnieć o drugim

niezbędnym warunku, tzn. o włącze-

niu w proces rehabilitacji dziecka ro-

dziców. We wczesnej interwencji rów-

nie ważne jak szybkość diagnozy jest

i potrzebuje przerwy, lub o tym, że za-

bawa może być jeszcze długo kontynu-

owana. Rodzice także najszybciej za-

uważą zmiany następujące w dziecku.

Aby rodzice mogli w pełni uczestni-

czyć w procesie rehabilitacji, muszą

przejść przez pewne etapy, które zwią-

zane są z narodzinami niepełnospraw-

nego dziecka. Zwykle pierwsza reakcja

to szok, czasem nawet tak silny, że pro-

wadzi do odrzucenia dziecka. Życie ro-

dziny ulega dezorganizacji. Następnie

rodzice powoli przyzwyczajają się do

tego, że mają dziecko specjalnej troski,

jednakże towarzyszy temu uczucie

olbrzymiego smutku, często depresji,

POMOC SPECJALISTÓW

Zaburzenia w prawidłowym rozwo-

ju dziecka wymagają interwencji spe-

cjalistów. Wczesna interwencja skiero-

wana jest do dzieci w wieku od 0 do

6 lat. Celem wczesnej interwencji jest

jak najszybsze wykrycie nieprawidło-

wości w rozwoju dziecka i ich zlikwido-

wanie lub zminimalizowanie poprzez

MONIKA KASTORY-BRONOWSKA

Dyrektor Ośrodka Wczesnej Interwencji w Warszawie

ków nie skupić tyl-

ko i wyłącznie na

leczeniu dziecka,

w proces terapeu-

tyczny należy włą-

czyć całą rodzinę,

rodzice i dziecko

bowiem stanowią

nierozerwalną

psychologiczną całość.

Działalność ośrodków wcze-

snej interwencji prowadzona

jest głównie na podstawie kon-

traktu z NFZ. Dzięki temu pa-

cjenci nie ponoszą żadnych

kosztów leczenia. Wymagane

jest jednak skierowanie od leka-

rza pierwszego kontaktu.

Ośrodki dokładają starań, aby

ruch pacjentów zorganizować

w sposób ograniczający czas

oczekiwania na wizytę. Jest to

ważne zwłaszcza w przypadku

dzieci najmłodszych – im szybsza

diagnoza, tym większe szanse na

zminimalizowanie bądź zlikwi-

dowanie nieprawidłowości.

Leczenie i terapia dzieci

w ośrodkach odbywają się

w systemie konsultacyjno-tera-

peutycznym. Rodzice mogą

otrzymywać zalecenia do pracy

z dzieckiem w domu lub w uza-

sadnionych przypadkach dzieci

uczęszczają na terapię do

ośrodków.

Założeniem programu wcze-

snej interwencji jest min wielo-

dyscyplinarność zespołu. Dzięki

temu mały pacjent w czasie jed-

nej wizyty w ośrodku jest bada-

ny przez lekarzy różnych specjal-

ności: neurologów, pediatrę,

lekarzy rehabilitacji ruchowej,

psychiatrę. Do dyspozycji dzieci

są również psycholodzy, logo-

pedzi, fizjoterapeuci oraz tera-

peuci innych specjalności, jak

również oligofrenopedagodzy.

Zespół terapeutów spotyka się

na codziennych odprawach, co

daje możliwość wspól-

nego ustalenia terapii.

Terapie ustalone w taki

sposób uzupełniają się.

W zależności od po-

trzeb dzieci mogą ko-

rzystać z rehabilitacji ruchowej,

terapii logopedycznej, psycholo-

gicznej lub pedagogicznej. Na

pomoc i wsparcie mogą też li-

czyć rodzice dzieci. Mogą oni

korzystać z psychoterapii, grup

wsparcia oraz różnorodnych

treningów i szkoleń. Bardzo

istotne jest, aby swoich wysił-

KOMENTARZ

EKSPERTA

listopad/grudzień 2006 P RZYJACIEL

WCZESNA INTERWENCJA TEMAT NUMERU

co skutkuje nadopiekuńczością lub od-

rzuceniem dziecka. Dopiero później

zaczyna się kształtować dojrzała i re-

alistyczna postawa określająca miejsce

dziecka w rodzinie. Wówczas można

rozpocząć pracę z rodzicami. W prze-

chodzeniu przez te fazy pomaga obec-

ny w zespole specjalistów psycholog.

Podsumowując rozważania, wcze-

sna interwencja odgrywa niezmiernie

ważną rolę, gdyż według Gresnigta

(1995):

zmniejsza ryzyko opóźnień roz-

wojowych

spełnia funkcję leczniczą i zapo-

biega pogłębianiu wad

zmniejsza skutki uboczne upośle-

dzenia dziecka

dostarcza informacji z zakresu

diagnozy, przyczyn niepełno-

sprawności, prognoz, wiedzy na

temat normalnego rozwoju

dziecka i jego stymulacji

jest efektywną formą pomocy ro-

dzinom w zakresie postępowania

z dzieckiem z różnego rodzaju

deficytami

jest socjalnym systemem pomocy

umożliwia całej rodzinie przysto-

sowanie się do nowej sytuacji

związanej z obecnością i postę-

powaniem wobec dziecka niepeł-

nosprawnego.

