OPIS DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU Z ZAKRESU EDUKACJI TEATRALNEJ DLA DZIECI 5 I 6 LETNICH.
Przedszkole w którym pracuję znane jest z wielu imprez kulturalnych i małych form scenicznych, organizowanych co roku przez dzieci i nauczycieli. Cieszą się one ogromnym zainteresowaniem dzieci i rodziców oraz kadry pedagogicznej.
Dewizą pracy w moim przedszkolu jest wychowanie młodego człowieka przez sztukę. Dewiza ta realizowana była przez trzy lata poprzez program rozwoju przedszkola, który brzmiał: „ Stworzenie w przedszkolu warunków do wykorzystania możliwości oddziaływania pedagogicznego do uczestnictwa i tworzenia sztuki”.
Mając bagaż wieloletnich doświadczeń z małym artystą i realizując program rozwoju przedszkola opracowałam i wdrożyłam w życie własny program pt. „Elfiki bawią się w teatr”. Po zaakceptowaniu go przez rodziców, dzieci i radę pedagogiczną, rozpoczęłam we wrześniu 2001 roku jego 3 letnią realizację.
Program „Elfiki bawią się w teatr” jest przeznaczony dla dzieci 5 i 6 letnich. Zajęcia z zakresu edukacji teatralnej przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym powinny być prowadzone przede wszystkim metodą zabawy., która dostarcza dzieciom zadowolenia, wielu przeżyć, emocji i doświadczeń. Zadaniem nauczyciela jest wykorzystanie jej na zajęciach tak, aby była ona atrakcyjna, zaspokajała potrzeby wszystkich uczestników i rozwijała ich wszechstronnie. Plastyka, muzyka i teatr umożliwiają dzieciom wyrażanie swoich przeżyć, pozwalają przenieść w krainę marzeń i fantazji. Sztuka wyzwala pozytywne emocje, uczy wrażliwości, wiary we własne siły, poczucia własnej wartości. Dzieci wyzbywają się strachu i wstydu, „otwierają się”, nawiązują bliskie kontakty z rówieśnikami i nauczycielami.
Prowadzona przeze mnie edukacja teatralna odbywała się przez:
· oglądanie przedstawień w wykonaniu profesjonalnych aktorów
· bezpośredni kontakt z twórcami
· realizowanie tematów wielotygodniowych związanych z teatrem
· przygotowanie i prezentowanie przez dzieci inscenizacji dla rodziców i kolegów.
Taka różnorodność form pomagała mi w pełni zrealizować główny cel mojej działalności jakim jest rozwijanie się dzieci poprzez działania twórcze, poznanie siebie i wykorzystywanie swoich możliwości.
Aby go osiągnąć, sformułowałam cele szczegółowe:
Dziecko:
· rozwinie swoja wyobraźnię, fantazję, wrażliwości estetyczną, emocjonalną i plastykę ciała
· pozna, wykorzysta i rozwinie swoje możliwości
· wzbogaci swój język, wyćwiczy dykcje, właściwą intonację
· rozwinie swoje zainteresowania czytelnicze i krasomówcze
· aktywnie i twórczo będzie brało udział w tworzeniu inscenizacji i dekoracji
· nauczy się właściwych reakcji wobec napotykanych w życiu trudności i radzenia sobie z sytuacjami stresującymi
· zaspokoi potrzebę uznania i poczucia własnej wartości
· będzie odbiorcą i odtwórcą sztuki teatralnej – rozwinie swoje zainteresowania teatrem.
Dla zintegrowania grupy i ustalenia zasad postępowania organizacyjnego wykorzystałam ćwiczenia zaczerpnięte z pedagogiki zabawy, dzięki nim każde dziecko ma możliwość zaistnienia w grupie, odczucia, że jest ważne i ma w niej swoje miejsce. Dużo czasu poświęciłam na zajęcia dramowe, w których nie ma gotowych ról, rekwizytów ani scenariusza, ale które oparte są na wyobraźni i pantomimie, twórczości ruchowej, a niekiedy na słowie. Wyzwalają one większa energię twórczą i swobodę, a także odwagę w eksperymentowaniu bez obawy, że będzie się posądzonym o śmieszność.
