Gospodarka globalna, światowa, (podział Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych):I TEORIA MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH – zajmuje się badaniem praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej.II MIĘDZYNARODOWA POLITYKA EKONOMICZNA – określa metody i środki osiągania przez państwo lub grupę państw postawionych sobie celów gospodarczych w drodze współpracy gospodarczej z zagranicą, głównie poprzez zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych, ale również poprzez tworzenie międzynarodowych organizacji gospodarczych. Handel międzynarodowy – to ruch towarów, rzeczy przez granice, wymiana towarów. Teoria MSG to w większości handel międzynarodowy. Międzynarodowy rynek kapitału – związany z przepływem nie tylko gotówki ale również licencji, technologii. Światowy rynek towarów, usług, rynek siły roboczej, rynek ziemi podciągane są pod kapitał. Główną przyczyną rozwoju MSG jako odrębnej dyscypliny naukowej jest fakt, że istnieją niezależne, suwerenne państwa, które są wyposażone w pewne narzędzia do prowadzenia polityki gospodarczej w stosunku do innych krajów (polityka celna, imigracyjna, kontyngenty, przepisy sanitarno - weterynaryjne). Gospodarka światowa jest kategorią: - historyczną – ponieważ pojawiała się na pewnym etapie rozwoju gospodarczego, jej powstanie wiążemy z Międzynarodowym Podziałem Pracy; - dynamiczną – podlega rozwojowi, zmienia się skutek różnorodnych czynników.
Przez pojecie Gospodarki Światowej rozumiemy zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w tym MPP. KRYTERIUM FUNKCJONALNE – jako wyróżnik gosp. świat. historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań (produkcyjnych, handlowych, technologicznych, finansowych, instytucjonalnych) między gospodarkami narodowymi różnych krajów, włączających te gospodarki w ogólnoświatowy system produkcji i wymiany. KRYTERIUM INSTYTUCJONALNE – zbiorowość różnorodnych instytucji, funkcjonujących na szczeblu krajowym jak i ponadnarodowym, które zajmują się działalnością gospodarczą w sposób pośredni bądź bezpośredni, które są powiązane ze sobą w pewien całościowy system. KRYTERIUM SYSTEMOWE – globalny system elementów uczestniczących w MSG i te elementy (podmioty)oddziałują na siebie w różnych kierunkach i z różną siłą, ale w funkcjonowaniu gosp św jest widoczny pewien ład, zbiór zasad określający zachowania się uczestników. Całość systemu funkcjonuje dzięki sieci komunikacyjnej i transportowej, które umożliwiają przepływ informacji i rzeczy. System ten tkwi w środowisku, z którego czerpie zasoby potrzebne do działania i usuwa zanieczyszczenia. GENEZA GOSP ŚWIATOWEJ – początki GŚ wiążemy z przełomem XV/XVI wieku i z kontynentem europejskim. W tym czasie kształtuje się gosp europejska, wówczas też zaczęły kształtować się zręby MPP. Kraje zachodniej części kontynentu zaczęły specjalizować się w produkcji przemysłowej a Europa środkowa i wschodnia głównie koncentrowała się na rozwoju rolnictwa i przemysłu surowcowego. Ukształtowała się między Europą zachodnia a środkową i wschodnią asymetryczna zależność. Kraje eur śr i wsch dopasowywały strukturę produkcji do szybko rozwijających się rynków zbytu po stronie zachodniej. Postęp techniczny był szybszy w przemyśle niż rolnictwie. To miało wpływ na wyższą dynamikę w produkcji przemysłowej. To zadecydowało, że kraje europy zachodniej stały się ośrodkiem oddziaływania poprzez powiązania handlowe na kierunki rozwoju krajów słabszych ekonomicznie. Ten asymetryczny charakter współzależności został powielony na resztę świata w postaci ekspansji ekonomicznej w postaci kolonii. Tą współzależność o charakterze globalnym i rynek światowy mamy już w pełni ukształtowaną w drugiej połowie XIX w. Ten typ powiązań (współzależność asymetryczna) nosi nazwę TRADYCYJNEGO MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY. 2/3 światowej produkcji przypadało na kraje eur zachodniej przy czym 1/3 tego to Wielka Brytania. 90% produkcji światowej przypadało na eur Zach i Stany. Podobny udział tych krajów przypadał w handlu. Cechą tego TMPP była struktura dwubiegunowa. Nieliczne kraje tworzyły centrum przemysłowe a na drugim biegunie cała reszta świata, które stanowiły zaplecze surowcowo-żywnościowe i jednocześnie rynki zbytu. Inwestycje kapitałowe były selektywne tylko w pewne dziedziny, również migracja ludności do kolonii miała na celu podtrzymywanie stosunków, zależności kolonii od centrów przemysłowych. Kraje uprzemysłowione drogą militarna lub poprzez nierównoprawne umowy handlowe silniej podporządkowały inne kraje.
W latach 1820-1900 św produkcja przemysłowa wzrosła 29-cio krotnie, obroty handlowe wzrosły jeszcze szybciej (ok. 31 razy), sprzyjał temu rozwój środków transportu. Transport kolejowy, żegluga parowa. Był to okres, w który produkcja bardzo szybko wzrastała, co wiązało się z poszerzeniem rynków zbytu. Geneza Unii Europejskiej
Robert Schuman i Jean Monet – ogłosili odezw, manifest będący jednocześnie projektem integracji europejskiej. Chodziło o rynek węglowy i stalowy. TRAKTAT PARYSKI – podpisany w 1951 roku – wszedł w życie w 1952 – na mocy tego traktatu sześć krajów umówiło się, że będą mieć wspólny rynek dla przemysłu węglowego i stalowego. Powstała wspólnota EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali). (Kraje Beneluxu: Belgia, Holandia i Luxemburg, Niemcy, Francja, Włochy). Te same kraje w 1957 roku popisały dwa TRAKTATY RZYMSKIE, które weszły w życie rok później. Utworzono dwie wspólnoty: EUROATOM (przemysł nuklearny) i EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza) – której celem było utworzenie strefy wolnego handlu, a dalej unii celnej, pogłębienie integracji w tych 6 krajach. TRAKTAT Z MAASTRICHT – 1991 r (wszedł w życie w 1993) – powołał Unię Europejską. Za pomocą funduszu z PLANU MARSCHALA kraje te mogły szybko się rozwijać. 1949 – powstała Rada Europy. 1960 – powołano EFTA – strefa wolnego handlu (siedem krajów na czele z Wielką Brytanią. Norwegią, Austrią, Szwecją). 1973 – pierwsze poszerzenie, do Wspólnot Eur przystąpiły W. Brytania, Irlandia i Dania. 1981 – drugie poszerzenie – przyjęto Grecję. 1986 – przyjęto do Wspólnot Europejskich Hiszpanię i Portugalię. 1995 – przyjęto Szwecję, Finlandię i Austrię. Etapy integracji:
1. Strefa Wolnego Handlu – między sobą likwidują cła i tego typu ograniczenia. Ale wobec krajów trzecich nadal funkcjonuje własna polityka. 2. Unia Celna – ujednolica się politykę handlowa wobec krajów trzecich. 3. Wspólny Rynek – oznacza, ze oprócz swobody przepływu towarów między krajami ją tworzącymi, dodatkowo występuje swoboda przepływu usług, kapitału i pracy. 4. Unia Polityczna – ujednolicenie polityk makroekonomicznych (pieniężna – prowadzi ją Bank Centralny, Rada Polityki Pieniężnej, celem jest dbanie o stabilność waluty) EBC (Europejski Bank Centralny) – ustala stopy procentowe rezerw obowiązkowych dla krajów 15-stki. Kryteria monetarne – wymogi dotyczyły stóp inflacji i stóp procentowych długoterminowych. Polityka fiskalna – deficyt budżetowy nie powinien przekraczać 3% PKB. Dług publiczny nie powinien być większy niż 60% PKB. Musi upłynąć co najmniej dwa lata od wejścia kraju do UE do wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej. 17 r. powstał Związek Radziecki po II wojnie światowej okres rozpadu kolonialnego. Bardzo szybki postęp technologiczny. Lata 90-te rozpad systemu krajów socjalistycznych. Zmiany ilościowe i jakościowe: - ilościowe- to udział USA i państw zachodnich w gospodarce (prawie 90%). Następnym krajem była Japonia i Niemcy ok. 8% ludności świata żyje w tych trzech krajach a udział PKB wynosił 35% całości. Również Wielka Brytania miała ogromny udział. - jakościowe – pojawienie się nowych form współpracy gospodarczej (współpraca międzygałęziowa wyparta przez współpracę wewnątrzgałęziową). Zmieniła się również struktura podmiotowa gosp światowej. Oprócz tradycyjnych podmiotów gosp krajowej np. przedsiębiorstwa krajowe (prowadzące import eksport) i oprócz gospodarek narodowych tę strukturę narodową poszerzają UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE, przedsiębiorstwa transnarodowe i wielkie organizacje gospodarcze szczebla uniwersalnego (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, WTO, Układ Ogólny w sprawie taryf celnych, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank OiR, ONZ z agendami gospodarczymi.
