Osobowość społeczna
Każdy człowiek ma swój własny sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego; także określoną wyobraźnię i pamięć. Ma też właściwe sobie postawy, motywacje, dążenia i zainteresowania. Właściwy danemu człowiekowi sposób postrzegania samego siebie i tego, co go otacza, jego pragnienia, a także konflikty, jakie go dręczą, jego życie osobiste i wewnętrzne oraz jego zachowania społeczne – wszystko to razem składa się na jego osobowość.
Osobowość społeczna, to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości ludzkich, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Tak więc osobowość nie jest cechą gatunkową, lecz cechą kulturową, gdyż o tym jak impulsy biopsychiczne zostaną zorganizowane z zinternalizowanymi wartościami i normami społecznymi decyduje kultura grupy, w której jednostka się wychowała.
W socjologii wyróżnia się pojęcia takie jak: osobowość podstawowa i modalna.
Osobowość podstawowa to część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem postaw uczuciowych i systemów wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości. Stanowi rodzaj kanwy, na której tworzą się zindywidualizowane formy osobowości.
Osobowość modalna to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji i odnosi się do wartości najczęściej wyznawanych przez zbiorowości.
Elementy osobowości:
· Kulturowy ideał osobowości narzucany przez społeczeństwo w toku socjalizacji, a zwłaszcza w toku wychowania.
Kulturowy ideał osobowości to najczęściej ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży w szkołach i innych instytucjach wychowawczych, w rodzinie, grupie rówieśniczej. Zależy on od formacji społecznej, od klas społecznych i od różnych środowisk. Jest to model, według którego powinno kształtować się swoje zachowanie, jest to ucieleśnienie pożądanych cech, wysoko cenionych w danej grupie. Realizowanie tego ideału, starannie zmierzające w kierunku zbliżania się do niego, ściąga na jednostkę pozytywną ocenę i różne nagrody, zachowanie zgodne z ideałem jest usankcjonowane pozytywnie, podczas gdy zachowania rozbieżne z nim są przedmiotem sankcji negatywnych. W ten sposób ideał kulturowy osobowości zostaje przyswojony przez jednostki i staje się elementem ich osobowości.
· Role społeczne spełniane w grupach społecznych a polegające na wykonywaniu pewnych układów czynności w sposób formalnie lub nieformalnie ustalony przez te grupy;
W każdej grupie, kręgu czy zbiorowości społecznej istnieją pewne pozycje czy stanowiska, które zajmowane przez różnych ludzi, wymagają od nich określonych, ustalonych sposobów zachowania się, np. rola społeczna studenta polega na zespole zachowań określonych regulaminem i ślubowaniem studenckim. Rola jednakże wymaga nie tylko, aby człowiek zajmujący dane stanowisko wykonywał pewne czynności, rola wymaga od niego, także aby „był” człowiekiem godnym tego stanowiska. Z każdą rolą społeczną wiążą się określone prawa i obowiązki. Prawa polegają na tym, że człowiek grający daną rolę może oczekiwać od innych okazywania wobec niego ustalonych sposobów postępowania, np. okazywać mu szacunek. Obowiązki są zespołem zachowań oczekiwanych od niego.
Każdy człowiek spełnia wiele ról równocześnie. Jest synem, studentem, członkiem organizacji politycznej, narzeczonym, kuzynem. Jedne z tych ról są uważane za ważniejsze od pozostałych. Zależy to od ważności grupy, w której się daną rolę spełnia. Jednostka może się z grupą identyfikować mniej lub bardziej. Ta grupa, z którą się identyfikuje najsilniej, którą uważa za najważniejszą spośród wszystkich, do których należy, której nakazy i wzory nie budzą sprzeciwu – określa także najważniejszą rolę społeczną tej jednostki.
Aby więc zrozumieć zachowanie jakiegoś człowieka i zdefiniować go, kim jest, trzeba znać jego cechy biogenne, psychiczne, kulturowy ideał osobowości, który jest dla niego modelem i rolę, z którą się identyfikuje najsilniej.
· Jaźń subiektywna, czyli wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi;
Jest to element organizujący wszystkie elementy pozostałe naszej osobowości. Jest pochodzenia społecznego i rozwija się pod wpływem oddziaływań rodziców, rodzeństwa, krewnych, rówieśników itp. Na ogół jaźń subiektywna jest zespołem urojeń, fantazji kompensujących niepowodzenia i upokorzenia w wykonywaniu różnych ról. Jaźń subiektywna wyznacza zachowania w tych sytuacjach, kiedy jednostka znajduje się w konflikcie kilku ról i staje wobec rozbieżnych wymagań dwóch lub więcej grup, do których należy. Jaźń subiektywna, wytworzona pod wpływem oddziaływań innych ludzi i środowiska, staje się niezależna od tego wpływu w procesie umacniania się i w procesie utrwalania się przez postępowanie człowieka „zgodnie z samym sobą”. Kiedy człowiek już głęboko wierzy, że jest taki właśnie jak sobie wyobraża, wtedy jaźń subiektywna staje się zupełnie niezależna i może się przeciwstawiać naciskom otoczenia.
· Jaźń odzwierciedlona, czyli zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas samych.
Jest to zespół wyobrażeń, jaki każdy z nas wytwarza sobie na podstawie ocen otoczenia, na podstawie tego co sobie sami wyobrażamy, że inni sądzą o nas. Jaźń odzwierciedlona jest elementem kontroli środowiska społecznego nad postępowaniem jednostki i wpływa na nasze postępowanie wobec innych osób, gdyż staramy się je dostosować do tego, jak sobie wyobrażamy, że dany osobnik nas ocenia. Jaźń odzwierciedlona nie pokrywa się z jaźnią subiektywną.
Osobowość nie jest cechą gatunkową, jest raczej „uwewnętrznioną” kulturą, która podporządkowała sobie elementy bio – i psychogenne. Jest ona zawsze czymś indywidualnym, nosi piętno występowania różnych elementów w różnych kombinacjach i w różnym natężeniu. Wyróżnia się typy osobowości:
Wg Hipokratesa
Typ sangwinika, melancholika, choleryka, flegmatyka
Wg Kretschmera
Typ pykniczny, asteniczny, atletyczny, dysplastyczny
Wg Junga
Typ introwertyka, ekstrawertyka
Wg Znanieckiego
Typ człowieka dobrze wychowanego, człowieka pracy, człowieka zabawy, ludzie – zboczeńcy (nie pasują do żadnej kategorii, nie podporządkowują się naciskowi swoich kręgów, którzy odrzucają także ideały osobowości a tworzą nowe, ludzi wprowadzających innowacje w kulturze, we wzorach zachowania itp.)
sysl