Prewencja_i_rehabilitacja_nr_4_2005.pdf

ISSN 1731-8971

PREWENCJA

i REHABILITACJA

kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

nr 4 ( 10 )

2005

PREWENCJA

i REHABILITACJA

Spis treści

1 O lecznictwie uzdrowiskowym

— Tomasz Kasiński

6 Rehabilitacja po urazach kręgosłupa i rdzenia kręgowego

— Jerzy E. Kiwerski

11 O środowiskowych czynnikach ryzyka raka płuca

— Beata Snarska

17 Międzynarodowy kongres kardiologiczny – Sztokholm 2005

— Jadwiga Kawwa

19 Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie przestrzegania przepisów dotyczących

zatrudniania pracowników (z uwzględnieniem pracy „na czarno”)

z dnia 29 września 2005 r.

20 Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie

bezpieczeństwa wykonywanych świadczeń przez wolontariuszy

z dnia 29 września 2005 r.

20 W Ustroniu…

— Anna Serafińska

22 Wydarzenia, opinie – 2005

— Anna Sójka

Spokojnych i radosnych

Świąt Bożego Narodzenia

oraz wszelkiej pomyślności

w Nowym Roku

życzy Redakcja

O lecznictwie uzdrowiskowym

Niniejszy artykuł dotyczy dwóch kwestii: miejsca lecznictwa

uzdrowiskowego w systemie opieki zdrowotnej w Polsce oraz

aktualnie obowiązujących w naszym kraju zasad kierowania

pacjentów na leczenie uzdrowiskowe.

Jego autor – Tomasz Kasiński, konsultant wojewódzki ds. balneo-

logii i medycyny fizykalnej dla województwa kujawsko-pomor-

skiego – informuje też Czytelników o zmianach legislacyjnych

dotyczących lecznictwa uzdrowiskowego w Polsce.

Tytułem wprowadzenia

różnych grup osób i instytucji: pacjentów, lekarzy,

turystów, badaczy, ekologów, wydobywców kopalin,

klimatologów, techników, producentów różnych towa-

rów (np. aparatury medycznej, wyposażenia zakładów

leczniczych), dostawców rozmaitych usług, organiza-

torów turystyki, mieszkańców uzdrowiska, władz lo-

kalnych, instytucji ubezpieczeniowych i finansowych,

wreszcie – polityków różnego kalibru.

O miejscu lecznictwa uzdrowiskowego w sys-

temie ochrony zdrowia wygłoszono w przeszłości

wiele opinii. Wypowiadały się na ten temat osoby

wybitne. Korzystając w części z ich wiedzy i do-

świadczenia, ograniczę się do zasygnalizowania

kilku nowych poglądów odnośnie miejsca lecz-

nictwa uzdrowiskowego pośród innych działań

medycznych w systemie ochrony zdrowia. Jest to

o tyle konieczne, że nawet w środowisku lekarskim

istnieją na ten temat fałszywe wyobrażenia lub brak

wiedzy.

Doskonale składa się, że temat został wywołany

w okresie przemian politycznych w naszym kraju,

w trakcie dyskusji nad projektami zasad funkcjono-

wania i organizacji finansowania opieki zdrowotnej,

a ponadto w okresie zmian legislacyjnych dotyczą-

cych ochrony zdrowia, w szczególności zaś zagad-

nień lecznictwa uzdrowiskowego.

W dniu 28 lipca 2005 r. – po ponad 16 latach prac

– Sejm RP uchwalił ustawę o lecznictwie uzdro-

wiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony

uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych 1 .

Weszła ona w życie 1 października 2005 r. i zastąpiła

przepisy ustawy z 1966 r. Aktualnie przygotowy-

wane są – wynikające z zapisów tej ustawy – akty

wykonawcze w postaci rozporządzeń i instrukcji

Ministra Zdrowia.

Uchwalenie nowej ustawy regulującej zagad-

nienia dotyczące uzdrowisk jest dużym sukcesem.

W tym akcie prawnym, będącym efektem pracy

wielu specjalistów, po raz pierwszy zapisano, iż

lecznictwo uzdrowiskowe jest integralną częścią

powszechnego systemu ochrony zdrowia .

r Spadkobierca tradycji leczenia naturalnego

Lecznictwo uzdrowiskowe nie uzurpuje sobie

miejsca w głównym nurcie współczesnej medycyny.

Jest to gałąź stosowanej wiedzy medycznej i umie-

jętności, zajmująca jedynie ściśle określone miejsce

pośród różnych specjalności.

Z historycznego punktu widzenia lecznictwo

uzdrowiskowe jest najstarszą i najlepiej poznaną

metodą terapeutyczną. W zasadzie cała medycyna

zaczęła się przy źródłach wód i złożach błot leczni-

czych, w promieniach słońca i przy cieple ognisk.

Lecznictwo uzdrowiskowe jest spadkobiercą tej

tradycji leczenia naturalnego, wzbogaconą o zdoby-

cze techniki, pozwalające na zastosowanie nowych,

sztucznych źródeł energii i urządzeń stosowanych

przy terapii schorzeń.

Miejsce lecznictwa uzdrowiskowego

w systemie opieki zdrowotnej

Miejsce lecznictwa uzdrowiskowego w systemie

ochrony zdrowia można postrzegać w wielu aspek-

tach i oceniać z różnych punktów widzenia. Trudno

rozdzielić lecznictwo uzdrowiskowe i zagadnienia,

które ściśle się z nim wiążą. Bo „uzdrowiska” to

rozległy dział gospodarki, skupiający uwagę róż-

nych środowisk. Krzyżują się i łączą w nim interesy

1 Dz.U z 2005 r. nr 167, poz. 1399.

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2005

Rolą lecznictwa uzdrowiskowego jest zapewnienie

osobom przewlekle chorym na niektóre schorzenia

i niesprawnym możliwości fizjologicznego treningu

i doskonalenia funkcji organizmu, prowadzonych

z wykorzystaniem bodźców fizykochemicznych.

Ten rodzaj działalności wiąże się przede wszystkim

z wykorzystaniem dobrego, leczniczego wpływu kli-

matu, zastosowaniem lokalnych, naturalnych surow-

ców leczniczych o potwierdzonej efektywności oraz

prowadzeniem leczenia w szczegółowo określonych

warunkach.

Lecznictwo uzdrowiskowe jako gałąź medycyny

bazującej bardziej na tradycjach niż na technologii

– choć i to się zmienia – miało w ostatnich dwóch

stuleciach w Polsce wzloty i upadki.

Kiedy w powijakach była jeszcze nowoczesna

chirurgia i inne specjalności, nie rozwinęły się

jeszcze nowoczesne technologie diagnostyczne

wykorzystujące osiągnięcia elektroniki i informatyki,

a ponadnarodowe konsorcja farmaceutyczne nie

zawładnęły sercami, umysłami i kieszeniami lekarzy

oraz ich pacjentów, leczenie uzdrowiskowe było

osią działań medycznych w wielu specjalnościach.

Leczono wówczas w uzdrowiskach naturalnymi

metodami (z różnym skutkiem) przewlekłe choroby

degeneracyjne i zapalne, następstwa niektórych

chorób zakaźnych, schorzenia psychosomatyczne

i inne, całkiem dziś już egzotyczne dolegliwości,

znane współczesnym medykom jedynie z podręcz-

ników historii medycyny.

Dziś – przy geometrycznym tempie rozwoju

technologii medycznych, przy fascynacji techniką,

biochemią, genetyką, transplantologią, w okresie

dynamicznego rozwoju nowych metod operacyj-

nych, upowszechnienia implantów i przewartościo-

wywania poglądów na przyczyny i sposoby leczenia

trapiących ludzkość chorób przewlekłych, w tym

głównie chorób cywilizacyjnych – lecznictwo uzdro-

wiskowe broni się dzięki kompleksowości oddzia-

ływań terapeutycznych na ludzki organizm i dzięki

minimalnym skutkom ubocznym leczenia. Ponadto

– dzięki racjom ekonomicznym.

Dla naprawdę profesjonalnego prowadzenia

terapii w warunkach uzdrowiskowych konieczne

jest uzyskanie przez lekarza odrębnej specjalności:

balneologii i medycyny fizykalnej. Fachowa wiedza

o przypisanych medycynie uzdrowiskowej meto-

dach diagnostycznych, o sposobach leczenia i jego

dynamice, dawkowaniu zabiegów i subtelnościach

ich oddziaływania, o skutkach stosowania zabiegów

balneofizykalnych pozwala oczekiwać sukcesów

terapeutycznych. Należy jednak mieć świadomość,

że zabiegi, o których mowa, mają określony pułap

skuteczności, limitowany czas trwania poprawy

samopoczucia i stanu zdrowia pacjenta, ale –

w porównaniu z innymi terapiami – nie wywołują ne-

gatywnych skutków ubocznych.

Oczywiste jest, że kiedy analizuje się wpływ

leczenia uzdrowiskowego na ludzki organizm

i jego funkcjonowanie, należy zachować zdrowy

rozsądek. Leczenie balneofizykalne – w większo-

ści wypadków – nie sięga przyczyn schorzeń,

lecz jedynie na pewien czas pozwala złagodzić

ich negatywne skutki. Jest tanim sposobem na

prowadzenie terapii w schorzeniach przewlekłych;

schorzeniach wymagających łagodnych środków

zaradczych, cierpliwości, a także przekazania pa-

cjentowi wiedzy o ich naturze i nauczenia go, jak

żyć z tymi dolegliwościami.

Uzdrowiskowe metody terapeutyczne niosą ze

sobą energię, która – odpowiednio dawkowana,

dostarczana organizmowi pacjenta w dawkach

podprogowych – wywołuje reakcję zwiększającą

odporność organizmu, usprawnia funkcje narzą-

dów, sprzyja przyspieszeniu regeneracji tkanek

i skróceniu okresu rekonwalescencji po ciężkich

i ostrych schorzeniach.

r Forma terapii doceniana w innych krajach

Rozpowszechniane od czasu do czasu poglą-

dy o bezwartościowości terapii uzdrowiskowej,

wskazywanie państw, w których ten rodzaj działań

medycznych nie istnieje, to przykład tzw. czarnej

propagandy.

Niewiele jest w świecie państw, w których lecz-

nictwo uzdrowiskowe nie zyskałoby sobie zwo-

lenników, szczególnie pośród pacjentów, którzy

najbardziej doceniają jego dobrodziejstwa. Faktem

jest natomiast, że w wielu państwach nie jest to for-

ma działań medycznych finansowanych ze środków

publicznych lub składek ubezpieczeniowch. Nie

znaczy to, że w tych krajach lecznictwo uzdrowisko-

we nie ma swego miejsca wśród innych rodzajów

terapii.

Wzrasta międzynarodowe zainteresowanie zor-

ganizowanymi formami lecznictwa uzdrowiskowego.

Dowodem na to są próby reaktywacji finansowania

ze środków publicznych lecznictwa uzdrowiskowe-

go, podejmowane np. w Wielkiej Brytanii, a także

rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w Izraelu, Turcji,

Japonii, Maroku.

Wbrew powszechnym opiniom terapia o cha-

rakterze uzdrowiskowym jest rozpowszechniona

w Stanach Zjednoczonych Ameryki, jakkolwiek nie

jest objęta systemowym finansowaniem przez ubez-

pieczenia. Rozwijają się przede wszystkim ośrodki

w Teksasie i na Florydzie.

Innym dowodem potwierdzającym rosnące zain-

teresowanie lecznictwem uzdrowiskowym jest zakup

uzdrowiskowych świadczeń zdrowotnych – przez

instytucje ubezpieczeniowe niektórych europejskich

państw – w krajach, w których lecznictwo uzdrowi-

skowe nie zostało jeszcze doszczętnie zdewasto-

wane przez ekonomicznych Hunów. Jest to także

szansa dla Polski, postrzeganej w świecie jako jedno

z niewielu państw o dobrze, wręcz wzorcowo, zorga-

nizowanym systemie lecznictwa uzdrowiskowego.

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2005

r Zwolennicy terapii uzdrowiskowej w Polsce

im czas (ich skargom, dolegliwościom) i stosowną

uwagę. Nie wyłącznie techniczny, bezosobowy pro-

fesjonalizm.

Trzeba pamiętać, że z leczenia w uzdrowiskach,

wyłącznie w systemie finansowania przez Narodowy

Fundusz Zdrowia, korzysta rokrocznie blisko 700 tys.

osób. Są to osoby ponoszące zresztą dodatkowe

koszty z tytułu dopłat za podróż, zakwaterowania,

wyżywienia, opłat miejscowych, a także ponoszące

niewygody związane z dotarciem do uzdrowiska

i powrotem z niego. Ze względu na widoczne zapo-

trzebowanie na tę formę leczenia, przy równocześnie

ograniczonych środkach finansowych, Narodowy

Fundusz Zdrowia zamierza wprowadzić administra-

cyjne ograniczenia, jeśli chodzi o częstość korzysta-

nia z leczenia sanatoryjnego.

Osób chętnych do leczenia w uzdrowiskach jest

wiele więcej. Ta część pacjentów, która udaje się na

leczenie niezależnie od finansowania z Narodowego

Funduszu Zdrowia lub innej instytucji, wymownie

potwierdza swoją postawą, że leczenie w uzdrowi-

sku służy zdrowiu i samopoczuciu.

Nie bez znaczenia dla medycyny uzdrowisko-

wej pozostaje czynnik demograficzny – znamienne

wydłużanie się życia oraz gwałtowne starzenie się

społeczeństw. Utrzymanie sprawności organizmu

w wieku zaawansowanym wymaga podejmowania

działań niezbyt radykalnych, ale systematycznych:

treningu, stosowania zewnętrznych bodźców wy-

wołujących naprawcze reakcje organizmu, prowa-

dzące do uzyskania homeostazy 2 na optymalnym

dlań poziomie. I tu właśnie jest miejsce lecznictwa

uzdrowiskowego.

Negatywne opinie podważające wartość lecz-

nictwa uzdrowiskowego, jakie co jakiś czas poja-

wiają się w publicznych debatach w naszym kraju –

zwykle wskutek nacisków lobbingowych (zarówno

niektórych koryfeuszy medycyny, jak i polityków,

podchwytywane chętnie przez media) – są dość

wątle umotywowane. Dla przeciwwagi wystarczy

przytoczyć kilka prostych argumentów. Oto one:

r Lecznictwo uzdrowiskowe w Polsce pochła-

nia obecnie niespełna 1% łącznych kosztów opieki

zdrowotnej. Takimi kwotami nie załata się niedobo-

rów w kardiologii, onkologii, transplantologii, nie

stworzy się systemu medycyny ratunkowej. Kwoty

te nie uratują zadłużonych placówek szpitalnych,

a ich wysokość nie jest w stanie wpłynąć na desta-

bilizację systemu powszechnego ubezpieczenia

zdrowotnego.

r Z lecznictwa uzdrowiskowego z roku na rok

korzysta coraz więcej osób samodzielnie finan-

sujących swoje leczenie, nie ubiegających się

o dofinansowanie przez instytucje publiczne. Co-

raz częściej pacjenci przyjeżdżają do uzdrowisk

po to, aby się leczyć, doceniając wartość kuracji

prowadzonej kompleksowo i w przyzwoitych wa-

runkach. Nie przyjeżdżają głównie w celu wyko-

rzystania pobytu w uzdrowisku na zabawę, wypo-

czynek i turystykę.

r Finansowanie świadczeń zdrowotnych w ra-

mach powszechnego systemu ochrony zdrowia

nie jest już warunkiem przetrwania części placówek

uzdrowiskowych, które zdołały się przystosować do

przemian rynkowych.

r Coraz większa jest liczba pacjentów (w niektó-

rych placówkach sanatoryjnych i miejscowościach

sięga 80%) przybywających do polskich uzdrowisk

z zagranicy. Przybywają pacjenci z krajów, w któ-

rych leczenie w uzdrowisku nie jest finansowane

w ramach ubezpieczenia zdrowotnego lub z krajów,

w których wprowadzono znaczne administracyjne

ograniczenia w korzystaniu z tych form terapii. Rów-

nież oni przybywają przede wszystkim po to, aby

leczyć swoje przewlekłe schorzenia i kompensować

dysfunkcje. Oddają z zaufaniem swoje zdrowie i ży-

cie w ręce polskiego personelu medycznego.

Kiedy rozpatrujemy miejsce lecznictwa uzdro-

wiskowego w powszechnym systemie ochrony

zdrowia w Polsce, trzeba pamiętać jeszcze o jednym

ważnym zjawisku: pacjenci chcą móc korzystać

z omawianej formy leczenia. Także poza systemem

finansowania ze środków publicznych.

Coraz częściej właśnie ci pacjenci wracają

cyklicznie do sanatoriów zapewniających im moż-

liwość poprawy stanu zdrowia. Coraz częściej

przywiązują się do miejscowości i do konkretnych

lekarzy, którzy są w stanie zapewnić im właściwy

poziom obsługi i jakość oraz skuteczność lecze-

nia. Poszukują też miejsca, w którym poświęca się

r Zaplecze rehabilitacyjne i edukacyjne

Zakłady lecznictwa uzdrowiskowego są świetnie

wyposażonym zapleczem rehabilitacyjnym o gigan-

tycznych możliwościach. W części uzdrowisk są lo-

kowane oddziały wczesnej rehabilitacji poszpitalnej,

które korzystają z bazy łóżkowej uzdrowiska, kadry

i jej doświadczenia. W dużej mierze dzięki zwróce-

niu się ku zapleczu uzdrowiskowemu funkcjonuje

program rehabilitacji leczniczej – w ramach prewen-

cji rentowej – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Polepszają się stopniowo możliwości diagnostyczne

placówek uzdrowiskowych – szczególnie w dzie-

dzinie kardiologii, pulmonologii, gastrologii i w spe-

cjalnościach zajmujących się schorzeniami układu

ruchu czy układu dokrewnego. Aktywnie, we współ-

pracy z ośrodkami akademickimi, prowadzone są

badania naukowe potwierdzające wartość terapii

uzdrowiskowej, zgodne z zasadami Medycyny

Opartej na Faktach (EBM).

2 Zdolność żywego organizmu do zachowania względnie

stałego stanu równowagi, np. składu krwi, temperatury itp., przez

odpowiednią koordynację i regulację procesów życiowych.

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2005

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: