koncepcja_metodologii_czesc1.pdf

Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych – część 1

e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009

Warszawa, 30 kwietnia 2008

K ONCEPCJA METODOLOGII OPRACOWYWANIA JEDNOSTEK

DYDAKTYCZNYCH – CZĘŚĆ 1

1. Raport

„Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych” jest efektem pracy zespołu

w ramach etapu 1 fazy 2 projektu „Opracowanie metodologii programów i materiałów

dydaktycznych do kształcenia na odległość.”

Skład zespołu:

Mgr Izabella Bednarczyk, doktorantka, Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Dr Joanna Opoka, Pełnomocnik Rektora ds. studiów zdalnych, Polski Uniwersytet Wirtualny; Wyższa

Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi.

Dr hab. Arkadiusz Orłowski, dyrektor Centrum Edukacji Multimedialnej SGGW, Warszawa.

Dr Leszek Rudak (koordynator zespołu), adiunkt, Uniwersytet Warszawski, zastępca dyrektora

Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji UW.

Dr Agnieszka Wierzbicka, adiunkt, Uniwersytet Łódzki; koordynator ds. metodycznych w Ośrodku

Nowych Technologii Edukacyjnych w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy.

Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych – część 1

e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009

2. Spis treści

1. Raport ......................................................................................................................................... 1

2. Spis treści.................................................................................................................................... 2

3. Wstęp ......................................................................................................................................... 3

4. Założenia metodologiczne.......................................................................................................... 7

Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych – część 1

e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009

3. Wstęp

Alexander Bard i Jan Söderqvist, autorzy modelu nowego społeczeństwa ery informacji, netokracji ,

powstającego jako efekt transformacji społecznych, których świadkami jesteśmy, tak charakteryzują

edukację przyszłości:

„Edukacja przyszłości będzie interaktywna, pragmatyczna i będzie się szybko adaptować do

nowych warunków. Będzie prowadzona i rozwijana w sieci w formie małych, precyzyjnie

dopasowanych modułów, skonstruowanych specjalnie na potrzeby konkretnego zadania.

O regułach nauczania będą decydowali uczniowie, a nie instytucje edukacyjne.” ([1] s. 235)

Wyniki badań przeprowadzonych w pierwszej fazie projektu „Opracowanie metodologii programów

i materiałów dydaktycznych do kształcenia na odległość” potwierdzają częściowo to przewidywanie.

Analiza potrzeb edukacyjnych społeczeństwa [2] wskazuje, że:

„Preferowane są kursy i szkolenia krótkie, po których nabytą wiedzę lub umiejętności można

wykorzystać stosunkowo szybko po ukończeniu kursu.” (s. 83)

„Według pytanych przez nad urzędników z powiatowych urzędów pracy najlepsze są szkolenia

krótkie, dające konkretne umiejętności lub wiedzę.” (s. 84)

Ze wspomnianego raportu wynika także, że przyszłością edukacji (przynajmniej w zakresie kształcenia

ustawicznego dorosłych), zgodnie z zapowiedzią Barda i Söderqvista, jest nauczanie zdalne za

pomocą sieci globalnej, co potwierdzają poniższe cytaty:

„Osoby, które wcześniej spotkały się z kursami internetowymi chętniej wskazują ‘internetowe’

formy szkolenia, zwłaszcza formy ‘hybrydowe’, częściej niż osoby, które nigdy w takich

szkoleniach nie uczestniczyły. Osoby korzystające dłużej z internetu (więcej niż 5 lat) bardziej

preferują kursy prowadzone przez internet.” (s. 84)

„Kursami internetowymi (w różnej formie) najbardziej zainteresowane są kobiety, mieszkańcy

wsi i w małych miast (poniżej 20 tys. mieszkańców) oraz osoby najmłodsze.” (s. 83)

„Pozytywnym sygnałem zwiększającym możliwości wykorzystania e-nauczania do

niwelowania barier w dostępie do edukacji jest też to, że zdobywanie umiejętności

informatycznych zajmuje czołową pozycję na liście preferowanych przez Polaków dziedzin

kształcenia.” (s. 83)

W takiej sytuacji konieczne jest skonstruowanie metodologii tworzenia jednostek dydaktycznych

(kursów), które można udostępniać przez sieć komputerową lub na nośnikach wymiennych. Wymaga

to, aby dydaktyka tych kursów dopasowana była do komunikacji za pośrednictwem komputera.