„Wczesna, wielospecjalistyczna,

kompleksowa, skoordynowana i ciągła

pomoc dziecku zagrożonemu niepełno-

sprawnością lub niepełnosprawnemu

oraz jego rodzinie”. To, jak ważna i sku-

teczna jest wczesna interwencja, za-

uważył i docenił także Rząd RP, który

we wrześniu 2004 roku wcielił w życie

program pilotażowy na lata 2005-2007

o nazwie „Wczesna, wielospecjalistycz-

na, kompleksowa, skoordynowana

i ciągła pomoc dziecku zagrożonemu

niepełnosprawnością lub niepełno-

sprawnemu oraz jego rodzinie”. Pro-

gram ten w swym opisie ukazuje skalę,

jakiej dotyczy problem niepełnospraw-

nego dziecka w Polsce. Z danych wyni-

ka, że na 6 941 652 dzieci w wieku od

0 do 14 lat u 184 206 występuje niepeł-

nosprawność, w tym u 99 843 dzieci

w wieku od 0 do 9 lat. Autorzy progra-

mu alarmują, że przyczynami tak du-

żej liczby dzieci niepełnosprawnych są

nie tylko wady i choroby, które rozwi-

nęły u dziecka niepełnosprawność, ale

także zbyt późna diagnoza oraz niedo-

stateczne reagowanie lekarzy na nie-

pokojące objawy lub utrudniony do-

stęp do specjalistów różnych dziedzin.

Przyczynami utrudniającymi spraw-

ną i kompleksową opiekę są także barie-

ry resortowe. Obecnie chorym dziec-

kiem zajmują się trzy resorty: zdrowia,

oświaty i polityki społecznej. Przepływ

informacji i kompleksowa pomoc dla

konkretnego dziecka napotyka poważ-

ne problemy natury formalnej.

4. Kompleksowy program rehabili-

tacyjno-terapeutyczno-wspomagający

dla dziecka i rodziny (opracowanie

i wdrożenie).

5. Systematyczna praca programo-

wa prowadzona przez zespół, śledze-

nie realizacji programu i jego efektów

– modyfikacja działań na podstawie

aktualizowanej diagnozy.

6. Modyfikowanie programu reha-

bilitacyjno-terapeutyczno-wspomaga-

jącego dla dziecka i rodziny.

Celem programu jest wprowadze-

nie w życie takich rozwiązań, aby każ-

de dziecko (bez względu na miejsce

zamieszkania) miało możliwość na-

tychmiastowego skontaktowania się

ze wszystkimi specjalistami, którzy są

konieczni do zdiagnozowania proble-

mu. Ważnym aspektem programu jest

niesienie wsparcia rodzinie dziecka,

a także przełamywanie barier resorto-

wych i tworzenie zespołów specjali-

stów, do których trafia dziecko z gru-

py ryzyka.

Modelowe działania w zakresie

WWKSC wyglądają następująco:

1. Pierwsze objawy lub tylko

uświadomione zagrożenie rozwoju.

2. Wstępna diagnoza (lekarska lub

psychologiczna) stworzona we współ-

pracy z rodzicami. Skierowanie do ze-

społu specjalistów.

3. Pogłębiona diagnoza wielospe-

cjalistyczna: medyczno-rehabilitacyjno-

-terapeutyczno-psychologiczno-logope-

dyczna i pedagogiczna z uwzględnie-

niem aspektu rodziny.

7. Śledzenie przebiegu realizacji

programu i efektów – aktualizowanie

diagnozy.

Dopiero takie oddziaływanie, zda-

niem autorów programu, może przy-

nieść wymierne rezultaty w pomocy

małemu dziecku. Więcej o programie

można dowiedzieć się z internetowych

stron Ministerstwa Edukacji Narodo-

wej: www.men.home.pl.

W Polsce ośrodki wczesnej inter-

wencji istnieją od około 20 lat. Pierw-

szy ośrodek powstał w 1978 roku. Jego

założycielką jest Krystyna Mrugalska,

aktywny działacz na rzecz osób niepeł-

nosprawnych w Polsce.

Obecnie w Polsce funkcjonuje oko-

ło 120 placówek, które prowadzą

wczesną interwencję, brakuje jednak

jakichkolwiek danych na temat liczby

dzieci objętych opieką.

Wykaz placówek, które współpra-

cują w ramach opisywanego progra-

mu na terenie całego kraju, można

znaleźć na stronach Ministerstwa

Edukacji Narodowej.

P RZYJACIEL listopad/grudzień 2006

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: