Okres w dziejach Rzymu
Królestwo (kon.VIIw.p.n.e do VI/V w.p.n.e.)
Okres Prawa rzymskiego
Prawo archaiczne
Cechu charakterystyczne
- silny związek prawa i religii
- brak rozróżnienia między mos a ius
- brak norm ogólnych, szukanie rozwiązań dla konkretnych przypadków
Rodzaj źródeł prawa
Prawo zwyczajowe – mores ad maiorum
Leges
Leges Regiae, Ius Papirianum –zebrane i spisane przez Papiriusa ogólne normy prawa zwyczajowego, głównie sakralnego
Juryści
Wczesna Republika (Vw p.n.e - poł III w.p.n.e.)
- wyodrębnienie prawa od religii, świecki charakter
- oddzielenie prawa od zwyczaju
- pojęciowe usamodzielnienie się prawa
- jednolity charakter prawa prywatnego – ius Quiritium; zakres podmiotowy- obywatele rzymscy
- początki ius praetorium
- działalność pontyfików, jurysprudencja pontyfików, jednolitość interpretacji i stosowania prawa
- twórcza interpretacja Ustawy XII tablic
- początki nauczania i upowszechnianie się prawa
- początki jurysprudencji świeckiej tzw. jurysprudencja kautelarna
Prawo zwyczajowe
Prawo stanowione: ustawy, edykty magistratur
1. Ustawa XII tablic – 451-450 r. pne
2. Lex Canuleia – 445 r pne – de conubio patrum et plebis
3. Leges Liciniae Sextiae - 367 r pne – de preatore, de consule plebeio
4. Leges Publiliae Philionis – 339 r pne – de plebiscites, de patrum auctoritate
5. Lex Poetelia Papiria – 326 r pne – de nexis
6. Ius Flavianum – 304 r pne – kalendarz sądowy i zbiór skarg procesowych
7. Lex Hortensia – 287 r pne – odtąd plebiscita obowiązują powszechnie
8. Lex Aquilia- 286 r pne
Tiberius Coruncianus ( pontifex maximus)
Późna Republika ( poł III w pne – I w pne )
Prawo przedklasyczne
- brak jednolitości prawa prywatnego
- zespoły, kompleksy norm prawnych, które wzajemnie się uzupełniają, ale i krzyżują
- kryteria odróżnienia: *pochodzenie – ius civile- ius honorarium, *podmiotowy zakres zastosowania –
ius - civile – ius gentium,
- przeciwstawienie: prawo pozytywne a prawo natury
- rozwój ius praetorium
- EDYKT
- senatu consulta od I w n.e uznawane są za żródła prawa stanowionego
- szeroko zakrojona działalność jurystów- jurysprudencja świecka, jawna, silnie związana z praktyką uzyskuje charakter naukowy, autorytarny
- rodzaje działalności jurystów – respondere, cavere, agere a także docere i instituere , udział w consiliach oraz działalność piśmiennicza
Prawo stanowione: ustawy, edykty magistratur, uchwały senatu
1. Lex Silia et Lex Calpurnia – 204 r pne – de legis actione per condictionem
2. Lex Cincia - 204 r pne – de donis et muneribus
3. Lex Laetoria - ok.200 r pne – de circumscriptione adolescentium
4. Lex Aebutia - ok.149 r pne- de formulis
5. Lex Iulia – 90 r pne – de civitate Latinis et sociis danda
6. Lex Plautia Papiria- 89 r pne
7. Leges Corneliae - 81 r pne – de iniuriis
8. Lex Cornelia – 67 r pne – de iurisidictione
9. Lex Falcidia – 40 r pne – de legatis
1. Sextus Aelius Paetus Catus (k)
2. Marcus Portius Cato Licininaus
3. Manius Mnilius (k)
4. Marcus Iunius Brutus (p)
5. Publis Mucius Scevola (k)
6. Quintus Mucius Scevola (pm,k)
7. C.Aquilius Gallus
8. Servius Sulpicius Rufus (k)
9. Alfenus Varus (k)
10. Trebatius Testa
11. O.Aelius Tubero
Pryncypat (I w pne – III w ne )
Prawo klasyczne
- rozkwit prawa
- istnienie różnych mas prawa prywatnego- kryterium rozróżnienia jak w późniejszej republice pojawiają się tendencje ujednolicające
- prawo cesarskie, źródłem jego są rozporządzenia cesarzy tzw.constitutiones principis; początkowo zaliczane do ius honorarium, ok. II w n.e. zrównanie ich mocy wiążącej z ustawami i tym samym zaliczono je do
ius civile
- rozróżnienie prawa zwyczajowego, które nadal miało istotne znaczenie oraz prawa stanowionego
- zmierzch ius honorarium – 130 r. n.e Edykt Hadriana
- kodyfikacja edyktów pretorskich dokonana przez Salviusa Iuliana, od tego czasu edykt mógł zostać zmieniony tylko wolą cesarza
- rozkwit jurysprudencji, różnorodność literatury prawniczej, co do zasady o charakterze kazuistycznym i komentarzowym
- novum w zakresie udzielania porad- ius respondedni auctoritate principis
- I- II w n.e. – działalność Sabinianów i Prokulianów- naukowa i dydaktyczna, kontrowersje prawne
- podokresy w jurysprudencji klasycznej: p.wczesnoklasyczny, p.średnioklasyczny, p.późnoklasyczny
Prawo stanowione- ustawy, uchwały senatu, edykty magistratur, rozporządzenia cesarskie (edicta mandata, rescripta, decreta)
1. Lex Fufia Canina – 2 r pne – de manumissionibus
2. Lex Aelia Sentia – 4 r ne – de manumissionibus
3. Lex Papia Popea- 9 r ne – nuptialis
4. s.c.Vellaeanum – 45 r ne – dotycząca intercesji kobiet
5. s.c. Trebellianum – 56-57 r ne – dotycz.fideikomisów
6. s.c.Macedonianum – 2 poł I w ne – dot. Zobowiązań filius familiae
7. s.c.Pegasianum – 72 r ne – dot.fidei komisów
8. Edykt Hadriana - 130 r ne- in.edictym perpetuum
9. s.c.Tertulianum 129 r ne – dot. sukcesji kobiet
10. s.c.Orphitianum- 178 r ne. – dot. sukcesji zstępnych
11. Edykt Karakalli – 212 r ne- tzw.constituto Antoniana
I w p.n.e – kon I w n.e
1. M.A.Labeo-pbeo-p
2. C.A.Capitos – s
3. M.Sabinianus- s
4. C.Cassius Longinus- s
...
lety123