Zastosowanie metod zabawowych podczas zajęć teatralnych powinno być zróżnicowane i uatrakcyjniane. Metody zabawowe powinny posiadać określoną fabułę. Mają one bowiem charakter improwizacji na dowolny lub zadany temat. Zabawy te powinny być inspiracją do tworzenia fragmentów przyszłego przedstawienia teatralnego, które będzie prezentowane w środowisku przedszkolnym i na konkursach teatralnych.
Sporo czasu poświęcałam również na pracę związaną z wymową. Prowadzone ćwiczenia oddechowe, dykcyjne i emisja głosu wplatane były w poczynania dramowe dzieci. W toku zajęć dzieci miały okazję do tworzenia własnych inscenizacji na podstawie tekstów literackich, co dało im możliwość twórczej interpretacji utworów.
Pracę nad tekstem przedstawienia rozpoczynałam od głośnego przeczytania go, wspólnej z dziećmi analizy treści i omówienia charakterystycznych cech bohaterów. Podczas każdego zajęcia pracowałam z dziećmi stopniowo nad każdą sceną. Ćwiczyłam z nimi sposoby poruszania się i przemieszczania na scenie.
Nieodłącznym elementem „Zabawy w teatr” była muzyka. Ponieważ dzieci żywo na nią reagują towarzyszyła ona każdemu przedstawieniu. Wszyscy chętnie uczyli się nowych piosenek, same tworzyły nowe i ciekawe układy taneczne.
Zdolności i umiejętności dzieci były wykorzystane również w trakcie projektowania i wykonywania scenografii, dekoracji, kostiumów, afiszy czy biletów. Bardzo ważna i cenna była tu pomoc rodziców, którzy zazwyczaj chętnie włączali się w przygotowania przedstawienia.
Uczestnictwo dzieci w zajęciach teatralnych dawało im możliwość świetnej zabawy i ciekawego spędzania czasu pobytu w przedszkolu. Kształtowało ich poczucie odpowiedzialności osobistej i grupowej. Dzieci nabywały w toku zajęć swobody i otwartości w kontaktach z ludźmi, wyzbywały się kompleksów i zaspokajały potrzebę poczucia własnej wartości.
Spektakle teatralne wywołują u dzieci różnorodne przeżycia. Mały widz reaguje bardzo impulsywnie: śmieje się gdy coś go rozbawi, krzyczy gdy jest przestraszony, kiedy się nudzi rozmawia i kręci się. Moi wychowankowie mieli okazję obejrzeć przedstawienia w wykonaniu profesjonalnych aktorów zapraszanych do przedszkola oraz przez dzieci z zaprzyjaźnionych przedszkoli i innych grup. Po każdym takim spektaklu omawiałam z dziećmi obejrzane przedstawienie, wymienialiśmy uwagi, dzieliliśmy się wrażeniami, dzieci wykonywały prace plastyczne związane z oglądanym przedstawieniem. Wszystkie te widowiska dostarczały dzieciom wielu wrażeń, rozbudzały wyobraźnię, kształtowały poczucie piękna, estetyki i dobrego smaku. Dzieci widząc grę i taniec aktorów, obserwując dekoracje, wsłuchując się w muzykę, chętnie identyfikują się z postaciami z baśni, wczuwają się w ich sytuację i przeżywają ich przygody jak swoje własne.
Zajęcia teatralne dają mi możliwość zrealizowania wielu celów dydaktycznych i wychowawczych. Przede wszystkim poznaje dzieci z szeroką gamą utworów literackich, egzekwuję poprawną wymowę, doskonalę dykcję, skłaniam ich do głośnego mówienia. Jest to także sposób na doskonalenie pamięci.
Przedstawienia prezentowane były w czasie imprez przedszkolnych i poza przedszkolnych (zaprzyjaźnione przedszkola szkoły), z okazji różnych świąt oraz dla rodziców, studentów Akademii Bydgoskiej i innych gości oraz na konkursach teatrzyków dziecięcych.