Efektem MPP jest specjalizacja, czyli produkcja danych dóbr. Czynniki wpływające na określenie MPP: 1) strukturalne: a) są związane z niejednolitym wyposażeniem poszczególnych krajów w zasoby bogactw naturalnych, w zasoby pracy i kapitału. Różnice w zasobach bogactw naturalnych – odgrywały istotna rolę we wcześniejszym etapie ukształtowania się gospodarki światowej. Kraje obficie wyposażone w kopaliny specjalizowały się w wydobyciu na potrzeby własne i partnerów zagranicznych a kraje zasobne w ziemię uprawną specjalizowały się w eksporcie żywności. Czynnikiem wpływającym na MPP było położenie geograficzne i klimat. Znaczenie bogactw naturalnych ulegało znacznemu przekształceniu na skutek uprzemysłowienia. Niektóre kraje zrezygnowały ze specjalizacji surowcowo – rolniczej, rozwijając produkcję towarów przetworzonych, te które tego nie uczyniły, pogłębiły swoje zacofanie. Innym czynnikiem, który korygował to zacofanie był postęp techniczny, który zasadniczo zmieniał zapotrzebowanie na bogactwa naturalne gdyż pojawiły się substytuty. b) różnice w zasobach pracy i wydajności pracy – współcześnie czynnikiem, który modyfikuje MPP jest wydajność pracy. Kraje posiadające wykształconych pracowników mają przewagę nad resztą.
c) różnice w zasobach kapitału – jeden z najważniejszych czynników w kształtowaniu się MPP. Nakłady kapitału, inwestycje są ściśle związane z uprzemysłowieniem , kraje z małymi przepływami kapitału stawały się krajami małouprzemysłowionymi. Wydajność kapitału w krajach rozwiniętych pozostaje nadal wyższa niż w krajach nierozwiniętych (np. kultura techniczna, infrastruktura gospodarcza). 2) techniczne – z biegiem czasu wraz z rozwojem gosp światowej coraz większego znaczenia nabierały czynniki techniczne, które wiążemy z rewolucją naukowo-techniczną, rewolucja ta zmniejszyła rolę krajów, które miały przewagę w zasobach naturalnych a zwiększyła znaczenie tych krajów, które aktywnie uczestniczyły w rozwoju nauki i techniki. Kraje słabiej rozwinięte muszą rozwijać współpracę z krajami rozwiniętymi poprzez zakup licencji, udział w badaniach naukowych. 3) instytucjonalne: a) to ustrój polityczny, polityka gospodarcza, umowy. Traktaty międzynarodowe. Czynniki te ulegają częstym zmianom, np. ustrój polityczny demokratyczny sprzyja coraz większemu zaangażowaniu się kraju w MPP, najczęściej temu ustrojowi towarzyszy system gospodarki rynkowej (rynkowej alokacji zasobów, mechanizm rynkowy). Gospodarka staje się coraz bardziej otwarta, coraz silniej włączająca dany kraj w MPP. Dużo się eksportuje i importuje. Ustrój niedemokratyczny przeciwnie, występuje gosp zamknięta, mały eksport i import.
b) polityka gospodarcza jest funkcją ustroju politycznego. W systemie demokratycznym polityka jest podporządkowana otwieraniu się na udział w gosp światowej. Polityka w ustroju niedemokratycznym charakteryzuje się przeciwnymi cechami. c) traktaty i umowy - umowy międzynarodowe – dwustronne umowy mają mniejsze znaczenie, wielostronne są ważniejsze. Istnieje wiele porozumień międzynarodowych realizowanych np. na forum organizacji międzynarodowych, np. Europejska Komisja Gospodarcza, WTO, sprzyjają MPP, Międzynarodowy Fundusz Walutowy również służy podziałowi MPP. Wszelkie inicjatywy integracyjne, główny cel to zwiększenie skali MPP. 4) koniunkturalne – mają charakter krótkookresowy i są związane z wahaniami koniunktury gospodarczej na rynku międzynarodowym (czyli z relacji między popytem a podażą. W okresie złej koniunktury zmniejsza się dynamika handlu międzynarodowego. Zwiększa się tendencja do ochrony rodzimych rynków i produkcji. Obecnie wahania gosp nie są zbyt duże, łagodzone są przez politykę stabilizacyjną, prowadzoną przez poszczególne kraje. Wahania te są łagodzone od czasów Keys’a. W wyniku MPP wykształcają się struktury komplementarne produkcji (uzupełniające się). Komplementarność międzygałęziowa – np. eksport z kraju o wysokich zasobach dóbr naturalnych. Komplementarność wewnątrzgałęziowa – dotyczy uzupełniania się w produkcji na rynku w ramach samej produkcji. Tendencje rozwojowe gospodarki światowej po II wojnie św. Układ sił – zmiany ilościowe - potęgą gosp do II wojny św była Wielka Brytania, także USA. Po II wojnie WB traci na znaczeniu, na czoło wysuwa się USA, RFN i Japonia. Udział tych trzech krajów w produkcie światowym i eksporcie kształtuje się na poziomie ok. 30% a w tych krajach żyje ok. 8% ludności świata. Udział wszystkich krajów rozwiniętych w produkcie światowym oscyluje miedzy 50 – 60% produktu światowego. Również w handlu te kraje dominują. Jednak nie aż na takim poziomie jak podczas podziału MPP (wynosił ok. 70%). W gosp światowej występuje tendencja do pogłębiania się nierówności gospodarczej , czyli rozwarstwiania się gospodarki. Lata 60-te PKB na jednego mieszkańca w 7 najbardziej rozwiniętych krajach wynosiło 20 razy więcej niż w 7 najbiedniejszych krajach świata. Lata 80 – 90 90% PKB wytwarzane było w 24 krajach świata gdzie mieszkało niecałe 15% ludności świata. 15% produkcji światowej przypada na 63 kraje gdzie mieszka ponad 30% ludności świata. 5% produkcji światowej przypada na resztę (45- 50 państw) gdzie żyje ponad 50% ludności świata. Jest to zarys zmian ilościowych w gosp światowej. Oprócz tych zmian występują zmiany jakościowe: a) zmiana struktury podmiotowej (przed wojnami podstawowymi podmiotami były państwa i przedsiębiorstwa krajowe). Nowe były korporacje międzynarodowe, ugrupowania integracyjne i wielkie organizacje godp szczebla uniwersalnego. b) pojawienie sianowych form współpracy gospodarczej między krajami. Oprócz współpracy międzygałęziowej coraz większego znaczenia nabiera współpraca wewnątrzgałęziowa. To powoduje iż narastają współzależności między Krakami i towarzyszy temu wzajemne uwrażliwienie się na zjawiska i wydarzenia, np. giełda papierów wartościowych, problemy gospodarcze jednych regionów świata mają wpływ na inne, np. kryzys rosyjski w ‘97roku odbił się na całym świecie. c) współzależności między krajami mają coraz częściej charakter finansowy a nie rzeczowy. Tracą znaczenie względne rynki towarowe a gwałtownie rozwijają się rynki walutowe i kredytowe związane z przepływem kapitału w skali międzynarodowej. Następuje ewolucja w strukturze wymiany towarów, spada rola towarów o niskim stopniu przetworzenia (zwłaszcza surowców