MNA 2.pdf

P R A C A O R Y G I N A L N A

Ewa Borowiak 1 , Agnieszka Barylska 2

1 Katedra i Zakład Nauczania Pielęgniarstwa z Pracowniami Praktycznymi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

2 Studenckie Koło Pielęgniarstwa Klinicznego, Sekcja Pielęgniarstwa Zachowawczego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

roblemy seniorów przebywających w Domu

Dziennego Pobytu wyzwaniem dla pielęgniarki

Problems of seniors in House of Day’s Stay — challenge for nurse

Adres do korespondencji:

dr med. Ewa Borowiak

Katedra Nauczania Pielęgniarstwa

Uniwersytetu Medycznego

ul. G. Narutowicza 122

90–145 Łódź

tel./faks: (0 42) 678 37 26

e-mail: ewa_borowiak@wp.pl

STRESZCZENIE

Wstęp. Starzenie się społeczeństwa jest bardzo dużym wyzwaniem dla pracowników ochrony,

a zwłaszcza dla pielęgniarek, których zadaniem jest rozpoznawanie oraz pomoc w rozwiązywaniu

problemów podopiecznych z zakresu sfery psychicznej, biologicznej, a także społecznej. Formą opie-

ki nad seniorami, pośredniej między pomocą domową a instytucjonalną, są Domy Dziennego Pobytu.

Cel pracy. Analiza czynników determinujących jakość życia seniorów przebywających w Domu Dzien-

nego Pobytu oraz wykazanie znaczącej roli pielęgniarki.

Materiał i metody. Badaniem objęto 25-osobową grupę powyżej 65. roku życia, która systematycznie

uczęszczała do jednego z Domów Dziennego Pobytu. Podczas bezpośredniego kontaktu z respon-

dentami przeprowadzono wywiad w celu uzyskania podstawowych danych. Oceniono jakość życia

(kwestionariusz EuroQol5D), stan odżywienia (kwestionariusz MNA), zanalizowano samopoczucie

respondentów (GDS), funkcjonowanie podstawowych procesów psychicznych (MMSE), aktywność

ruchową (kwestionariusze SDPAR oraz Stanford) oraz sprawność funkcjonalną (skale ADL i IADL).

Wyniki i wnioski. Wydaje się, że występowanie przewlekłych schorzeń kardiologicznych, nasilenie

objawów mogących sugerować depresję oraz stan odżywienia determinują jakość życia osób star-

szych, które przebywają w Domu Dziennego Pobytu. Pielęgniarka pracująca w zakładzie opiekuńczym

powinna zwrócić szczególną uwagę na stan odżywienia oraz samopoczucie osób w podeszłym wie-

ku. Bardzo ważnym zadaniem pielęgniarek jest poprawa jakości życia seniorów przez poprawę ich

stanu odżywienia, a zarazem samopoczucia.

Słowa kluczowe: starzenie się, subiektywna ocena stanu zdrowia, pielęgniarka

ABSTRACT

Background. Senescence of the society is very large challenge for workers of protection, especially

for nurses whose task is to identify and help in problems’ solving of psychical, biological and also

social sphere of the patients. The intermediate form of care over seniors, between the home care and

institutional care are the Houses of Daily Care.

Aim. Analyze the factors determining the quality of the seniors’ life staying in the Houses of Daily Care

as well as indicating the significant role of the nurses.

Material and methods. The study was carried out on 25 people above the age of 65 who systemat-

ically attended one of the Houses of Daily Care. During the direct contact the respondents were inter-

viewed for the basic data. The assessments of: quality of life (the EuroQol5D questionnaire), state of

nourishing (the MNA questionnaire), analysis of the respondents’ mood (the GDS), functioning of the

basic psychical processes (the MMSE), the motor activity (the SDPAR questionnaire, Stanford ques-

tionnaire) as well as the functional efficiency (the ADL and IADL scales) were conducted.

Results and conclusions. It seems that the existence of chronic cardiological illnesses, intensification of

depression symptoms as well as state of nourishing determine the quality of older persons’ life staying

PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2007, tom 15, zeszyt nr 1

in the Houses of Daily Care. The nurse working in the protective institution should pay special attention

to nourishing state as well as older persons’ mood. The very important task of the nurses is the im-

provement of quality of seniors’ life by improving their nourishing state as well as their mood.

Key words: aging, subjective opinion of health state, nurse

Wstęp

sytuacjach zadaniem państwa i organizacji społecznych

jest zaspokojenie indywidualnych potrzeb osób star-

szych, które z różnych powodów nie potrafią zapewnić

sobie właściwych warunków życiowych [11]. Przykładem

takiej opieki są Domy Dziennego Pobytu, które w Pol-

sce zaczęły powstawać w latach 60. XX wieku. Są one

formą pomocy pośredniej między pomocą domową

a instytucjonalną [6].

Celem Domu Dziennego Pobytu jest umożliwienie

ludziom miłego spędzania wolnego czasu oraz zaspo-

kojenie potrzeb kulturalno-oświatowych. Osoby korzy-

stające z ich usług nawiązują znajomości, które owocują

nowymi przyjaźniami. Domy Dziennego Pobytu orga-

nizują również wycieczki, imprezy okolicznościowe i ple-

nerowe. Dzięki nim seniorzy mają możliwość zrelakso-

wać się, zapomnieć o troskach dnia codziennego oraz

rozwijać swoje zainteresowania. Domy Dziennego Po-

bytu zapewniają również wyżywienie w postaci jednego

posiłku ciepłego (obiadu) i suchego prowiantu zabiera-

nego do domu [6]. Pensjonariusze mogą liczyć na pora-

dy pracownika socjalnego, który pomaga w załatwieniu

spraw związanych z sytuacją materialną i społeczną da-

nej osoby. Domy Dziennego Pobytu powinny również

zapewniać podstawową opiekę medyczną w postaci wy-

kwalifikowanej pielęgniarki — niestety — nie wszystkie

ją realizują [6].

Pielęgniarka jest osobą niezbędną w Domu Dzien-

nego Pobytu, gdyż jej obserwacja często umożliwia wcze-

sne rozpoznanie objawów różnych chorób, które w po-

deszłym wieku charakteryzują się mniejszą skuteczno-

ścią leczenia.

Do zadań pielęgniarki należy: promowanie zdrowe-

go stylu życia, aktywizacja seniorów i pomoc w akcepta-

cji fizjologicznego procesu starzenia. Opieka pielęgniar-

ska powinna się opierać na zasadach holistycznych, tak

aby osoby starsze czuły się bezpieczne i dowartościowa-

ne, a proces starzenia nie był przykrym doznaniem, lecz

kolejnym etapem w ich życiu, z którego również można

się cieszyć [5].

Od okresu powojennego, zarówno w Polsce, jak

i w całej Europie, jest zauważalne wydłużanie się długości

trwania życia człowieka [1]. Zjawisko to zawdzięczamy

wielu czynnikom, między innymi rozwojowi techniki,

medycyny oraz poprawie warunków bytowych [2]. We-

dług Głównego Urzędu Statystycznego na koniec

2005 roku średnia długość życia dla nowo narodzonych

chłopców wynosiła — 70,81 roku, a dla nowo narodzo-

nych dziewczynek — 79,4 roku [3]. Analizowany proces

jest bardzo dużym wyzwaniem dla pracowników ochro-

ny zdrowia, a zwłaszcza dla pielęgniarek, których zada-

niem jest rozpoznawanie oraz pomoc w rozwiązywaniu

problemów podopiecznych z zakresu sfery psychicznej,

biologicznej, a także społecznej [4, 5].

Starość jest kolejnym etapem życia, z którym wielu

ludzi nie może się pogodzić. Niestety, często przecho-

dzi on w proces patologiczny. Cechuje go rezygnacja

z pełnionych ról społecznych, osamotnienie, brak mo-

tywacji, chęci życia, zmniejszenie wydolności organi-

zmu, a w konsekwencji występowanie różnorodnych

chorób [6].

Ludzie odczuwają niepokój przed starością, ponie-

waż nie chcą być uzależnieni od innych osób. Bardzo

istotna jest edukacja całego społeczeństwa, aby bez lęku

i zrezygnowania patrzeć na ten wciąż wydłużający się

okres w życiu człowieka jako na fazę umożliwiającą

dalszą samorealizację w jak najlepszym stanie zdrowia

i samopoczuciu [7].

Należy przede wszystkim pamiętać o kształceniu ka-

dry medycznej, której obowiązkiem jest w sposób fa-

chowy wdrożyć działania profilaktyczne, aby opieka nad

osobami starszymi zapewniała im najlepszą jakość życia

przez minimalizację cierpienia i maksymalizację kom-

fortu psychicznego i fizycznego.

Opieka pielęgniarska nad osobami w podeszłym wie-

ku powinna być ciągła i skoordynowana, tak aby można

było poznać wszystkie problemy, z jakimi borykają się

ludzie starsi [8]. Dla wielu seniorów bardzo istotnym

elementem świadczącym o jakości opieki zdrowotnej

będzie łatwy dostęp do różnorodnych jej form [8]. Naj-

lepszym środowiskiem dla człowieka w starszym wieku

jest jego dom. Czuje się w nim bezpiecznie i pewnie,

pod warunkiem że ma rodzinę, która otacza go opieką.

Zdarza się jednak, iż z różnych przyczyn najbliżsi nie

mogą lub nie chcą zaopiekować się starszym członkiem

rodziny lub osoba starsza jest samotna [9, 10]. W takich

Cele pracy

1. Zanalizowanie czynników determinujących jakość

życia seniorów przebywających w Domu Dziennego

Pobytu.

2. Wykazanie znaczącej roli pielęgniarki pracującej

w Domu Dziennego Pobytu.

Ewa Borowiak, Agnieszka Barylska, Problemy seniorów przebywających w Domu Dziennego Pobytu wyzwaniem dla pielęgniarki

Materiał i metody

pracach [4, 19]. Uzyskane wyniki poddano analizie sta-

tystycznej. Zmienne analizowano za pomocą jednoczyn-

nikowej analizy wariancji ANOVA oraz współczynnika

Pearsona. Zmienne ilościowe przedstawiono jako śred-

nią ± odchylenie standardowe. Za poziom istotny sta-

tystycznie przyjęto wartość p < 0,05.

Badaniem objęto 25-osobową grupę — 17 kobiet

i 8 mężczyzn powyżej 65. roku życia, którzy uczęszczali

systematycznie do jednego z Domów Dziennego Poby-

tu, znajdującego się w województwie łódzkim.

Kryteriami włączenia do badania były: wiek powyżej

65. roku życia, wyrażenie zgody przez pacjenta na prze-

prowadzenie ankiety oraz brak zaburzeń psychicznych,

które uniemożliwiałyby przeprowadzenie wywiadu.

Wszystkie osoby zakwalifikowane wyraziły zgodę na

przeprowadzenie badania.

Podczas bezpośredniego kontaktu z respondentami

przeprowadzono wywiad w celu uzyskania podstawo-

wych danych dotyczących płci, wieku, miejsca zamiesz-

kania, wykształcenia, wzrostu, masy ciała, występujących

chorób i przyjmowanych leków.

Ankietę zawierającą wyżej wymienione pytania opra-

cowano w Pracowni Pielęgniarstwa Internistycznego

Zakładu Nauczania Pielęgniarstwa z Pracowniami Prak-

tycznymi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Jakość życia osób badanych oceniono za pomocą

kwestionariusza EuroQol5D [12], natomiast stan odży-

wienia na podstawie kwestionariusza Mini Nutritional

Assessment (MNA) [13]. Samopoczucie respondentów

zanalizowano w oparciu o Geriatryczną Skalę Oceny

Depresji Yesavage’a (GDS, Geriatric Depression Scale )

w wersji skróconej (15 cech) [14], a funkcjonowanie

podstawowych procesów psychicznych na podstawie

Krótkiej Skali Oceny Stanu Psychicznego (MMSE, Mini-

Mental State Examination ) [15]. W badaniu aktywności

ruchowej użyto kwestionariuszy: Seven Day Recall PA

Questionnarie (SDPAR) [16] oraz Stanford [17]. Do

oceny sprawności funkcjonalnej zastosowano skalę funk-

cjonowania codziennego — Actives of Daily Living

(ADL) oraz skalę funkcjonowania instrumentalnego

— Instrumental Actives of Daily Living (IADL) [18].

Wersje operacyjne kwestionariuszy ADL, IADL,

MNA oraz Stanford opracowano w Katedrze Medycy-

ny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycz-

nego w Łodzi.

Kwestionariusz EuroQol5D, obejmujący sześć pytań,

służy do oceny stanu zdrowia i jakości życia. Pierwsze

trzy pytania określają zakres indywidualnych możliwości

osoby badanej w kategoriach codziennego, zwykłego po-

ruszania się, samoopieki i wykonywania czynności życia

codziennego, takich jak nauka, praca, zajęcia domowe.