W konsekwencji nowe warunki pracy zmieniają rolę nauczyciela, jego zadania i metody działania.

W tradycyjnym sposobie nauczania 1 nauczyciel opracowuje plan metodyczny ( konspekt lekcji ), który

Niemierko charakteryzuje w sposób następujący:

1 Edukacją tradycyjną nazywamy uczenie bezpośrednie odbywane w sali lekcyjnej z zachowaniem

jednoczesności miejsca i czasu: w zajęciach bezpośrednio biorą udział uczniowie i nauczyciel.

Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych – część 1

e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009

„Treść kształcenia – dobrana, określona i powarstwowana w poprzednich etapach

planowania – przybiera w planie metodycznym postać zadaniową: przewidziana czynność

docelowa (np. pisemne dzielenie liczb) ma być przez ucznia opanowana dzięki wykonaniu

pewnych czynności pośredniczących (np. kolejne odejmowanie pewnej liczby kasztanów),

regulowanych czynnościami metodycznymi (np. poleceniami, rysunkami) nauczyciela,

dysponującego odpowiednim wyposażeniem . To wszystko powinno być zapisane w planie

metodycznym lekcji.” ([3] s. 52)

Plan metodyczny jest wynikiem konsekwentnego planowania zajęć edukacyjnych. Stanowi

ustrukturalizowaną czynność, która przebiega zgodnie ze schematem „od ogółu do szczegółu” [3].

Jednak nie ma wielu wskazówek jak planować zajęcia. Najważniejszą jest wyróżnienie etapów

planowania (kierunkowe, wynikowe, metodyczne) oraz określenie, że pierwszy i drugi dotyczą

aktywności ucznia, a trzeci działań nauczyciela ([3] s. 50).

W przypadku edukacji tradycyjnej dokładniejsze „instrukcje” dotyczące planowania zajęć nie są

potrzebne, bowiem nauczyciel dysponujący odpowiednimi materiałami i środkami potrafi zastosować

skuteczne metody nauczania; dostosować je do aktualnych warunków (liczba uczniów, ich zdolności,

motywacje, uprzednia wiedza). W sytuacji bezpośredniego kontaktu nauczyciela z uczniami nie trzeba

planować szczegółów procesu dydaktycznego. Wynika to z możliwości spontanicznych, adekwatnych

do zaistniałej sytuacji reakcji nauczyciela (synchronizacja miejsca i czasu pracy „nauczyciel – uczeń”).

Nie jest to jednak całkowita improwizacja, bo w ramach przygotowania do zawodu, nauczyciel musiał

opanować różne sposoby zachowania na lekcji i metody pracy z uczniami, a więc w klasie dobiera

metody spośród „uprzednio przygotowanych”. W kursach internetowych (zajęciach dostosowanych

do prowadzenia w sieci), które charakteryzuje zwykle komunikacja asynchroniczna, proces

dydaktyczny wymaga znacznie bardziej szczegółowego opracowania. Potwierdzają to opisane przez

Grażynę Wieczorkowską i Jana Madeya zasady prowadzenia zajęć za pośrednictwem Internetu [4]

oraz przedstawione przez Gilly Salmon wskazówki dla e-nauczyciela [10]. Choć w e-nauczaniu,

podobnie jak w modelu tradycyjnym, podstawę stanowi komunikacja (zarówno w wymiarze

„prowadzący-student” jak i „student – student”) to komunikowane się za pomocą komputera nie jest

naturalnym procesem 2 , co jak wspomniano wcześniej wymusza znacznie dokładniejsze

zaprojektowanie dydaktyki.

Nauczanie na odległość to nie tylko edukacja ze wsparciem nauczyciela, ale również kursy

samokształceniowe. Przygotowanie ich wymaga jeszcze większej precyzji w konstrukcji procesu

dydaktycznego gdyż ze względu na brak prowadzącego nie można niczego zmodyfikować w trakcie

realizacji zajęć.

Choć niewątpliwie można wskazać różnice między nauczaniem tradycyjnym a e-nauczaniem, 3 to nie

należy ich umiejscawiać na dwóch przeciwległych (opozycyjnych) krańcach skali metod. Według

K. Kruszewskiego:

W edukacji tradycyjnej nauczyciel porozumiewa się z uczniami za pomocą głosu, gestów, mimiki twarzy, itp.

W edukacji internetowej głównym kanałem komunikacji jest tekst pisany.

Termin e-nauczanie rozumiemy, jako sposób przekazywania wiedzy i uczenia umiejĘtnoŚci wykorzystujĄcy

technologie informatyczne i Środki przekazu multimedialnego odbywajĄcy siĘ w czĘŚci lub w całoŚci w trybie

asynchronicznego kształcenia zdalnego . Jest to modyfikacja definicji podanej w [6] (s. 25). Kształcenie

Koncepcja metodologii opracowywania jednostek dydaktycznych – część 1

e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009

„Nauczanie szkolne jest czynnością planową i celową. Nadaje ona określony kształt i kolejność

czynnościom uczniów, dzięki którym mają oni osiągnąć określone cele, czyli zmienić się tak,

jak pragnie tego nauczyciel. Nauczanie przebiega więc według pewnego planu, który

obejmuje odpowiedzi na trzy pytania: po co uczyć?, czego uczyć?, jak uczyć?” ([3] s. 447)

Analogicznie można zdefiniować nauczanie przez Internet. Niezależnie od rodzaju (wsparcie

prowadzącego vs samouczek), proces nauczania pozostaje niezmienny. Zmienia się tylko

wykorzystywana forma komunikacji. Pozwala to zaadoptować znane teorie konstruowania

programów nauczania i planowania procesu dydaktycznego do warunków e-nauczania. Kruszewski

opisując zasady planowania zajęć (zarówno tradycyjnych jak i internetowych) wskazuje na cztery

obszary, w których należy podjąć szereg decyzji:

1) cel nauczania - co mają osiągnąć uczniowie dzięki kształceniu?

2) materiał nauczania - co ma stanowić wiedzę, dzięki której uczniowie osiągną założone

rezultaty?, co ma być treścią procesu dydaktycznego?, co ma być nośnikiem czynności

nauczyciela i uczniów?

3) proces dydaktyczny – co ma robić nauczyciel?, co mają robić uczniowie?, jakie zastosować

wyposażenie dydaktyczne?, jak gospodarować czasem?, jak wykorzystać przestrzeń?

4) ewaluacja programu - w jaki sposób dowiedzieć się, czy program jest poprawnie

skonstruowany oraz co i jak w nim poprawić? ([3] s. 447).

Schemat decyzyjny w e-nauczaniu wymaga, aby poszerzyć go o metody komunikacyjne oraz rolę

nauczyciela. W nauczaniu tradycyjnym pozycja uczącego nie podlega dyskusji – musi być obecny

w klasie by proces dydaktyczny mógł być realizowany. W e-nauczaniu jest inaczej. Proces nauczania

zachodzi bez fizycznej obecności nauczyciela. Zakres jego mentalnej obecności może zmieniać się od

zerowej przez konsultanta, któremu można zadać pytanie i otrzymać po pewnym czasie odpowiedź,

po rzeczywistego prowadzącego, aktywnego przez 7 dni w tygodniu 24 godziny na dobę (co należy

rozumieć jako brak określenia ram czasowych dla udziału prowadzącego kurs – może on odpowiadać

na pytania uczestników, poprawiać materiały, sprawdzać zadania, udostępniać nowe materiały

w dogodnym dla niego czasie i dniu, a nie tylko w wyznaczonych planem lekcji lub ustalonych z góry

terminach).

Poza dwiema dodatkowymi decyzjami (komunikacja, rola nauczyciela), które musi podjąć projektant

e-zajęć, jest jeszcze jedna wynikająca z nowej roli nauczyciela. W e-kursie nauczyciel ma ograniczoną

możliwość obserwacji uczniów i dostosowywania procesu uczenia do wyników obserwacji. Więcej

decyzji dotyczących sposobu uczenia się, wyboru określonej ścieżki poznawania treści, czasu

przeznaczonego na dany temat pozostaje w rękach ucznia. Dlatego projektant e-kursu musi znacznie

dokładniej niż to ma miejsce w nauczaniu tradycyjnym zaplanować ścieżki rozwoju i dostępne

schematy dróg przejścia przez całość materiału.

Wśród różnic w planowaniu e-zajęć i zajęć tradycyjnych nie wymieniamy przygotowywania

materiałów edukacyjnych, bowiem zasady ich opracowywania są takie same bez względu na tryb

asynchroniczne i kształcenie zdalne należy rozumieć zgodnie z definicjami podanymi w [6] (ss. 14 i 24). Zajęcia

edukacyjne przeprowadzane w tym trybie będziemy nazywali e-zajęciami, e-kursem, itp.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: