A. Jonak, Turystyczne wypadki w górach i przyczyny ich powstawania.pdf

Adam JONAK

Turystyczne wypadki w górach

i przyczyny ich powstawania

Temat ten czêsto jest podejmowany pod tytu³em „niebezpieczeñstwa

gór” a przecie¿ góry same w sobie nie s¹ niebezpieczne, s¹ naturalne,

normalne, rz¹dz¹ siê prawami natury i dopiero cz³owiek swoim zachowa-

niem, brakiem wyobraŸni i znajomoœci zasad sprowadza na siebie za-

gro¿enie.

„…Ka¿dy, kto idzie w góry, musi jasno i niedwuznacznie zdaæ sobie spra-

wê, ¿e na niego i tylko na niego, spadaj¹ konsekwencje jego poczynañ.

Dok³adne, fachowe poznanie gór w znacznej mierze zmniejsza ryzyko niebez-

pieczeñstwa z jakim cz³owiek mo¿e siê spotkaæ w górach….” twierdzi³ dr Je-

rzy Hajdukiewicz – taternik, alpinista, ratownik TOPR i GOPR ( Sygna³y z gór –

wyd. 1973 r. s. 337).

„…Nie ma jednej niezmiennej zasady postêpowania w górach. To co

bywa wskazane w jednym wypadku, nie mo¿e byæ mechanicznie zastosowa-

ne w drugim. Wszystko zale¿y od okolicznoœci – to w³aœnie one stanowi¹ o nie-

powtarzalnoœci ka¿dej górskiej sytuacji. Jest jednak regu³a, której naruszenie

mœci siê na cz³owieku – jest ni¹ przekroczenie granicy bezpieczeñstwa.

Wiem, ¿e to okreœlenie ca³kowicie nieprecyzyjne i uzale¿nione od czynników:

kto, kiedy, gdzie…” twierdzi Micha³ Jagie³³o – taternik, alpinista, ratownik

TOPR ( Wo³anie w górach – wyd. VI 2000 r. s. 159).

Te dwa stwierdzenia potwierdzaj¹ tezê: „Góry same w sobie nie s¹

niebezpieczne. Cz³owiekowi przebywaj¹cemu w górach mog¹ zagroziæ

si³y natury – warunki atmosferyczne – ale przede wszystkim sam, postê-

puj¹c nierozwa¿nie, czy nieœwiadomie na siebie œci¹ga niebezpiecze-

ñstwa”.

Ludzie lubi¹ wypoczywaæ nad wod¹. W pogodne dni k¹pi¹ siê,

p³ywaj¹ kajakami i ¿aglówkami, na deskach surfingowych i nurkuj¹.

Wody powodziowe w rzekach, sztormy, burze na morzach i jeziorach w

sposób oczywisty zatrzymuj¹ nas na brzegu. Podobnie jest w górach – w

okreœlonych warunkach pogodowych, atmosferycznych po górach po

prostu siê nie chodzi. No w³aœnie – nie powinno siê chodziæ, ale czy

wszyscy o tym wiedz¹ i pamiêtaj¹?

Oczywiœcie te ogólne zasady poruszania siê po górach nie dotycz¹

ratowników górskich, którzy „…bez wzglêdu na porê roku, dnia i stan po-

gody…” wyruszaj¹ w góry, nios¹c pomoc potrzebuj¹cym. Jednak od lat

obowi¹zuje wœród ratowników zasada: „nie ma takiej ³atwej drogi wspi-

naczkowej, z której nie mo¿na spaœæ” – ratownicy t¹ ³atw¹ drog¹ id¹ czê-

sto w deszczu, po mokrym œwie¿ym lub twardym, zlodzonym œnie-

gu, obci¹¿eni sprzêtem ratowniczym lub znosz¹c poszkodowanego –

ich droga jest inna ni¿ droga turysty.

Nie ma jednej niezmiennej zasady postêpowania w górach, s¹ one

ró¿ne dla ró¿nych ludzi, ró¿nych turystów. Zale¿¹ od stopnia znajomoœci

gór, posiadanego doœwiadczenia, kwalifikacji oraz sprawnoœci i kondycji

fizycznej. Je¿eli W³adys³aw Cywiñski – taternik i ratownik TOPR – prze-

chodzi ca³¹ grañ Tatr (od Prze³êczy pod Kop¹ do Huciañskiej Prze³êczy)

w ci¹gu 3-ch dni, to nie znaczy, ¿e szlak Orlej Perci nawet wprawny tury-

sta przejdzie w 3 godziny. Je¿eli Piotr Konopka zje¿d¿a na nartach z Gie-

wontu pó³nocn¹ stron¹ przez ¯leb Szczerby, to nie znaczy ¿e ka¿dy nar-

ciarz mo¿e siê wybraæ na zjazd t¹ tras¹. Granica bezpieczeñstwa dla na-

wet wprawnego turysty czy narciarza jest diametralnie inna ni¿ dla Cy-

wiñskiego i Konopki.

