Rozwój fizyczny i motoryczny.PDF

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I WYCHOWANIA

Moduł 1. Rozwój fizyczny i motoryczny

1) Wyjaśnij pojęcia „rozwój osobniczy (ontogenetyczny) i filogenetyczny"

Rozwój-proces ukierunkowanych zmian, w którym dany obiekt przechodzi przez kolejne etapy

przemian, od stanów prostszych, mniej doskonałych, do bardziej złożonych, doskonalszych

(pod określonym względem).

Rozwój osobniczy (ontogenetyczny, ontogeneza) - proces przemian morfologicznych,

fizjologicznych, psychicznych w ciągu całego życia człowieka-od zapłodnienia komórki

jajowej przez plemnik do śmierci.

Dziedziną nauki zajmującą się rozwojem osobniczym i wpływem na jego przebieg różnych

czynników jest auksologia (auksein- gr. rosnąć, rozwijać się).

W rozwoju tym wyróżnia się następujące, wzajemnie ze sobą powiązane sfery, często o

różnej dynamice zmian:

- rozwój fizyczny (biologiczny)- morfologiczny, funkcjonalny, motoryczny;

- rozwój psychiczny- umysłowy, emocjonalny, moralny, duchowy;

- rozwój społeczny;

- rozwój seksualny.

Rozwój filogenetyczny (rodowy, filogeneza, antropogeneza) - wieloetapowy proces

ewolucyjny, sięgający w głąb drzewa rodowego ssaków. Człowiek, w trwającym kilkadziesiąt

milionów lat procesie rozwoju rodowego, osiągnął swoisty przebieg ontogenezy.

2) Wymień okresy w rozwoju człowieka i podaj ich ogólną charakterystykę

Ze względu na charakter i dynamikę procesów biochemicznych N. Wolański wyróżnił w życiu

człowieka trzy etapy:

- Progresywny (ewolucja) - przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów

budowy nad rozpadem; obejmuje on okres wewnątrzłonowy, dzieciństwo i młodość (do 20- 25

r.ż)

- Stabilizacji (transwolucja) - równowaga przemian biochemicznych u człowieka

dorosłego (do około 40- 45 r.ż)

- Regresywny (inwolucja) - przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie

się organizmu.

W pediatrii stosuje się najczęściej następujący podział?

I. Okres wewnątrzłonowy (śródmaciczny, prenatalny), który wynosi około 280 dni i dzieli się

na:

- Fazę zarodkową- do 8 tyg. ciąży;

- Fazę płodową-od 9 tyg. ciąży do porodu (38-42 tydzień ciąży)

ll.Okres zewnątrzłonowy (poza maciczny, postnatalny), z podokresami:

- Noworodkowym - do 28 dnia życia;

- Niemowlęcym - do ukończenia pierwszego roku życia;

- Wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcym) - 2 - 3 r.ż;

- Przedszkolnym - 4 - 6 r.ż;

- Młodszego wieku szkolnego - 7 - 10/12 r.ż (do wystąpienia pierwszych objawów

dojrzewania płciowego);

•

Czynniki wewnętrzne (endogenne)

1. Genetyczne

- determinanty rozwoju - już przy zapłodnieniu decydują o wielu właściwościach (płeć,

budowa).

2. Paragenetyczne

- nie genetyczne matki, związane z właściwościami środowiska wewnątrz macicznego - wiek

matki, kolejność porodu, metabolizm matki (choroby, leki, żywienie),

- hormonalne

Czynniki zewnętrzne (egzogenne)

1. Środowiskowe

- biogeograficzne - klimat, sezonowość, stan powietrza, gleby,

- społeczno-ekonomiczne - status społeczny (wykształcenie) rodziców, warunki bytowe

rodziny, miejsce zamieszkania, atmosfera w rodzinie

2. Styl życia i zachowania zdrowotne

- żywienie - pokrycie zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze

- aktywność ruchowa

3. Choroby przewlekłe.

6) Wyjaśnij, co to jest akceleracja rozwoju fizycznego, jej przyczyny i skutki

Akceleracja rozwoju fizycznego jest to zjawisko przyspieszania się naturalnego tempa rozwoju

dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach (tzw. trend seksualny). Dotyczy głównie rozwoju

fizycznego i przejawia się osiąganiem w coraz wcześniejszym wieku określonych etapów

rozwojowych i wskaźników dojrzałości (m.in. wcześniejsze ząbkowanie, intensywniejszy

przyrost wysokości i wagi ciała wcześniejsze dojrzewanie płciowe). Zmiany te przypisuje się

wzrostowi poziomu kultury materialnej i poprawie warunków bytowych społeczeństw.