Czwarte i piąte pytanie charakteryzuje zakres subiektyw-

nych doznań badanego dotyczących odczuwania bólu,

złego samopoczucia, niepokoju i przygnębienia.

Szóste specyficzne pytanie ma postać skali podobnej

do termometru, na której osoba badana zaznacza wła-

ściwy punkt odzwierciedlający jej subiektywną ocenę

obecnego stanu zdrowia [12].

Dokładną metodykę badań za pomocą wyżej wymie-

nionych kwestionariuszy przedstawiono w poprzednich

Wyniki

Średni wiek respondentów wynosił dla kobiet — 75,88

± 7,24, a dla mężczyzn — 71,25 ± 6,3 i nie wykazywał

istotnego statystycznie związku z płcią. Większość gru-

py badanej stanowiły kobiety (17 osób).

Analizując schorzenia przewlekłe badanej grupy na

podstawie dokumentacji lekarskiej, stwierdzono, że naj-

częściej występowały takie schorzenia, jak: nadciśnie-

nie tętnicze, choroba reumatyczna i/lub zmiana zwyrod-

nieniowa układu ruchu, niewydolność krążenia oraz

schorzenia okulistyczne. Najczęściej systematycznie

przyjmowano 3 preparaty (11 osób) oraz 2 preparaty

(5 osób). Trzy osoby w ogóle nie stosowały systematycz-

nie leków.

Osoby badane wykazywały średni wskaźnik masy ciała

(BMI, body mass index ) wynoszący 27,84 ± 4,1, który

wskazywał nadwagę. W badanej grupie 6 respondentów

miało nadwagę lub otyłość, a aż u 7 seniorów stwierdzo-

no niedożywienie.

Według skali GDS u 9 osób zaobserwowano wystę-

powanie objawów, które wskazywały na depresję. We-

dług kwestionariusza MMSE u 2 osób zaobserwowano

występowanie objawów mogących świadczyć o zaburze-

niu czynności poznawczych z otępieniem.

Analizując poziom aktywności ruchowej badanych

seniorów, wykazano, że 6 osób nie zaznaczyło żad-

nej czynności świadczącej chociażby o umiarkowa-

nym wysiłku fizycznym, a tylko 4 pensjonariuszy pre-

zentowało zachowania świadczące o dużej jego in-

tensywności.

W badanej grupie aż 21 badanych wykazywało cał-

kowitą samodzielność w zakresie czynności dnia

codziennego, 3 respondentów wymagało pomocy

przy wykonywaniu jednej z analizowanych czynno-

ści oraz 1 osoba potrzebowała pomocy przy dwóch

codziennych czynnościach. Pensjonariusze domu wy-

kazywali również wysoki poziom sprawności funk-

cjonalnej w zakresie czynności instrumentalnych.

Dwudziestu trzech seniorów wykazywało w tym

aspekcie całkowitą samodzielność, a pojedyncze oso-

by wymagały pomocy przy wykonywaniu jednej lub

dwóch czynności.

Podczas analizy wyników nie wykazano istotnego sta-

tystycznie związku między płcią czy wiekiem a poszcze-

gólnymi badanymi aspektami jakości życia.

Wykazano natomiast istotny statystycznie związek

między występowaniem choroby niedokrwiennej serca

PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2007, tom 15, zeszyt nr 1

Rycina 1. Zależność między występowaniem choroby niedokrwien-

nej serca wśród badanych a oceną stanu zdrowia na skali punkto-

wej jakości życia

Figure 1. Correlation between ischaemic heart disease and soam-

tic status assessment in quality of life scale

Rycina 3. Zależność między stanem odżywienia (MNA) a odczu-

waniem dolegliwości bólowych (EuroQol 5D)

Figure 3. Correlation between nourishing status (MNA) and pain

ailments according to EuroQol 5D questionnaire

Rycina 2. Związek między stanem odżywienia (MNA) a wykony-

wanymi zadaniami według kwestionariusza EuroQol 5D

Figure 2. Correlation between nourishing status (MNA) and per-

formed tasks according to EuroQol 5D questionnaire

teryzujące się lepszym stanem odżywienia zazwyczaj nie

wykazywały problemów z zakresu wykonywania codzien-

nych czynności (ryc. 2).

Wykazano podobny związek między stanem odżywie-

nia a występowaniem dolegliwości bólowych według

kwestionariusza EuroQol 5D (F = 3,52; p = 0,047).

Seniorzy charakteryzujący się gorszym stanem odżywie-

nia częściej wykazywali występowanie dolegliwości bó-

lowych (ryc. 3).

W niniejszym badaniu wykazano istotny związek mię-

dzy liczbą objawów świadczących o depresji według GDS

a występowaniem problemów z poruszaniem się według

kwestionariusza EuroQol 5D (F = 4,39; p = 0,047).

Osoby, u których występowało gorsze samopoczucie,

jednocześnie częściej uskarżały się na problemy z za-

kresu poruszania się (ryc. 4).

Wykazano również istotny statystycznie związek mię-

dzy liczbą objawów świadczących o depresji a wykony-

waniem codziennych czynności według kwestionariusza

EuroQol 5D (F = 32,68; p < 0,000). Osoby charaktery-

zujące się większą liczbą objawów świadczących o de-

presji wykazywały mniejszą sprawność w wykonywaniu

codziennych czynności (ryc. 5).

Analizując zależność między liczbą objawów świad-

czących o depresji a występowaniem dolegliwości bó-

lowych według kwestionariusza EuroQol 5D

(F = 11,34; p = 0,0004), również wykazano istotny

związek. Respondenci charakteryzujący się większą

liczbą objawów świadczących o depresji jednocześnie

częściej odczuwali dolegliwości bólowe w sposób trud-

ny do zniesienia (ryc. 6).

Wykazano podobny związek między liczbą objawów

świadczących o depresji a występowaniem niepokoju

według kwestionariusza EuroQol 5D (F = 11,77;

a jakością życia. Respondenci ze współistniejącą cho-

robą niedokrwienną serca na skali punktowej częściej

wykazywali gorszą subiektywną ocenę jakości życia i sta-

nu zdrowia (F = 8,63; p = 0,007) (ryc. 1).

W niniejszej pracy nie wykazano istotnego statystycz-

nie związku między występowaniem wśród responden-

tów innych schorzeń przewlekłych a poszczególnymi

analizowanymi aspektami jakości życia.

Wykazano natomiast istotny statystycznie związek

między stanem odżywienia według MNA a wykonywa-

nymi codziennymi czynnościami według kwestionariu-

sza EuroQol 5D (F = 15,04; p < 0,001). Osoby charak-

Ewa Borowiak, Agnieszka Barylska, Problemy seniorów przebywających w Domu Dziennego Pobytu wyzwaniem dla pielęgniarki

Rycina 4. Korelacja między występowaniem objawów świadczą-

cych o depresji (GDS) a współistnieniem problemów z porusza-

niem się (EuroQol 5D)

Figure 4. Correlation between depressive symptoms (GDS) and

moving difficulties (EuroQol 5D)

Rycina 6. Związek między liczbą objawów świadczących o depre-

sji (GDS) a występowaniem dolegliwości bólowych

Figure 6. Correlation between depressive symptoms (GDS) and

pain ailments

Rycina 5. Związek między liczbą objawów świadczących o depre-

sji (GDS) a wykonywaniem codziennych czynności (EuroQol 5D)

Figure 5. Correlation between number of depressive symptoms

(GDS) and performing everyday taska (EuroQol 5D)

Rycina 7 . Związek między liczbą objawów świadczących o depresji

(GDS) a występowaniem niepokoju

Figure 7 . Correlation betwen number of derpessive symptoms

(GDS) and anxiety

p = 0,0003). Seniorzy, u których liczba punktów świad-

czących o depresji była większa, charakteryzowali się

częstszym występowaniem niepokoju (ryc. 7).

W obecnej pracy nie wykazano istotnego statystycz-

nie związku między poziomem funkcjonowania podsta-

wowych procesów psychicznych, aktywności ruchowej,

sprawności funkcjonalnej w zakresie czynności dnia co-

dziennego i instrumentalnym a poszczególnymi anali-

zowanymi aspektami jakości życia.

Dyskusja

Problemy, które występują u ludzi starszych, nie-

odzownie wiążą się z procesem starzenia i jego skutka-

mi. Wraz z wiekiem pogarsza się wydolność czynnościo-

wa organizmu oraz zwiększa się zapadalność na różne

choroby, dlatego osoby starsze wymagają specyficznej,

profesjonalnej oraz stałej opieki medycznej, w tym rów-

nież pielęgniarskiej [20].

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: