I. OGÓLNE WIADOMOŚCI O PRAWIE CYWILNYM
PRAWO CYWILNE
a) w znaczeniu PRZEDMIOTOWYM- to dział prawa, który reguluje stosunki majątkowe i niemajątkowe pomiędzy osobami fizycznymi, prawnymi i jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej ( acz posiadającymi zdolność prawną ) oparte na zasadzie równorzędności i autonomii stron.
b) w znaczeniu PODMIOTOWYM- pewne uprawnienia lub zespół uprawnień, wynikających z określonego stosunku cywilnoprawnego, a przysługujących podmiotowi prawa na podstawie prawa cywilnego w znaczeniu przedmiotowym.
Prawo cywilne ( liczba pojedyncza ) w znaczeniu przedmiotowym reguluje cywilne prawa podmiotowe ( liczba mnoga ) w znaczeniu podmiotowym.
Nazwa pochodzi ze starożytnego Rzymu i jest wzorowana na łacińskim określeniu ius civile. Zachowała się ona po dziś dzień w wielu językach- w rosyjskim- grażdanskoje prawo, francuskim- droit civil, niemieckim- burgerliches Recht. Civis- obywatel, zatem ius civile to prawo obowiązujące obywateli danego państwa. Rzymskie ius civile było ius proprium Romanorum. Prawu cywilnemu przeciwstawiano ius gentium, które było również prawem rzymskim, ale nie ograniczonym w swym zasięgu do obywateli rzymskich, lecz obowiązującym wszystkich mieszkańców imperium rzymskiego. Nieobeznani w prawie błędnie przeciwstawiają prawo cywilne prawu wojskowemu czy kościelnemu. Z powyższego wynika natomiast, iż prawo cywilne reguluje stosunki pomiędzy obywatelami ( civis ).
Prawo cywilne jest jądrem prawo prywatnego, a jego centralną instytucją jest własność. Podział prawa na publiczne i prywatne wywodzi się już od Ulpiana- prawem publicznym było to, co dotyczyło korzyści państwa, a prawem prywatnym to, co dotyczyło interesu obywateli, jednostek. Podział ten zamilkł w socjalizmie, bo było tylko prawo publiczne. W prawie francuskim prawników dzieli się na publicist i privacist, w Polsce podział ten nie jest tak silny.
Prawo cywilne możemy próbować wyodrębnić na podstawie różnych kryteriów:
a) ze względu na treść regulowanych stosunków
Prawo cywilne reguluje zarówno
- STOSUNKI MAJĄTKOWE- stosunku własnościowe w najszerszym tego słowa znaczeniu, i to nie tylko stosunki powstające na tle przynależności rzeczy i innych dóbr do danego podmiotu, czyli dotyczące korzystania z tych dóbr, lecz również stosunki polegające na wymianie dóbr i usług.
- STOSUNKI NIEMAJĄTKOWE - stosunki, których przedmiotem są dobra nie mające jako takie bezpośredniej wartości ekonomicznej, co jednak nie wyłącza, że stosunki te mogą być niekiedy powiązane ze stosunkami majątkowymi ( ochrona czci i dóbr osobistych, obowiązki małżonków, prawo autorskie, prawo ojcostwa dzieła- zabrania plagiatu, cytowania dzieła ).
b) ze względu na podmiot regulowanych stosunków
- osoby fizyczne,
- osoby prawne
- jednostki organizacyjne nie posiadające zdolności prawnej, ale posiadające osobowość prawną
- w socjalizmie wyróżniano szczególne podmioty zwane JEDNOSTKAMI GOSPODARKI USPOŁECZNIONEJ ( jgu )- osoby prawne zaliczane do sektora publicznego- banki, przedsiębiorstwa publiczne, Koło Gospodyń Wiejskich. Stosunki między nimi podlegały kodeksowi cywilnemu.
Tak więc również to kryterium nie pozwala wyodrębnić wyraźnie prawa cywilnego.
c) ze względu na metodę regulacji. Wyróżniamy:
- STOSUNKI W PIONIE- oparte o zasadę nadrzędności i podrzędności,
- STOSUNKI W POZIOMIE- oparte na zasadzie równorzędności stron.
Stosunek cywilnoprawny jest zawsze ( z założenia ) stosunkiem w poziomie, opartym na zasadach równorzędności i autonomii stron.
- ZASADA RÓWNORZĘDNOŚCI:
Np. Prokuratura Okręgowa w Łodzi zawiera z Panem X umowę o dzieło ( np. wstawienie zbitej szyby )- powstaje stosunek cywilnoprawny, w tym stosunki obie strony formalnie stoją na równych pozycjach. Natomiast, jeśli ta sama Prokuratura ściga tego samego Pana X za przestępstwo, Prokuratura funkcjonuje jako organ państwa i stosunek staje się stosunkiem w pionie i nie podlega już prawu cywilnemu.
- ZASADA AUTONOMII:
Żadna ze stron stosunku cywilnoprawnego nie może w sposób dowolny jednostronnie narzucić drugiej swej woli ( wyjątek- zob. prawa podmiotowe kształtujące ).
Spory między podmiotami prawa cywilnego rozstrzygają niezawisłe sądy powszechne, występujące w roli arbitra. Konsekwencją równorzędnej pozycji stron jest to, że w wypadku niewywiązania się z umowy występuję SANKCJA ODSZKODOWANIA.
- ZASADA WOLNOŚCI ( SWOBODY ) UMÓW- wiążę się ona z zasadą równorzędności. Wyjątki:
- UMOWA ADHEZYJNA ( UMOWA PRZEZ PRZYSTĄPIENIE )- gdy jedna strona narzuca jednostronnie treść umów o charakterze masowym, natomiast swoboda drugiej strony ogranicza się do podjęcia decyzji, czy zawrzeć umowę czy nie. Dotyczy to zwłaszcza umów takich jak: przewóz kolejowy, dostarczenie wody, energii elektrycznej. Nie można negocjować ceny biletu PKP. Mamy jednak możliwość podjęcia decyzji, czy jechać pociągiem czy samochodem. Podobnie z elektrownią- można nie zawrzeć umowy.
Tworząc prawo cywilne ustawodawca wkłada sporu wysiłku aby wyrównać stosunki gospodarcze.
Stąd PRAWO KONSUMENCKIE- chroni obywateli przed nadużyciami prawa ( zob. Art. 3851 )[1].
Zakres prawa cywilnego:
Co do których dziedzin powstaje pytanie, czy są częścią prawa cywilnego.
Dotyczy to:
a) PRAWA PRACY- wyrosło na podstawie stosunku najmu pracy, zaczęło się wyodrębniać w poł. XIX w., musi spełniać funkcje gwarancyjne. Domeną są NORMY SEMI- IMPERATWNE- wyznaczają pewien standard, który musi być przestrzegany ( np. płaca minimalna, minimalna długość urlopu ).
01.01.1974 uchwalono KODEKS PRACY, obowiązuje do dziś, z poważnymi zmianami. Jednak art. 300 kp, mówiący, iż w przepisach nie unormowanych kp stosuje się przepisy kc, zachował aktualność.
b) PRAWA RODZINNEGO- reguluje zasadniczo stosunki majątkowe, bo w socjalizmie rodzina miała opierać się na stosunkach niemajątkowych w przeciwieństwie do rodziny burżuazyjnej opartej na stosunkach majątkowych. Stąd wyodrębniono KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY. Natomiast prawo rodzinne jest prawem cywilnym.
c) POSTĘPOWANIE CYWILNE- odrębne od prawa cywilnego- jest to procedura. Prawo dzieli się często na:
- prawo materialne ( prawo cywilne )- definicja patrz wyż.
- prawo formalne ( postępowanie cywilne )- ogól przepisów normujących właściwość sądów i innych organów powołanych do rozpoznawania spraw cywilnych oraz regulujących postępowanie przed tymi sądami i organami w tych sprawach. Reguluje je KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. Służy ono realizacji cywilnych prawa podmiotowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
d) PRAWO HANDLOWE- jest prawem cywilnym między kupcami ( przedsiębiorcami ), profesjonalistami, którzy zajmują się działalnością handlową, jeżeli zawierają umowy regulowane w kodeksie cywilnym. Reguluje je KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. Kiedyś był to kodeks handlowy. Reguluje on przede wszystkim sytuację podmiotów.
e) PRAWO GOSPODARCZE ( Wirtschaftsrecht ) powstało w XIX w. w Niemczech, obejmowało dziedziny prawa użyteczne w działalności gospodarczej, części prawa podatkowego, administracyjnego, wodnego, rolnego. W okresie socjalizmu mianem prawa gospodarczego określano prawo obowiązujące pomiędzy jgu. Nie było katedr prawa handlowego- zamiast tego katedry obrotu uspołecznionego. W CSRS był nawet odrębny kodeks gospodarczy. W PRL zachowano zasadę jedności, ale kodeks cywilny upoważniał Radę Ministrów do stosowania przepisów obowiązujących tylko dla obrotu uspołecznionego.
Systematyka prawa cywilnego
1) CZĘŚĆ OGÓLNA- są to normy, które- przynajmniej w zasadzie- regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. Takie "wyjęcie przed nawias" zasad wspólnych ma tę dogodność, że zwalnia od potrzeby ich powtarzania przy regulowaniu poszczególnych instytucji cywilnoprawnych.
2) PRAWO RZECZOWE- normuje społeczne formy korzystania z dóbr majątkowych, które w obrocie traktowane są jako dobra samoistne.
a) przedmiotem KORZYSTANIA są RZECZY w ścisłym tego słowa znaczeniu ( definicja rzeczy- patrz niż. )
b) forma korzystania ukształtowana jest w postaci praw podmiotowych bezwzględnych.
3) ZOBOWIĄZANIA- normy te regulują stosunki prawne, z których powstają WIERZYTELNOŚCI, czyli prawa jednego podmiotu ( WIERZYCIELA ) do żądania od drugiego podmiotu ( DŁUŻNIKA ) ŚWIADCZENIA, to jest pewnego zachowania się pozytywnego ( DZIAŁANIA ) lub negatywnego ( ZANIECHANIA ), mają one charakter praw podmiotowych względnych/
a) część ogólna- zawiera przepisy dotyczące wszystkich stosunków zobowiązaniowych bez względu na źródło ich powstania,
b) część szczegółowa- unormowane są poszczególne źródła zobowiązań.
4) PRAWO SPADKOWE- reguluje zasady przepływu praw i obowiązków, które ciążyły na osobie zmarłej.
5) PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE ( w osobnym kodeksie- kro ). W jego ramach wyodrębnia się:
a) stosunki prawne wynikające z małżeństwa, regulujące zawarcie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków ( niemajątkowe i majątkowe ) oraz ustanie i unieważnienie małżeństwa,
b) stosunki prawne wynikające z pokrewieństwa i powinowactwa oraz przysposobienia.
c) stosunki prawne wynikające z opieki nad małoletnim, nie jest to w zasadzie stosunek rodzinnoprawny w ścisłym tego znaczeniu, ale ponieważ opieka nad małoletnim jest surogatem władzy rodzicielskiej, przeto powszechnie zalicza się ją do prawa rodzinnego.
Jest także szereg części omawianych odrębnie:
6) PRAWA NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH- prawa do niematerialnego produktu twórczej działalności umysłu ludzkiego ( np. utwór naukowy, literacki, artystyczny, ustalony w jakiejkolwiek postaci, wynalazek, wzór użytkowy ).
DOBRO NIEMATERIALNE- wytwór umysłu ludzkiego, niejako w oderwaniu od przedmiotu materialnego, od rzeczy, w której ten utwór został ucieleśniony.
a) PRAWO AUTORSKIE,
b) PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ( WYNALZCZCE ),
7) PRAWO WEKSLOWE I CZEKOWE ( PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ),
8) PRAWO SPÓŁDZIELCZE
9) PRAWO UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH
Historia źródeł polskiego prawa cywilnego
Na skutek rozbiorów Polski x XVIII w. przerwany został w sposób nagły rozwój polskiego prawa cywilnego. Poszczególne obszary Polski pozostawały pod rządami różnych systemów prawnych. Z tego punktu widzenia możemy wyodrębnić następujące cztery zasadnicze obszary prawne
1) ZIEMIE CENTRALNE- W 1808 Napoleon wprowadził jako ustawę obowiązującą swój KODEKS NAPOLEONA. Jego zaletą jest elastyczność sformułowań, co pozwoliło na to, że zasadnicze przepisy obowiązują do dziś. Zawiera on GENERALNE KLAUZULE ODPOWIEDZIALNOŚCI.
Np. Art. 415 jest kopią art. 1382 Kodeksu Napoleona. Art. 1384 tegoż Kodeksu wprowadza odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez rzecz pod pieczą, co stanowi dziś podstawę odpowiedzialności przy wypadkach komunikacyjnych. Francuzi nie mają jednak wyodrębnionej części ogólnej. Kodeks miał 2281 artykułów. Składają się na nie: tytuł wstępny i 3 księgi ( o osobach, majątkach, o zdobywaniu własności ). Kodeks ten nie mógł być jednak zaakceptowany w całości. Z jednej strony był zbyt postępowy, z drugiej można było niektóre materie uregulować lepiej. Dlatego Kodeks ten uległ dość istotnym zmianom:
- w 1818 Sejm Królestwa Polskiego uchwalił "Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach", w 1825- "Ustawa o przywilejach i hipotekach" autorstwa Jan Wyczechowskiego- ulepszała instytucję ksiąg wieczystych ( do tej pory we Francji nie funkcjonuje ona dobrze ).
- zmieniono też instytucję małżeństwa- było świeckie, co na ziemiach polskich było nie do pomyślenia. W 1825 Sejm uchwalił Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego, który zastępował niektóre przepisy Kodeksu Napoleona. Powrócono do małżeństwa wyznaniowego. Zachowano jednak właściwość sądów powszechnych do spraw rozwiązywania małżeństwo. Dopiero w 1836 wszystkie sprawy małżeńskie została poddane jurysdykcji kościołów.
- "Ustawa o polepszeniu sytuacji dzieci nieślubnych"- stare kodeksu inaczej traktowały dzieci ślubne i nieślubne ( ciągle zresztą nie zrównano pozycji dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich ).
2) ZABÓR PRUSKI- Landrecht Pruski. W 1900 Burgerliches Gesetzbuch ( BGB )- obok francuskiej jest to druga kodyfikacja modelowa. Wszystkie ustawodawstwa cywilne da się ująć w dwóch grupach:
a) opierające się na kodeksie francuskim ( Belgia ),
b) opierające się na kodeksie niemieckim ( Japonia, Brazylia ).
BGB jest dziełem profesorów prawa, wytworem pogłębionej analizy prawa cywilnego. Przyjęta systematyka zawiera część ogólną. Napisany jest precyzyjnym, hermetycznym, profesorskim językiem. Przeciętny Niemiec nie byłby w stanie go zrozumieć. Jest w nim wiele przepisów kazuistycznych- np. przy naruszeniu jakich dóbr można domagać się odszkodowania.
3) ZABÓR AUSTRIACKI- trwały prace nad kodyfikacją. W 1787- Kodeks Zachodniogalicyjski- Galicja stała się poligonem doświadczalnym, w 1811- uchwalono, w 1812- wszedł w życia ABGB- kodeks cywilny austriacki ( Das Allgemaine Burgerliche Gesetzbuch ).
4) SPISZ I ORAWA obowiązywało prawo węgierskie
5) ZIEMIE WSCHODNIE- obowiązywał III Statut Litewskie, następnie zastąpiony przez ustawodawstwo carskiej Rosji, zebrane w Zwodzie Praw ( Zwod Zachanow ).
Gdy I Rzeczpospolita została podzielona pomiędzy mocarstwa ościenne w żadnym z państw europejskich prawo cywilne nie było skodyfikowane. Ze względu na obowiązywanie różnych systemów prawnych należy wyodrębnić cztery zasadnicze obszary prawne:
UNIFIKACJA- ujednolicenie prawa na terenie całej Polski- stała się pierwszym doniosłym zadaniem państwa polskiego. Powołano Komisję Kodyfikacyjną, która uchwaliła następujące ustawy:
- 1924- Ustawa o prawie wekslowym i czekowym ( 1936- PRAWO WEKSLOWE I CZEKOWE ),
- 1926- PRAWO AUTORSKIE, PRAWO O ZWALCZANIU NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI, PRAWO MIĘDZYDZIELNICOWE, PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE,
- 1928- PRAWO O OCRONIE WYNALZKÓW, WZORÓW I ZNAKÓW TOWAROWYCH, PRAWO O SPÓŁKACH AKCYJNYCH
- 1933- KODEKS ZOBOWIĄZAŃ, PRAWO O SPÓŁKACH Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ. Kodeks zobowiązań regulował prawo zobowiązań. Ojcem kodeksu był prof. Roman Launchan de Berrie. Napisał podręcznik i komentarz do kodeksu. Była to znakomita ustawa o wysokim poziomie teoretycznym. Wydzielenia zobowiązań było pomysłem Szwajcarów.
- 1934- KODEKS HANDLOWY
W latach 1945- 1946 dokończono proces unifikacji prawa cywilnego na ziemiach polskich:
- 1945- PRAWO OSOBOWE I MAŁŻEŃSKIE
- 1946- PRAWO RODZINNE, OPIEKUŃCZE, MAŁŻEŃSKIE MAJĄTKOWE, SPADKOWE, RZECZOWE, O KSIĘGACH WIECZYSTYCH, PRZEPISY OGÓLNE PRAWA CYWILNEGO,
- 01.01.1947- Przepisy Zastąpiły Dawne Ustawodawstwa
- 1950- zarządzono reformę i kodyfikację prawa cywilnego, uchwalono Kodeks Rodzinny ( wspólny z Czechosłowacją- ideą było aby wszystkie kraje socjalistyczne miały takie samo prawo ).
- 1952- PRZEPISY OGÓLNE PRAWA CYWILNEGO
Usiłowano stworzyć nowe kodeksy, ale projekt został gwałtownie skrytykowany. Dopiero pod koniec lat 50. powołano Komisję Kodyfikacyjną. Weszli tam najwybitniejsi profesorowie prawa cywilnego, którzy zdobyli swe tytuły pod rządami prawa niesocjalistycznego, wyszkoleni na prawie francuskim, austriackim ( prof. Czachórski, prof. Wasilkowski, prof. Szpunar, prof. Szer ). Im powierzono pracę nad kc. W 1960 ogłoszono projekt, który składał się z pięciu ksiąg.
- 25.02.1964- KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY Z PRZEPISAMI WPROWADZAJĄCYMI,
- 24.04.1964- KODEKS CYWILNY I PRZEPISY WPROWADZAJĄCE
W podobnym czasie uchwalono też kodeks postępowania cywilnego.
PRZEPISY WPROWADZAJĄCE ( numerowane cyframi rzymskimi ) regulują sposób wejścia w życie nowych przepisów ( INTERTEMPORLNE ).
Wszystkie te ustawy mają moc od 01.01.1965. Dzięki tradycjom, które udało się przenieść do kc, nie trzeba było uchwalać nowego kodeksu po zmianie formy rządu, natomiast konieczne były nowelizacje:
1) nowelizacja z 1990- powrót do gospodarki rynkowej
a) usunięto te instytucje prawne, które ściśle były związane z formacją ustrojową określaną mianem realnego socjalizmu:
- przywrócono jednolite pojęcie własności ( skreślono artykuły normujące formy własności 126- 139 )
- zrównano wszystkie podmioty prawa cywilnego. Zlikwidowano jgu, korzystające z licznych przywilejów ( nie można było egzekwować prawa zatrzymania, brak świadczeń wzajemnych, brak przedawnienia roszczenia windykacyjnego ).
b) zmodyfikowana niektóre instytucje prawne i wprowadzono takie instytucje, które zostały odrzucone w warunkach ustroju socjalistycznego i związanej z nimi gospodarki planowej
- przedawnienie
- zasada swobody umów
- klauzulę REBUS SIC STANTIBUS i ZASADĘ WALORYZACJI.
Wywołane to było szalejącą inflacją, więc zasada PACTA SUNT SERVANDA nie miała sensu. Nie było żadnych środków prawnych, które pozwoliłyby uniknąć takiej sytuacji ( odsetki- 12% ). Klauzula REBUS SIC STANTIBUS daje możliwość zrewidowania umowy ze względu na zmianę stosunków dlatego, że wypełnienie go w przewidzianej formie grozi dla jednej ze stron niepowetowaną szkodą.
WALORYZACJA- umożliwia stronom wprowadzenie KLAUZUL WALORYZACYJNYCH ( płaci się x, co stanowi równowartość y ). W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, można zażądać waloryzacji świadczeń.
- dołączono do księgi III tytuł XXXVII- "Przekaz i papiery wartościowe"
b) nowelizacja z 23.08.1996
- wprowadzono odpowiedzialność gmin ( samorządu terytorialnego ) za szkodę wyrządzoną przez ich funkcjonariuszy,
- zmieniono przepisy dotyczące rękojmi i gwarancji ( na prokonsumenckie ),
- rozszerzono środki majątkowe ochrony dóbr osobistych,
c) nowelizacja z 02.08.2000
- ochrona konsumenta w stosunkach z profesjonalistą ( KLAUZULE NIEDOZWOLONE- Art. 3853. - jeśli znajdzie się w umowie, druga strona może domagać się ich wykreślenia.
- odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
d) nowelizacja z 14.02.2003
- unormowana status prawny niepełnych ( ułomnych ) osób prawnych
- przeniesiono dotychczasowe przepisy kodeksu handlowego do kc ( przedsiębiorcy i ich przedstawiciele ), a sam kh utracił moc,
- zmodyfikowano przepisy o ofercie, umowie przedwstępnej, formie czynności prawnej
-wprowadzono podpis elektroniczny,
- zdefiniowano pojęcia: konsument, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo
e) nowelizacja z 2004
- nowe przepisy o odpowiedzialności władzy publicznej za szkody wyrządzone działaniem niezgodnym z prawem tej władzy ( art. 77 ust. 1 Konstytucji ). W sprawie tej interweniował Trybunał Konstytucyjny i uchylił moc obowiązującą Art. 418. ( ale pamiętać należy, że odszkodowania są płacone z naszych podatków ).
Nowelizacjom podlegał także kro
a) nowelizacja 1975,
b) nowelizacja 1995
- przysposobienie zagraniczne.
c) nowelizacja 1998
- wady oświadczeń woli przy zawieraniu małżeństwa,
d) nowelizacja 1999
- separacja
e) nowelizacja 2004
- sądowe ustalenie ojcostwa ( wynik wyroku TK, gdyż w przypadku dziecka pozamałżeńskiego sądowego ustalenia ojcostwa mogła dochodzić tylko matka i dziecko, teraz także ojciec dziecka )
- zmiany w prawie małżeńskim majątkowym,
Źródła ( w szerokim znaczeniu ) prawa cywilnego:
I STANOWIONE:
1) Kodek cywilny z 23.04.1964, dzieli się na cztery księgi, te na tytuły, działy, rozdziały, artykuły, paragrafy
a) Księga I. Część ogólna ( Art. 1- 125 )
b) Księga II. Własność i inne prawa rzeczowe ( Art. 126- 352 )
c) Księga III. Zobowiązania ( Art. 353- 92116 )
d) Księga IV. Spadki ( Art. 922- 1088 ).
2) Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25.02.1964
a) Tytuł I. Małżeństwo ( Art. 1-616 )
b) Tytuł II. Pokrewieństwo ( Art. 62- 144 )
c) Tytuł III. Opieka i kuratela ( Art. 145- 184 )
3) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 04.02.1994
4) Ustawa o księgach wieczystych i hipotece z 06.07.1982
USTAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE ( PRAWO HIPOTECZNE )- uregulowanie tej materii w osobnej ustawie jest wynikiem ideologicznych zapatrywań- gdy stanowiono kc wydawało się, że w PRL przeprowadzi się nacjonalizację ziemi, a hipoteka nie miałaby wtedy sensu. Dopiero po zmianie konstytucji i akceptacji własności prywatnej ustawodawca zdecydował się uregulować sprawę hipoteki.
5) Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów z 06.12.1996
6) Ustawa o własności lokali z 24.06.1994
7) Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 21.08.1997
8) Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 15.12.2000
PRAWO SPÓŁDZIELCZE- reguluje trzy wymienione prawa spółdzielcze,
9) Prawo o aktach stanu cywilnego z 29.09.1986
10) Prawo prywatne międzynarodowe z 12.11.1965
11) Kodeks postępowania cywilnego z 17.11.1964
II. NIESTANOWIONE:
1) PRAWO ZWYCZAJOWE- reguła stałego postępowania w jakiejś sprawie, nie ustanowiona przez kompetentne organy państwa, lecz ustalona w praktyce obrotu prawnego, która została uznana i zastosowana przez organy stosujące prawo.
2) ZWYCZAJ- powszechnie stosowana w danym czasie, miejscu i środowisku praktyka określonego postępowania.
3) ORZECZNICTWO SĄDOWE
- Sądu Najwyższego
- Trybunału Konstytucyjnego,
- Naczelnego Sądu Administracyjnego
III. ODESŁANIA DO NORM I OCEN POZAPRAWNYCH
1) ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
2) DOBRE OBYCZAJE
3) WZGLĘDY SŁUSZNOŚCI
4) DOBRA W...
bladydzik