nieenergetycznych) a rośnie znaczenie handlu towarami przemysłowymi a zwłaszcza produktami, które są wytworami, nośnikami najnowszych technologii. d) zmiana w strukturze , w hierarchii ważności gałęzi przemysłu. Gałęzie uważane tuz po II wojnie św za wiodące, nowoczesne, dziś są uważane za tradycyjne jeśli nie schyłkowe, np. przemysł ciężki, wydobywczy, maszynowy, wspólnota sektorowa – węgla i stali. e) zmiana w dynamice rozwoju poszczególnych krajów i grup krajów. Wielka Brytania straciła na znaczeniu, inne zyskały. Obecnie następuje przenoszenie środka ciężkości gosp z gospodarki Atlantyckiej na rejon Pacyfiku. Zyskuje na znaczeniu grupa krajów nowouprzemysłowionych z tego regionu: Hong Kong, Tajwan i Singapur. Ich drogę próbują przejąć inne kraje: Malezja, Tajlandia. Krajem głównie rozwijającym się i zyskującym na znaczeniu są Chiny. W ostatnich dwudziestu kilku latach, ich wzrost był w sumie o 400%. Wg ocen analityków sądzi się, że w XXI wieku Chiny będą nabierały coraz większego znaczenia. Na taki rozwój miały wpływ reformy. Celem reform stało się stworzenie Socjalistycznej Gospodarki Rynkowej.
Połączenie dobrych zasad socjalizmu i efektywności gospodarki rynkowej. Reformy zaczęły się najpierw w rolnictwie. Wcześniej istniała własność komun, rozpoczęto dzierżawienie chłopom (umowy zagrodowe – co i ile mają produkować, natomiast swobodnej decyzji pozostawiono problem jak produkować). Po zażegnaniu problemów z wyżywieniem ludności zaczęto po woli reformować przemysł i miasta. Nastąpiły zmiany w strukturze własności: a) własność państwowa; b) kolektywna; c) indywidualna; d) kapitału zagranicznego; e) prywatna; f) mieszana z udziałem kapitału zagranicznego. Przy czym ziemia nadal zostawała własnością państwa. TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO Teorie, które wykazują, ze kraje, które uczestniczą w międzynarodowym handlu, odnoszą z tego tytułu korzyści. W czasach starożytności funkcjonowała teoria handlu międzynarodowego zwana psychozą lęku przed brakiem towaru. Ówcześni władcy dążyli do uzyskania jak największej ilości dóbr, często przez rabunek a w zamian oferowali jak najmniej. Uzasadnieniem tych dążeń był lęk przed brakiem towarów na potrzeby własnego społeczeństwa. Wraz z rozpadem Imperium Rzymskiego a także wraz z pojawieniem się nowych państw oraz wraz ze wzrostem roli Kościoła Katolickiego zmieniło się podejście do handlu zagranicznego. Pod koniec średniowiecza za sprawą Tomasza z Akwinu, pojawiło się pojęcie cena sprawiedliwa, cena słuszna. Problemem były relacje cenowe. Cena słuszna to była taka aby pokryła koszty wytwarzania towaru (praca ludzka, praca uprzedmiotowiona, usługi związane np. ze składowaniem, transportem). Wraz z rozwojem wymiany towarowej zaczęto wprowadzać element rynku. Cena słuszna to taka, którą ukształtował rynek. Zwartą koncepcję handlu zagranicznego zawdzięczamy merkantylistom. Merkantylizm – zespół poglądów głoszonych przez przedstawicieli różnych krajów europejskich. To okres XVI – XVII wiek, okres odrodzenia, w gospodarce to okres przyspieszonego tworzenia stosunków kapitalistycznych, okres pierwotnej alokacji kapitału. Bogactwem kraju są kruszce szlachetne, bądź dewizy, złoto, srebro w postaci kruszcowej lub już pieniądza. Źródłem tego kruszcu była korzystna wymiana między krajami, utrzymywanie dodatniego salda bilansu handlowego (eksport > import). Protekcjonizm państwowy, celny, miał temu służyć, państwo miało ustalać wysokie cła na towary już przetworzone, wyjątkiem były surowce niezbędne do rodzimej produkcji a nie występujące naturalnie w danym kraju a z drugiej strony państwo powinno stosować zachęty do eksportu (subsydia eksportowe).
Ilościowa teoria pieniądza. Wiek XVII – wyjaśniała relacje pieniądza w obiegu a cenami. Tłum zanegował teorię merkantylizmu. Import staje się opłacalny, zaczyna przeważać import nad eksportem. Nie jest możliwe w długim okresie utrzymywać przez jeden kraj dodatniego salda. A. Smith i David Ricardo – główni przedstawiciele ekonomii klasycznej. Krytykowali stanowisko merkantylistów. Nikt nie traci na handlu międzynarodowym w warunkach swobody przepływu towarów, konkurencji, nieingerencji państwa w życie gospodarcze. Wiara w mechanizm rynkowy. KLASYCZNA TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO – (aktualna do dziś) – składa się z dwóch części: a) zawdzięczamy ją A. Smithowi – teoria kosztów absolutnych (bezwzględnych) – jeden kraj ma przewagę w jednym produkcie, drugi taniej produkuje coś innego. W ten sposób dochodzi do wymiany.
kraj A powinien wytwarzać produkt Y na potrzeby swoje i innych krajów
Dla każdego z krajów korzystny jest import tego towaru, którego absolutne koszty wytwarzania są niższe niż u zagranicznego partnera. Opłacalny jest eksport tego towaru, którego absolutne koszty wytwarzania są wyższe u zagranicznego partnera. b) druga część – teoria kosztów komparatywnych (porównawczych albo względnych)- została opracowana przez D. Ricardo. Stworzył on model , gdzie występują dwa kraje, produkujące towary X Y, jest wolny handel, wolna konkurencja, nie uwzględniano kosztów transportu a ceny są kosztem wytworzenia = godziny pracy. ?? Nawet gdy jeden kraj obydwa towary produkuje taniej niż jego partner produkujący towary po wyższych kosztach, to i tak korzystna jest wymiana jeśli kraj, który ma absolutną przewagę, specjalizuje się na rynek wewnętrzny na potrzeby kontrahenta zagranicznego w produkcji tego towaru, w których jego przewaga jest największa (komparatywna).
A = B =
Na wytworzenie 2 jednostek y potrzeba 1 jednostkę x.
A na przewagę komparatywną względną:
A = = B =
Na wytworzenie 3 jednostek x w kraju A trzeba 6 jednostek y.Kraj B taniej produkuje produkty. Wymiana ekwiwalentna między krajami przynosi obu krajom korzyści.
James Mill – wprowadził do teorii kosztów komparatywnych analizę popytu. Zawdzięczamy mu PRAWO WZAJEMNEGO POPYTU. Zdaniem Mill’a granice opłacalności wymiany dwóch towarów między dwoma krajami są wyznaczone zgodnie z sugestiami klasyków, czyli przez relacje kosztów komparatywnych na rynkach narodowych, ale podział korzyści z handlu zagranicznego zależy od wielkości wzajemnego popytu. Kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany. Kraj słabiej rozwinięty ma większe potrzeby importowe a kraj rozwinięty dysponuje większą ilością produktów i ma mniejsze potrzeby importowe. TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW – stworzyli ją ekonomiści szwedzcy Hedsher i Ohin, którzy w okresie międzywojennym zajęli się pojęciem handlu międzynarodowego. Teoria ta była nowym spojrzeniem na teorię kosztów komparatywnych. Podstawą kształtowania się wymiany międzynarodowej jest różne wyposażenie w kapitał i pracę. Ceny czynników produkcji w różnych krajach są różne. Kraj, który jest w dany czynnik obdarzony obficie to cena tego czynnika jest niższa i jego koszt jest niski i odwrotnie.
Kraj względnie lepiej wyposażony w kapitał powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie dóbr kapitałochłonnych. Kraj względnie lepiej wyposażony w pracę powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie dóbr pracochłonnych. Uogólniając, każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i związku z tym tańszego czynnika produkcji a importować towary, których produkcja wymaga większ...
damdamok