Dla celów szkoleniowych GOPR w latach ubieg³ych opracowa³ i wy-

da³ podrêczniki: Poradnik ratownika GOPR w IV tomach (1983) oraz Ra-

townictwo górskie – wybrane zagadnienia (2001). Obydwa te wydawnic-

twa ukaza³y siê z zastrze¿eniem „do u¿ytku wewnêtrznego” i by³y rozpro-

wadzane wy³¹cznie wœród ratowników, poniewa¿ podaj¹ m.in. zasady

poruszania siê w górach w skrajnie trudnych warunkach w czasie akcji

ratunkowych, podczas których naruszone zostaj¹ podstawowe zasady

bezpieczeñstwa w górach.

Znajomoœæ gór, umiejêtnoœæ wyczucia granicy bezpieczeñstwa na-

bywa siê z latami uprawiania turystyki górskiej, lecz co robiæ, aby bez-

piecznie przebrn¹æ przez pocz¹tkowy okres zdobywania doœwiadcze-

nia? Konieczna jest edukacja, ale kto i w jaki sposób ma j¹ prowadziæ?

Kiedyœ tak¹ rolê edukacyjn¹ spe³nia³y szkolne i zak³adowe ko³a PTTK

i SKKT. Dziœ z ró¿nych powodów dzia³alnoœæ ta jest bardzo ograniczona

lub zanik³a, nie wypracowaliœmy nowych metod i form organizacyjnych.

Du¿e znaczenie edukacyjne mia³y – organizowane przez PTTK, ale nie

tylko – obozy wêdrowne, kursy narciarskie w schroniskach i obiektach

górskich, dobrze przygotowane zloty i rajdy górskie. Dziœ tej dzia³alnoœci

nie ma lub istnieje w wielkoœciach œladowych.

W propagowaniu podstawowych zasad turystyki górskiej du¿¹ rolê

mo¿e odgrywaæ prasa, nie przez opisywanie w formie sensacyjnej

tragicznych wypadków górskich, ale zamieszczaj¹c ciekawe – najlepiej

cykliczne – artyku³y propaguj¹ce miejsca i trasy mog¹ce zainteresowaæ

turystê, wskazuj¹ce na koniecznoœæ i mo¿liwoœæ uzyskania informacji

o stanie i bezpieczeñstwie szlaków a nie tylko o bazie noclegowej.

Przyk³adem takiej dzia³alnoœci jest „Tygodnik Podhalañski”, jednak lokal-

ny zasiêg tej gazety jest ograniczony do terenów, gdzie poziom wiedzy

o górach jest wysoki. Potrzebna by by³a sta³a, systematyczna dzia³al-

noœæ na tym polu w ciesz¹cej siê du¿¹ poczytnoœci¹ prasie centralnej

i lokalnej.

Zbyt czêsto sporadycznie podejmowane tematy ograniczaj¹ siê do

w¹tku sensacyjnego lub wykazuj¹ podstawowe braki znajomoœci zagad-

nienia. Na przyk³ad jeden z dzienników krakowskich w pierwszych

dniach lutego 2003 r. w artykule podejmuj¹cym problem nastêpstw tra-

gicznej lawiny pod Rysami pisze:

Mimo zamkniêcia ca³ych Tatr (og³oszony ALARM LAWINOWY), szlak na

Kalatówki przypomina³ wczoraj.. Krupówki. Na tej trasie spotkaliœmy m.in.

30-osobow¹ wycieczkê m³odzie¿y szkolnej z Tarnowa prowadzon¹ przez trój-

kê nauczycieli. T³umaczyli nam, ¿e nie zauwa¿yli ostrze¿eñ o zamkniêciu szla-

ków. (…)

Powstaj¹ podstawowe pytania:

v czemu autor – dziennikarz – wêdruj¹cy tym szlakiem nie zapyta³ pra-

cowników TPN na punkcie poboru op³at, dlaczego wpuszczaj¹ na te-

ren parku mimo zamkniêcia szlaków ca³ych Tatr i na dodatek pobie-

raj¹ op³atê?

v dlaczego autor nie zastanowi³ siê, ¿e fakt wpuszczania turystów przez

TPN spowodowany jest tym, ¿e szlak ten na odcinku KuŸnice – Kala-

tówki nie jest zagro¿ony lawinami i obowi¹zuj¹cy zakaz tego szlaku

nie dotyczy?

v Co chcia³ osi¹gn¹æ tym artyku³em autor – krytykowaæ nauczycieli,

id¹cych z m³odzie¿¹ drog¹ jezdn¹, na któr¹ weszli w tym dniu za

zgod¹ TPN?