Przedmiotem licznych dyskusji jest hipoteza akceleracji rozwoju psychicznego.

7) Wyjaśnij, co oznacza termin „rozwój motoryczny" i omów czynniki go warunkujące

Motoryka, (motoryczność) ludzka to całokształt czynności ruchowych człowieka czyli sfera

ruchowej aktywności człowieka, czyli wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w

przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub poszczególnych jego części względem siebie.

Psychomotoryka to zjawiska i procesy psychiczne związane z ruchową działalnością

człowieka, są one:

- jej przyczyną np. motywy działania

- towarzyszą stanom aktywności ruchowej, np. wrażenia

- skutkiem aktywności, np. emocje

Psychomotoryka do 3 r.ż

1. Układ ruchu

Część bierna - kości, stawy, wiązadła

- wytrzymałość i elastyczność tkanek

- wzajemne proporcje szkieletu

Część czynna - mięśnie

- rozrost włókien mięśniowych

- doskonalenie struktury i unaczynienia

- innerwacja mięśni - wzrastanie zakończeń nerwowych w głąb włókien mięśniowych

2. Układ nerwowy

- dojrzewanie komórek nerwowych

- Dojrzewania płciowego (pokwitania) - około 10 - 15 lat u dziewcząt, 12 - 17 lat u chłopców;

- Dorosłości - do około 50 r.ż;

- Starzenia się i starości od około 50 r.ż.

W 1996 r. w Polsce przeciętny dalszy okres życia wynosił: dla noworodka płci żeńskiej -

68,1 lat; męskiej - 76,6 lat. Z powyższego zestawienia wynika, że dzieciństwo i młodość

obejmują przeciętnie 1/4 część życia człowieka, podczas gdy u większości ssaków tylko 1/10

część życia.

3) Wyjaśnij, co to jest rozwój fizyczny i jakie są jego aspekty (wzrastanie, różnicowanie i

dojrzewanie)

Rozwój fizyczny (biologiczny, somatyczny) - całokształt procesów biologicznych,

morfologicznych, obejmujących następujące aspekty:

- wzrastanie - proces zmian ilościowych, powiększanie się wymiarów i masy ciała przez:

rozrost (hipertrofia) i rozplem (hiperplazja - zwiększanie się liczby) komórek;

- różnicowanie - zmiany w strukturze komórek, tkanek, formowanie się kształtów proporcji

organizmu; są to zmiany jakościowe, charakterystyczne dla różnych okresów rozwoju, które

uzasadniają powiedzenie, że „dziecko nie jest miniaturą człowieka dorosłego";

- dojrzewanie - doskonalenie funkcji poszczególnych narządów, układów i organizmu jako

całości.

W rozwoju fizycznym można, zatem wyróżnić komponenty dotyczące:

- ciała (soma) - rozwój morfologiczny, somatyczny;

- funkcji organizmu, w tym: rozwój motoryczny (ruchowy) - pojawianie się nowych ruchów,

uczenie się złożonych czynności ruchowych, coraz bardziej celowe zachowania motoryczne i

większa sprawność fizyczna organizmu; rozwój zdolności do wysiłków fizycznych wydolności

fizycznej: te sfery rozwoju są powiązane z rozwojem psychicznym (u małego dziecka mówimy

o rozwoju psychomotorycznym).

4) Wyjaśnij, co oznaczają określenia: wiek rozwojowy, dymorfizm płciowy

Wiek rozwojowy - biologiczny, fizjologiczny. Rzeczywisty poziom zawansowania w

rozwoju, kryteria:

- Wiek morfologiczny, „wagowy, wzrostowy"

- Wiek kostny

- Wiek wtórnych cech płciowych

- Wiek zębowy

Dymorfizm płciowy (dwupostaciowość)

- Różnice między osobnikami płci męskiej i żeńskiej w zakresie cech płciowych pierwszo; -

drugo i trzeciorzędowych,

- Ujawniają się także odrębności w zachowaniach, pełnieniu ról społecznych, niektórych

właściwościach psychicznych,

- Zaznacza się już w okresie płodowym i wybitnie nasila się w okresie dojrzewania,

- Zdeterminowany genetycznie (odmienne pary chromosomów płciowych: XX- kobiety, XY-

mężczyźni, ale także wpływ obyczajów, tradycji, stylu życia, rodzaju pracy).

5) Omów czynniki wpływające na rozwój fizyczny

1 / 4

- wzrost wypustek i rozgałęzień -> (tworzenie się Synaps, elementów stykowych)

- dojrzewanie pola i warstwy kory mózgowej (Móżdżek koordynacja równowagi)

- myelinizacja komórek i włókien nerwowych (obrastanie otoczką tłuszczową - izolator stanu

pobudzenia)

Początek - najważniejsze dla życia części układu nerwowego

Zakończenie - dystalne części kończyn

3. Funkcje zaopatrzenia tlenowego - układ krążenia, oddechowy...

4. Trening, stymulacja ruchowa.

Osobnicza ewolucja motoryczności:

Okres płodowy:

- ruchy nieskoordynowane

Noworodek:

- nie poradność ruchowa,

- uogólnione reakcje ruchowe

- odruchy bezwarunkowe

Niemowlę:

- rozwój ruchów lokomocyjnych

- chwyt manipulacji

- rozrzutność ruchowa

Poniemowlęcy:

- doskonalenie ruchów

Przedszkolny:

- „złoty okres" - równowagi przedszkolnej

- nowe umiejętności

- niedoskonałość manualna

- rozrzutność ruchowa

- „dziecko doskonałe"

- wysoka sprawność

- ekonomia motoryczna

- nowe umiejętności -> sport

Młodszy szkolny:

Dojrzewania:

- „kryzys motoryczności" (mutacja)

- ociężałość ruchowa

- zanik harmonii ruchu

- niepokój motoryczny (dymorfizm płciowy)

Młodzieńczy:

- zakończenie rozwoju motorycznego

- motoryczność kobiet i mężczyzn

Wiek dorosły:

- motoryczność uboższa

- precyzja, ekonomia

- zależność od pracy i stylu życia

Starzenie się:

- zubożenie motoryki, stereotypy ruchowe

- niechęć do ruchów

- starcze niedołęstwo

8) Omów znaczenie aktywności fizycznej dla rozwoju i zdrowia człowieka

Aktywność fizyczna (ruchowa)

- wysiłek fizyczny, praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem czynności w

organizmie

- kluczowy integrujący skład zdrowego stylu życia

Korzyści dla rozwoju i zdrowia dziecka

1. Stymulacja rozwoju

- fizycznego- wzrastanie, rozwój mięśni, układu krążenia, oddechowego, harmonia rozwoju,

- intelektualnego - poznawanie otoczenia, przedmiotów, zjawisk

- psychicznego - pokonywanie trudności, radzenia sobie ze zmęczeniem stresem, przeżywanie

sukcesów negatywnych porażek

- społecznego - relacje negatywnych innymi, współdziałanie, samokontrola negatywnych

grupie społecznej

2.Kompensacja negatywnych czynników współżycia

- uruchomienia

- nadmiar napięć

3.Adaptacja do różnych zmian środowiska

- fizycznego - zmian tempa wysokości

- społecznego

- hartowanie

4.Korekcja i leczenie wielu chorób, zaburzeń

- zapobiega wystąpieniu wielu zaburzeń

- zmniejsza ryzyko i opóźnia rozwój miażdżycy - obniżenie cholesterolu, ciśnienia tętniczego

krwi, - utrzymanie odpowiedniej masy ciała,

9) Wymień elementy układu ruchu, wyjaśnij, co to jest postawa ciała i jak zmienia się w

okresie życia człowieka