Powstanie listopadowe – polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło 29 listopada 1830 roku, a zakończyło się w październiku 1831 roku. Jak wynika z ostatnio odkrytych dokumentów, rosyjskie służby specjalne od początku wiedziały o planach jego wybuchu – fakt ten może wpłynąć na ocenę powstania przez historyków.
W roku 1828 w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty zawiązał się spisek przeciwko głównodowodzącemu wojsk Królestwa Polskiego, Wielkiemu Księciu Konstantemu, który był bratem cara rosyjskiego Mikołaja I. Był on powszechnie znienawidzony, głównie za pruską dyscyplinę, jaką zaprowadził w wojsku polskim. Bunt wybuchł nocą dnia 29 listopada 1830 r., gdy grupa 24 spiskowców, pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego, opanowała Belweder – pałac wielkiego księcia. Jednakże Konstanty zdołał się przed napastnikami ukryć. Podobno zbiegł z pałacu przebrany w kobiece ubrania. Powstańcy zdobyli wówczas Arsenał i następnego dnia, wraz z uzbrojoną ludnością cywilną, opanowali stolicę. W ten sposób spisek wojskowy przekształcił się w powstanie. Wielki książę Konstanty z częścią wiernych mu generałów i wojsk wycofał się z Warszawy do koszar na Wierzbnie, nie podejmując działań przeciwko powstańcom.
Po nieudanych próbach rozbrojenia powstańców przez Radę Administracyjną (kierowaną przez księcia Lubeckiego) będącą cywilną władzą Królestwa, nastąpiła eskalacja ruchu powstańczego. 3 grudnia 1830 wyłoniony został Rząd Tymczasowy, którego prezesem został książę Adam Jerzy Czartoryski, który na wodza naczelnego powołał gen. Józefa Chłopickiego. Oba te akty oznaczały zerwanie więzów Królestwa z Rosją i wywołały oburzenie generała Chłopickiego. 5 grudnia ogłosił się on dyktatorem powstania usiłując doprowadzić do rokowań z carem. W tym celu zaproponował mediację Prus w sporze z Rosją. Jednakże sytuacja uległa radykalizacji: 19 grudnia sejm ogłosił powstanie narodowe, a 7 stycznia Petersburg zażądał bezwarunkowej kapitulacji i gen. Chłopicki podał się do dymisji.
Władzę przejęło wtedy radykalne Towarzystwo Patriotyczne kierowane przez Joachima Lelewela, a sejm 25 stycznia 1831 r. podjął uchwałę o detronizacji Mikołaja I, co było równoznaczne z zerwaniem unii personalnej i aktem niepodległości Królestwa. Adam Czartoryski podpisując ten dokument miał powiedzieć: "Zgubiliście Polskę". W odpowiedzi bowiem granice Królestwa Polskiego przekroczyła 115 tys. armia rosyjska pod wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza. Książę Konstanty zmarł w 1831r. na cholerę.
Marcin Zaleski – "Wzięcie Arsenału"
· 1 Wojna polsko-rosyjska
· 2 Ocena powstania
· 3 Skutki
· 4 Bitwy w czasie powstania listopadowego
· 5 Zobacz też
[Edytuj]
Po początkowych odosobnionych sukcesach polskich pod Stoczkiem, Wawrem, Grochowem i Iganiami przewagę uzyskały dwukrotnie liczniejsze wojska rosyjskie, dowodzone po śmierci Dybicza przez feldm. Iwana Paskiewicza. Wygrały one bitwę pod Ostrołęką, a 6 września, po okrążeniu Warszawy od strony wschodniej, dalekim marszem przez mosty pod Włocławkiem zaatakowały miasto od zachodu. Po utracie dzielnicy Woli, gdzie w czasie rosyjskiego szturmu zginął gen. Sowiński, dowództwo powstania, nie widząc możliwości dalszej obrony stolicy, poddało ją, po czym nastąpił rozpad sejmu, Rządu Tymczasowego i wojska, którego znaczna część przekroczyła granice Prus i Galicji.
Do upadku powstania i przegrania wojny w dużym stopniu przyczynili się arystokratyczni, nieudolni dowódcy: generałowie Józef Chłopicki, Jan Skrzynecki, Jan Krukowiecki, Henryk Dembiński i Bonawentura Niemojewski, a także brak większego wsparcia ze strony ludności chłopskiej, wobec negatywnego stanowiska szlacheckich, konserwatywnych władz powstańczych do uwłaszczenia i likwidacji pańszczyzny na wsi. Nie doczekali się też powstańcy pomocy z zewnątrz, a przeciwnie, zarówno papież Grzegorz XVI, jak i rządy państw europejskich, napiętnowali powstańców jako "wichrzycieli" i zdrajców prawowitej władzy.
Obecnie rocznica wybuchu Nocy Listopadowej jest świętem podchorążych. W dniu tym przejmują symbolicznie władzę.
· polityczne: znaczne ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego, likwidacja konstytucji, armii, polskich władz i sądów.
· kulturalne: likwidacja polskiego szkolnictwa, szczególnie średniego i wyższego, Wielka Emigracja.
· gospodarcze: nałożono wysoką kontrybucję, zbudowano na koszt Polski Cytadelę z silnym garnizonem rosyjskim, wprowadzono barierę celną na granicy polsko-rosyjskiej.
· bitwa pod Stoczkiem - 14 lutego 1831, zwycięstwo wojsk polskich
· bitwa pod Wawrem - 19 lutego 1831, nierozstrzygnięta
· bitwa pod Białołęką - 24 lutego 1831
· bitwa pod Olszynką Grochowską - 25 lutego 1831, nierostrzygnięta
· bitwa pod Kurowem - 3 marca 1831, zwycięstwo wojsk polskich
· bitwa pod Wawrem - 31 marca 1831, zwycięstwo wojsk polskich
· bitwa pod Dębem Wielkim - 31 marca 1831, zwycięstwo wojsk polskich
· bitwa pod Domanicami - 9 kwietnia 1831
· bitwa pod Iganiami - 10 kwietnia 1831, zwycięstwo wojsk polskich
· bitwa pod Ostrołęką - 26 maja 1831, zwycięstwo wojsk rosyjskich
AnaMarie83