Jako pierwszą opracowałam i przygotowałam bajkę „Czerwony kapturek” według J. Brzechwy. W porozumieniu z rodzicami przystąpiłam do wykonania scenografii i kostiumów. Rodzice bardzo aktywnie uczestniczyli w powstawaniu grupowego przedstawienia.. dzieci były zachwycone współpracą dorosłych. Na przedstawienie zaprosiliśmy rodziców, dzieci z pozostałych grup i pracowników naszego przedszkola a także dzieci z zaprzyjaźnionego przedszkola „Bursztynek”.
Wszyscy zaproszeni goście byli pod wrażeniem dowcipnych tekstów, wypowiadanych ze swobodą, a jednocześnie właściwa intonacją głosu. Estetyczne stroje, maski, koronkowa pościel babci, piękna scenografia i przede wszystkim wzorowa gra moich wychowanków powodowały owacje na stojąco. Radość jaka ogarniała widownię, jej spontaniczny udział w spektaklu były dla mnie najmilszą nagrodą, a zarazem poparciem mojej działalności teatralnej.
Kolejne przedstawienie „Od ziarenka do bochenka” powstało w trakcie realizacji tematu kompleksowego: jak powstaje chleb. Scenariusz oparłam na powszechnie znanych i lubianych zabawach, piosenkach i wierszach. Ich modyfikacje umożliwiły uczestnictwo w przedstawieniu wszystkich dzieci z grupy. Oprawę scenograficzną przygotowałam z dziećmi przy udziale innych pracowników przedszkola. Istotnym elementem podnoszącym wartość przedstawienia była oprawa muzyczna. Celem tej inscenizacji było też utrwalenie nazw zawodów ludzi, dzięki którym powstaje chleb oraz kształtowanie u dzieci poczucia zgodnego współdziałania w zespole. Była ona także dobrą okazją do przeprowadzenia szeregu ćwiczeń artykulacyjnych.
Na spektakl, który przygotowałam wspólnie z dziećmi zaproszeni byli rodzice, dzieci z pozostałych grup oraz zaprzyjaźnione przedszkola. Pełna widownia i ogromne brawa oraz podziękowanie przesłane na moje ręce dla dzieci były najlepszym dowodem na to, że perfekcyjnie przygotowana impreza wszystkim się podobała. Poprzez tę imprezę dzieci miały okazje eksponować wytwory pracy z różnych dziedzin edukacji, doznały radości oraz satysfakcji twórcy i aktora, a ja dzięki temu osiągnęłam zamierzone cele.
Kolejne przedstawienie jakie opracowałam wspólnie z dziećmi były to Jasełka bożonarodzeniowe. Na pierwszej próbie pojawili się rodzice, którzy zaproponowali swoją pomoc w tworzeniu kostiumów i dekoracji. Każde dziecko otrzymało ode mnie egzemplarz całej inscenizacji. Zapoznałam dzieci z podstawową terminologią teatralną tj. wyjaśniłam co oznaczają słowa: rola, reżyser, aktor, scena, kurtyna itd.
W kolejnej fazie przygotowań powstał nam dobór kolęd, pastorałek i piosenek świątecznych z przyniesionych przez dzieci kaset magnetofonowych. Teraz cała inscenizacja nabrała „rumieńców”. Dzieci wykonały jeszcze afisze, zaproszenia i bilety i wkrótce rozpoczęły się występy. Po raz pierwszy zaprezentowały się przed najmilszą i jak mówią najważniejszą dla nich publicznością, czyli przed rodzicami. Później występowały jeszcze wielokrotnie dla kolegów z innych grup i dzieci z zaprzyjaźnionych przedszkoli. Zwieńczeniem tego wysiłku był udział w I Przeglądzie teatrzyków Przedszkolnych „Jasełka” w Przedszkolu Dzieciątka Jezus. Przygotowanie i udział w spektaklu z pewnością przyczyniły się do zintegrowania grupy, pobudziły twórczą aktywność dzieci, umożliwiły osiągnięcie sukcesu wszystkim dzieciom, ale przede wszystkim tym, które występując przed tak szerokim audytorium musiały pokonać własną nieśmiałość. Rozumiałam, co mają na myśli mówiąc, ze bardzo polubiły swoją rolę. W tym momencie muszę podkreślić również ogromne walory inscenizacji jako sposobu na otwarcie się dziecka dotychczas zamkniętego w sobie. Powtarzając rolę dziecku, o którym wiedziałam, że walczy ze swoja nieśmiałością, obdarzyłam je jednocześnie wielkim zaufaniem, iż podoła zadaniu. To wystarczyło by dziecko uwierzyło we własne siły. Moje ryzyko się opłaciło, gdyż przyniosło niespodziewane efekty. Dzieci te pięknie wygłaszały swoje kwestie i chętnie brały udział w innych inscenizacjach. W ten sposób mogłam osiągnąć wytyczone sobie cele.
Następne przedstawienie jakie opracowałam i przygotowałam dla moich wychowanków nosiło tytuł „Wielkanocny obrazek”. Tematem inscenizacji były obrzędy i zwyczaje wielkanocne. Dzieci nie mogły doczekać się przydziału ról i z wielkim entuzjazmem przystąpiły do prób, chętnie i ze zrozumieniem posługiwały się terminologią teatralną. Rodzice i tym razem wykazali zainteresowanie moim przedsięwzięciem, ustaliliśmy jak wykonać rekwizyty i dekoracje. Dzieci podzielone na zespoły opracowały do wcześniej ustalonej muzyki i piosenek układy choreograficzne. Grupa grafików przygotowała natomiast piękne zaproszenia dla gości. W trakcie występów dzieci bardzo przekonywująco grały swoje role. Widzowie w trakcie przedstawienia klaskali w rytm muzyki, co potwierdziło moich wychowanków i mnie, że to co tworzymy podoba się , jest słuszne i potrzebne.
Kolejny spektakl przygotowany przeze mnie i przez moje dzieci nosił tytuł „ Cyrkowe przedstawienie”. Dzieci mając osobiste doświadczenia związane ze światem sztuki cyrkowej i realizując temat kompleksowy z nim związany bardzo mocno zaangażowały się w przygotowanie tego przedstawienia a najlepszym tego efektem była burza oklasków podczas występów dla rodziców i zaproszonych gości a także zdobycie nagrody w Przeglądzie Teatrzyków Dziecięcych „Scenka 2002”.
W parze z omawianymi treściami o tematyce leśno przyrodniczej opracowałam z dziećmi przedstawienie pt. „Pożegnanie jesieni”. Dzieci miały okazje zaprezentowania szerszej publiczności piosenek i wierszy związanych z przyrodą jesienną a rodzice sposobność do wykonania przepięknych strojów i rekwizytów.
Przygotowując inscenizację odkryłam wśród moich wychowanków wiele talentów. Z pewnością prowadzenie mniej atrakcyjnych zajęć nie pozwoliłoby dostrzec tych zdolności. A tak dzięki realizacji tego programu bliżej poznałam osobowości swoich podopiecznych. I chociaż wiem, że opracowanie przedstawienia teatralnego jest dla mnie prawdziwym wyzwaniem – z uwagi na to, że musze podołać pracy, którą w teatrze wykonuje kilka osób – uważam, że dla dobra dzieci warto podejmować trud takiego nauczania i wychowania..
To właśnie dzięki zabawie w teatr moi wychowankowie osiągają coraz lepsze wyniki w zakresie pięknego mówienia, mają rozbudzoną potrzebę twórczej aktywności, rozwinięte zdolności plastyczne, muzyczne i umiejętność współdziałania w grupie. Poprzez realizację własnego programu pomagam im poznać swoje możliwości i predyspozycje, przełamywać zahamowania, zwalczać nudę i pesymizm oraz ułatwiam zależności między uczuciem, gestem, mimiką i postawą.
Rekapitulując stwierdzam, że gra aktorska moich wychowanków jest świetną okazją do osiągnięcia sukcesu, który z kolei stymuluje do większego wysiłku i staje się motywacją do nowych wyzwań. Ale przede wszystkim daje poczucie wartości, godności i nadaje sens własnej aktywności zarówno dzieciom jak i mnie.
Prezentując realizację własnego programu uwypukliłam tylko te działania, które pozwoliły mi w sposób najszerszy zobrazować moją działalność teatralna i ukazać, że w pełni udało mi się zrealizować zamierzone cele.
Opracowanie i zrealizowanie tego programu wynika z moich osobistych zainteresowań sztuką. Mam świadomość ile ona wnosi do mojego życia i dlatego tak wielką wagę przywiązuję do ukształtowania w dzieciach właściwej postawy wobec sztuki, innej niż ta, którą lansują środki masowego przekazu.
Analizując swoje działania stwierdzam, że udało mi się zaciekawić dzieci zabawą w teatr na tyle, że często staje się ona przeciwwagą massmedialnej komercji. Uważam to za swój ogromny sukces.
Przy opracowaniu programu pomocna mi była następująca literatura:
· Baluch A. : Baj(ń)kowe światy : widowisko, zabawa, lektura. Kraków : Wyd. Eduk., 2000.
· Broszkiewicz B., Jarek J. : Warsztaty edukacji teatralnej - teatr dziecięcy. Wrocław : Europa, 2001.
· Stankiewicz B. : Zabawy twórcze i widowiska lalkowe w wychowaniu przedszkolnym. Warszawa : WSiP, 1979
· Szczepańska M. : Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Kraków : Impuls, 2000.
· Warsztaty edukacji twórczej : program interdyscyplinarny. Red. Olinkiewicz E., Repsch E.. Wrocław : Europa, 2001
· Wójcik Z. : Zabawa w teatr : scenariusze dla dzieci. Cz. 1. Warszawa : Didasko, cop. 1996-1997
· Wójcik Z. : Zabawa w teatr : scenariusze dla dzieci. Cz. 2. Warszawa : Didasko, cop. 1996-1997
· Bawimy się w teatr / Gryń A., Polcyn K. // Wychowanie na co Dzień. - 1997, nr 7-8. Dodatek: Wkładka metodyczna. - 1997, nr 7-8, s. I-II
· Bawimy się w teatr / Juśko D. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1997, nr 6, s. 378-379
· Dzieci to lubią [zabawę w teatr] / Nosal D. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1989, nr 8, s. 463-465
· Edukacja teatralna / Magda M. // Wychowanie na co Dzień. - 2001, nr 1-2, s. 29-32
· Edukacja teatralna w przedszkolu / Narożnik M., Usielska-Ptaszek H. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1992, nr 8, s. 504-507
· Elemelek i inni... / Migdał-Baran T. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1998, nr 7, s. 531-532, 541-542
· O edukacji teatralnej w przedszkolu / Borowkin S. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1992, nr 1, s. 39-43
· O edukacji teatralnej dzieci przedszkolnych / Górniewicz E., Górniewicz J. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1988, nr 10, s. 566-570
· Przedstawienie - radość dla dzieci i rodziców / Boryszewska G. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1990, nr 7, s. 377-380
· Przedszkolne teatrzyki / Stójkowa E. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1998, nr 9, s. 729-730
· Teatr i zabawa / Siemińska A. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1989, nr 10, s. 610-613
· Teatr lalek w przedszkolu / Kościńska J. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1986, nr 7/8, s. 543-454
· Zabawy w teatr : mały teatrzyk / Renz-Ostrówka // Wychowanie w Przedszkolu. - 1997, nr 7, s. 428-430
· Zabawy w teatr : wesołe zabawy z wiatrem / Polcyn K. // Wychowanie w Przedszkolu. - 1997, nr 7, s. 426-428
Zapoznanie się z tą literaturą pozwoliło mi poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą pracy nad inscenizacjami i pracy z małym aktorem, a zastosowanie jej w praktyce spowodowało, że jestem bogatsza o nowe doświadczenia zawodowe.
harpia88