Og³oszony przez TOPR pi¹ty stopieñ zagro¿enia lawinowego powo-

duje „zakaz odbywania wyjœæ w góry”, nie znaczy to jednak – zw³aszcza

w okresie ferii zimowych, kiedy w górach przebywa wielu turystów – ¿e

nie wolno poruszaæ siê dolinami, a to:

v drog¹ jezdn¹ Siwa Polana – Hucisko – Wy¿nia Chocho³owska Brama

w Dolinie Chocho³owskiej

v drog¹ jezdn¹ na odcinku Kiry – Jaskinia MroŸna, a mo¿e nawet do Po-

lany Pisanej w Dolinie Koœcieliskiej

v drog¹ jezdn¹ Kasprusie, Str¹¿yska – Polana Str¹¿yska, a mo¿e nawet

do Prze³êczy w Grzybowcu

v no i oczywiœcie drog¹ jezdn¹ KuŸnice – Kalatówki.

Mo¿na podaæ jeszcze kilka innych wariantów.

Mo¿liwe jest, ¿e turyœci wêdruj¹cy mimo zakazu tymi szlakami pomy-

œl¹ – jakie tam zagro¿enie lawinowe, og³osili alarm na wszelki wypadek –

wiêc wybior¹ siê nastêpnego dnia na Halê G¹sienicow¹ przez Boczañ,

czy te¿ na inn¹ niebezpieczn¹ w tym czasie trasê. Ten artyku³ spowodo-

wa³ wiêcej z³ego ni¿ dobrego.

Dziennikarze sygnalizuj¹ nieprawid³owoœci w organizacji turystycz-

nego ruchu przygranicznego. „jof” (Jolanta Flach) w Tygodniku Podhalañ-

skim z 26 czerwca 2006 r pisa³a:

(…) Przejœcie graniczne na szlaku turystycznym na Rysach zostanie

otwarte dopiero 1 lipca. Tymczasem w miniony weekend pogranicznicy za-

trzymali 18 osób, które nielegalnie przekroczy³y w tym miejscu granicê. Wœród

turystów by³o 4 Czechów, 3 Amerykanów i Hiszpan. Absurdalnym wydaje siê

fakt, ¿e przejœcie na Rysach jest czynne dopiero od 1 lipca, skoro w S³owac-

kich Tatrach szlaki turystyczne powy¿ej schronisk s¹ otwarte ju¿ od 15 czerw-

ca (…).

Czy Stra¿ Graniczna S³owacji i Polski, Dyrekcje Tatranskego Narod-

nego Parku i Tatrzañskiego Parku Narodowego nie powinny œciœle w tym

zakresie wspó³pracowaæ (w porozumieniu z Tatranskou Horskou Služ-

bou i TOPR)? A co z pozosta³ymi turystycznymi przejœciami granicznymi:

Kasprowy Wierch, Wielka Racza, Pilsko, Babia Góra czy Prze³êcz

G³uchaczki – Prze³êcz Ja³owiecka stanowi¹ca skrótowy szlak na odcin-

ku Babia Góra – Pilsko. Ruch turystyczny na tych szlakach turystycznych

w koñcu maja i pocz¹tkach czerwca jest znaczny zw³aszcza szkolnej

m³odzie¿y – jest to okres matur, czyli dla innych klas czas wolny.

Aby turyœci mogli bezpiecznie wêdrowaæ po górach, musi byæ œcis³e

wspó³dzia³anie wszystkich jednostek organizacyjnych, administracyj-

nych, prowadz¹cych dzia³alnoœæ w górach – sama dzia³alnoœæ profilak-

tyczna TOPR, GOPR i PTTK nie wystarczy.

Opisu dotychczasowych wypraw ratunkowych w Tatrach – do wy-

padków turystycznych, taternickich i w jaskiniach – dokona³ Micha³ Ja-

gie³³o w ksi¹¿ce Wo³anie w górach , której ju¿ VI, uzupe³nione wydanie

ukaza³o siê w 2002 r.

W wstêpie III wydaniu z 1991 r pisze:

(…) Wszystko, o czym piszê w tej ksi¹¿ce, podporz¹dkowane jest – chcê

to wyznaæ na samym wstêpie – g³ównemu i jedynemu celowi, a jest nim zapo-

bieganie wypadkom. (…)

(…) chcia³bym sw¹ skromn¹ ksi¹¿k¹ zachêciæ Czytelników do œwiadome-

go doznawania gór i œwiadomego poznawania samego siebie w górach, prze-

strzegaj¹c zarazem przed niebezpieczeñstwem wejœcia na œcie¿kê, która

prowadzi na tamt¹ stronê grani! (…)

Te wspania³e ksi¹¿ki w ogólnym nak³adzie oko³o 100 tysiêcy egzem-

plarzy na ogó³ zosta³y zakupione przez czytelników, którzy ju¿ po³knêli

„bakcyla gór”. To nie jest ksi¹¿ka dla pocz¹tkuj¹cego turysty, w ka¿dym

b¹dŸ razie nie bêdzie przez niego zakupiona, zawarte w niej przestrogi

nie dotr¹ do niego, zreszt¹ przypuszczam, ¿e nie dla niego by³a pisana.

Ten pocz¹tkuj¹cy turysta, który z ró¿nych powodów znajduje siê w gó-

rach, w dzisiejszych czasach nie kupi na pocz¹tku swej turystycznej wê-

drówki ¿adnej ksi¹¿ki czy podrêcznika. Informacji czy te¿ wiadomoœci na

ten temat bêdzie ewentualnie szuka³ w Internecie, skorzysta z dostêpnej

dyskietki lub p³yty DVD do swojego komputera. Dlatego wysok¹ ocenê

nale¿y przyznaæ „Gazecie Wyborczej”, która przy wspó³pracy TOPR roz-

prowadzi³a pól miliona kr¹¿ków „Bezpieczna turystyka w górach” przy

swoim dodatku turystycznym w sobotê 31 stycznia 2004 r.

Dziœ m³odzie¿ szkolna z obowi¹zkow¹ lektur¹ najchêtniej zapoznaje

siê z kaset video lub z p³yt CD, co dopiero mówiæ o podrêczniku podsta-

wowych zasad uprawiania turystyki górskiej i popularnego narciarstwa.

Lecz aby opracowaæ i wydaæ na p³ytach DVD taki podrêcznik, zapewniæ

w górach mo¿liwie bezpieczne poruszanie siê po szlakach turystycznych,

nale¿y poznaæ g³ówne przyczyny powstawania wypadków w górach,

a przede wszystkim te z ostatnich kilkunastu lat.

Nie tak dawno jeszcze sprzêt i wyposa¿enie turystyczne kompleto-

wa³o siê ca³ymi latami nie tylko ze wzglêdu na cenê ale przede wszystkim

na jego brak na rynku krajowym. Dziœ mo¿na nabyæ sprzêt, wyposa¿enie

i odzie¿ turystyczn¹ wysokiej jakoœci w ka¿dym mieœcie i miasteczku

w kilku lub kilkudziesiêciu sklepach, a ceny zw³aszcza na gie³dach i wy-

przeda¿ach s¹ w miarê przystêpne. Powoduje to przeœwiadczenie –

mamy sprzêt i odzie¿ – mo¿emy iœæ w góry.

Czy w tych sklepach nie powinny znajdowaæ siê afisze z apelami: na

bezpieczn¹ wêdrówkê górsk¹ zabierz ubranie przeciwdeszczowe i prze-

ciwwiatrowe, latarkê, termos itp.? Przy próbie poznania przyczyn po-

wstawania wypadków w górach nale¿y uwzglêdniæ czynnik czasu, jaki

up³yn¹³ od lat kiedy zaczynano samodzielnie chodziæ po górach bez

opieki przewodnika i kiedy powstawa³o ratownictwo górskie, kiedy cho-

dzono w lichej odzie¿y a jak wyposa¿eni s¹ turyœci dziœ.

Nale¿y uwzglêdniæ mo¿liwoœæ dotarcia do punktów wyjœcia na szlaki

turystyczne – wyjœcie na szczyt Babiej Góry to kiedyœ piesza wêdrówka z

Zawoi Wide³, wyprawa na ogó³ na dwa dni. Dziœ z dojazdem na Krowiarki

wyjœcie na szczyt Babiej Góry – oczywiœcie przy sprzyjaj¹cej pogodzie –

to kilka godzin.

Poni¿ej zamieszczamy opisy wybranych wypadków w górach. Pozwa-

laj¹ one wyci¹gn¹æ nastêpuj¹ce wnioski odnoœnie przyczyn wypadków:

I. Samotne wycieczki

v zaginê³y lub uleg³y wypadkowi osoby bêd¹ce po raz pierwszy w gó-

rach lub chodz¹ce po górach od niedawna,

v osoby te nie maj¹ rozeznania w trudnoœciach terenowych na trasie

swojej wycieczki,

v wyruszaj¹ w góry w trudnych warunkach atmosferycznych,

v nie zostawiaj¹ wiadomoœci o celu i trasie wycieczki, co powoduje trud -

noœci ustalenia ogólnego rejonu wycieczki,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: