XXIV. SZANSE I ZAGROŻENIA MEDYTA.pdf

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd424.htm

XXIV. SZANSE I ZAGROŻENIA MEDYTACJI

CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej! (J 15, 9).

Ostatecznie jądrem obecnego kryzysu świata jest poszukiwanie Boga. Chodzi o to, aby

pośrodku tej technicznej cywilizacji uczynić obecnym wymiar transcendencji, poza którym

humanizm nie jest możliwy (J. Daniélou).

1. Szanse medytacji chrześcijańskiej

Istotą medytacji w rozumieniu chrześcijańskim jest trwanie w miłości Trójcy Świętej.

Medytacja chrześcijańska jest jakby naśladowaniem Osób Trójcy Świętej, które nieustannie

wzajemnie siebie kontemplują. Każda z Nich stanowi oddzielną Osobę, a jednocześnie trwa

w nieskończonej jedności, wspólnocie.

a) Jedność z Bogiem

Podstawową szansą medytacji w ujęciu chrześcijańskim jest więc jedność — komunia

z Osobami Trójcy Świętej. Tak naprawdę trzeba by najpierw mówić nie tyle o zagrożeniach

wynikających z uprawiania medytacji chrześcijańskiej, ile raczej o zagrożeniach związanych

z jej brakiem. Są to zagrożenia zarówno dla życia duchowego, jak też dla życia ludzkiego jako

takiego.

Brak medytacji w życiu chrześcijanina stwarza niebezpieczeństwo płytkości duchowej. Bez

medytacji, czyli — mówiąc nieco inaczej — bez przedłużonej modlitwy osobistej tak

naprawdę nie można założyć fundamentów głębszego, systematycznie prowadzonego życia

duchowego. To stwierdzenie wypływa z prostego faktu, że człowiek potrzebuje czasu, aby

móc doświadczyć miłości. Istotą życia duchowego jest miłość. Doświadczenie miłości Boga

wymaga czasu. Właśnie dlatego, aby móc prowadzić życie duchowe, potrzebujemy

przedłużonej modlitwy — medytacji. A więc pierwszą szansą medytacji chrześcijańskiej jest

coraz głębsza jedność z Bogiem. Z owej jedności z Bogiem wynikają inne szanse: wewnętrzna

spójność człowieka oraz jedność z bliźnimi.

b) Wewnętrzna spójność człowieka

Medytacja chrześcijańska integruje człowieka wewnętrznie, czyni go coraz bardziej spójnym,

ponieważ podporządkowuje to, co psychiczne i zmysłowe wartościom duchowym. Medytacja

wprowadza w ludzkie życie harmonię i jedność wewnętrzną. Ta szansa medytacji

chrześcijańskiej posiada pierwszorzędne znaczenie dla naszych czasów.

Zauważmy, iż podstawowym problemem współczesnego człowieka jest życie w ciągłym

stresie, który wytwarza w wielu ludziach trwałe zachowania nerwicowe. Dzisiaj — nie bez

racji — stwierdza się, iż wszyscy jesteśmy znerwicowani. Bardzo łatwo i szybko dochodzimy

do naszych granic psychicznych i emocjonalnych. Na skutek dotykania naszych granic stajemy

się nierzadko przemęczeni, łatwo popadamy w zniechęcenie i stany depresji lub też stajemy się

bardzo drażliwi i agresywni wobec naszych bliźnich. Jesteśmy wówczas kuszeni, aby oskarżać

cały świat o spowodowanie stanu nieszczęścia .

Stan większego czy mniejszego znerwicowania zawsze wynika z rozbicia wewnętrznego, które

polega głównie na braku minimalnej choćby harmonii i jedności pomiędzy sferą emocjonalną

i zmysłową a światem ducha. W stanach nerwicy nasz świat emocjonalny i zmysłowy

funkcjonuje w oddzieleniu od świata duchowego, ponieważ brakuje jakiejkolwiek komunikacji

1 z 5

20110303 19:49

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd424.htm

funkcjonuje w oddzieleniu od świata duchowego, ponieważ brakuje jakiejkolwiek komunikacji

pomiędzy nimi.

Na problem nerwicy człowieka trzeba patrzeć nie tylko pod kątem psychicznym i opisywać ją

jedynie językiem psychologii, ale także z punktu widzenia duchowego. V. E. Frankl określa

nerwicę jako przejaw ucieczki od odpowiedzialności za własne życie. Tam gdzie brak

doświadczenia duchowego, głębszego doświadczenia sensu i celu życia, łatwo rodzi się

nerwica.

W tej sytuacji wewnętrznego rozbicia współczesnego człowieka właśnie medytacja jawi się

jako niezwykła szansa, która może go wewnętrznie zjednoczyć, zintegrować. Owo jednoczenie

i integrowanie dokonuje się poprzez podporządkowanie wszystkiego, czym człowiek żyje,

życiu duchowemu.

Podstawową treścią medytacji chrześcijańskiej jest rozważanie pierwszego przykazania, które

staje się fundamentalną zasadą integracji człowieka. Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg

nasz, Pan jest jedyny. Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją

duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. Drugie jest to: Będziesz miłował swego

bliźniego jak siebie samego (Mk 12, 29–30). Najważniejszym celem medytacji

chrześcijańskiej jest coraz pełniejsze wcielenie w życie pierwszego przykazania. Kiedy Bóg

jest na pierwszym miejscu, wszystko jest na swoim miejscu (św. Augustyn). Gdy człowiek

powierza się Bogu i czyni Jego miłość najważniejszym kryterium wszystkich decyzji, jeżeli

nawet ma pewne skłonności do znerwicowania (np. na skutek zranień wyniesionych z okresu

dzieciństwa i dojrzewania), skłonności te nie decydują o jego zasadniczych wyborach

życiowych. Umie bowiem powierzać Bogu swoje życie, także w stanach zagubienia

emocjonalnego, psychicznego i innego rodzaju ludzkich cierpieniach. Szansą medytacji

chrześcijańskiej — używając pojęcia V. E. Frankla — jest logoterapia, czyli leczenie przez

doświadczanie sensu i celu życia, leczenie przez doświadczanie miłości Boga.

c) Jedność z bliźnimi

Możemy nawiązać prawdziwą jedność z drugim człowiekiem tylko wtedy, kiedy

doświadczamy jedności w nas samych, kiedy jesteśmy pogodzeni z naszym własnym życiem.

Jezus odwołując się do wielkiej tradycji starotestamentalnej ukazuje miłość siebie samego jako

zasadnicze kryterium miłości bliźniego: Miłuj swego bliźniego, jak siebie samego! (Mt 19, 19).

Medytacja chrześcijańska wprowadzając nas w doświadczenie miłości Boga, które staje się

zasadniczym źródłem miłości siebie samego, uczy nas także miłować bliźniego. Podstawą

rozwiązywania wszystkich konfliktów międzyludzkich jest otwarcie na Boga. Często nie

możemy przezwyciężyć wielu problemów wzajemnego współżycia w relacjach

międzyludzkich: rodzinnych, małżeńskich, wspólnotowych, narodowych, politycznych itd.,

właśnie dlatego, iż nie znajdujemy wspólnej płaszczyzny porozumienia. Odwołujemy się do

zróżnicowanych wartości i dlatego mówimy do siebie różnymi językami .

Aby móc rozwiązać najtrudniejsze problemy wzajemnego współżycia, potrzebujemy takiej

płaszczyzny porozumienia, która przekracza jedynie ludzki wymiar konfliktu. Odwołując się

do wspólnej płaszczyzny spotkania, tworzymy także wspólny język porozumienia. Najgłębszą,

ostateczną płaszczyzną jedności międzyludzkiej może być tylko Bóg, ostateczne źródło

ludzkiego życia . Każdy rodzaj życia społecznego domaga się wiary w Boga. Kiedy człowiek

buduje życie społeczne bez Boga, wznosi miasto poza Bogiem, to będzie ono nie tylko

miastem areligijnym, ale także miastem nieludzkim (J. Daniélou).

2. Zagrożenia medytacji

Czy można mówić o zagrożeniach wynikających z medytacji chrześcijańskiej? To pytanie

trzeba postawić w kontekście innego pytania: czy można mówić o zagrożeniach wynikających

2 z 5

20110303 19:49

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd424.htm

trzeba postawić w kontekście innego pytania: czy można mówić o zagrożeniach wynikających

z ludzkiej miłości? Tak, można mówić. Ludzka miłość jest niebezpieczna wówczas, kiedy się ją

zniekształca, kiedy się ją źle rozumie. Np. kiedy pojmuje się ją jako posiadanie, czy wręcz

zniewalanie drugiego, kiedy służy niemal wyłącznie zaspokajaniu swoich osobistych potrzeb,

kiedy odbiera wolność osobie kochanej. Taka miłość stanowi zagrożenie dla obu stron,

zarówno dla osoby, która pragnie kochać, jak również dla obiektu miłości . Jak niebezpieczna

jest taka miłość, wystarczy uważna obserwacja wielu toksycznych związków międzyludzkich.

Np. zazdrość wynikająca z miłości zaborczej może bardzo krzywdzić i ranić. Kiedy matka

kocha swoje dziecko miłością zaborczą, wówczas — choć w swoim subiektywnym

przekonaniu daje mu wszystko w nadmiarze (uczucia, rzeczy materialne), zabiera mu jednak

najcenniejszą wartość: osobistą wolność; usiłuje bowiem podporządkować go sobie całkowicie

kontrolując niemal wszystkie jego kroki. Ponieważ zabiera mu wolność, nie nauczy go

samodzielnego i odpowiedzialnego życia.

Odwołując się do tej analogii możemy powiedzieć, że medytacja chrześcijańska może być

także dużym zagrożeniem wówczas, gdy zostanie zniekształcona. Im bardziej ulega

zniekształceniu, tym większe zagrożenie może stanowić. Jeżeli pewien sposób uprawiania

medytacji czyni jakieś szkody w życiu duchowym lub emocjonalnym, to jest to znak, iż w tak

praktykowanej medytacji brakuje jakichś istotnych elementów modlitwy autentycznie

chrześcijańskiej. Im większe czyni szkody, tym bardziej odbiega od ideału medytacji

w rozumieniu chrześcijańskim.

Kiedy w medytacji istnieją zasadnicze elementy modlitwy chrześcijańskiej (Słowo Boże,

osobowe spotkanie z Bogiem, osobista historia życia), wówczas medytacja nie tylko nie

powoduje żadnych zagrożeń, ale stanowi istotną pomoc w dochodzeniu nie tylko do

pełniejszego życia duchowego, ale także do równowagi emocjonalnej i psychicznej.

a) Medytacje inspirowane religią i kulturą Dalekiego Wschodu

W wielu środowiskach panuje dziś moda uprawiania medytacji inspirowanej religią i kulturą

Dalekiego Wschodu. Praktyka medytacji wschodniej staje się niebezpieczna szczególnie dla

człowieka zagubionego psychicznie, który nie jest w stanie kontrolować procesów

emocjonalnych i psychicznych, które uruchamia w nim medytacyjne doświadczenie. W takiej

sytuacji przedłużona medytacja, zwłaszcza wówczas, kiedy brak należytej pomocy duchowej

i terapeutycznej, może po prostu rozbić człowieka nie tylko duchowo, ale także i psychicznie.

Może bowiem uruchomić pewne pogotowie nerwicowe lub psychotyczne, które pojawia się

u wielu osób głęboko zranionych przez życie. Zauważmy jeszcze i ten fakt, iż dla człowieka

wychowanego w tradycji chrześcijańskiej, doświadczenie medytacji wschodniej jest obce nie

tylko z punktu widzenia religijnego, ale także i kulturowego.

W jaki sposób winniśmy ustosunkować się do tego zjawiska? Po pierwsze, nie powinniśmy

jedynie ograniczać się do apologetyki. I chociaż pewne elementy apologii są konieczne,

szczególnie po to, aby demaskować nadużycia i manipulacje niektórych mistrzów i guru , to

jednak trzeba nam również postawić sobie otwarte i szczere pytania: dlaczego ludzie, którzy

zostali wychowani w chrześcijaństwie, posiadali chrześcijańskich rodziców, uczęszczali na

katechezę, uciekają teraz od własnej tradycji duchowej?

Bylibyśmy jednak niesprawiedliwi, gdybyśmy sądzili, że jest to wyłącznie ich osobista wina.

Jako wspólnota Kościoła powinniśmy zrobić sobie rachunek sumienia: na ile nasze lokalne

wspólnoty (parafialne, zakonne, oazowe, charyzmatyczne itd.) ofiarują systematyczną szkołę

medytacji chrześcijańskiej pod okiem doświadczonych chrześcijańskich mistrzów duchowych?

Nierzadko ludzie szukają głębszego życia wewnętrznego poza Kościołem, ponieważ są

przekonani, iż w Kościele nie znajdą takiej możliwości.

U wielu osób istnieje też pewien uraz do Kościoła, czy może raczej do pewnych ludzi

Kościoła, od których nie zawsze otrzymali najlepsze świadectwo życia i wiary. Wspólnota

Kościoła winna nieustannie ukazywać niezwykłe bogactwo duchowe całej tradycji

3 z 5

20110303 19:49

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd424.htm

Kościoła winna nieustannie ukazywać niezwykłe bogactwo duchowe całej tradycji

chrześcijańskiej, z którego możemy czerpać bez granic. Muszą jednak istnieć osoby, które

same najpierw żyją tą wielką tradycją i są w stanie dzielić się z innymi swoim bogatym

doświadczeniem duchowym.

b) Brak osobowego spotkania z Bogiem

Dotykamy tu podstawowego zagrożenia dla medytacji. Kiedy medytujący odetnie się od

osobowego spotkania z Bogiem, wówczas koncentruje się wyłącznie na swoim własnym

wnętrzu . Jeżeli systematycznie przez dłuższy czas usiłuje penetrować głębiny swojego serca ,

wówczas na samym jego dnie może odnaleźć tylko pustkę i nicość. I to właśnie doświadczenie

własnej pustki i nicości doprowadza niekiedy medytującego do rozpaczy. Rozpacz zaś rozbija

psychicznie.

Medytacja chrześcijańska jest również wchodzeniem w głębię swojego serca, ale tylko po to,

aby na jego dnie odkryć osobowy obraz Boga odbity w akcie stworzenia. Możemy powiedzieć,

iż medytacja, która ostatecznie nie prowadzi do spotkania z Bogiem osobowym, nie może być

nazwana chrześcijańska.

Medytacja chrześcijańska ma oczywiście swoje stopnie rozwoju, stopnie medytacyjnego

wtajemniczenia . Pierwsze kroki w medytacji chrześcijańskiej koncentrują się nieraz na

nawiązaniu osobowego dialogu najpierw z własnym życiem, ze światem przyrody, z drugim

człowiekiem. Ten pełniejszy i bardziej przejrzysty dialog ze sobą, z bliźnim i ze światem służy

jednak nawiązaniu pełniejszego dialogu z Osobą Boga. Ostatecznym celem medytacji

chrześcijańskiej jest intymna więź z Trójcą Świętą.

Chrześcijaństwo poprzez medytację ofiaruje nam coś niezwykłego: nawiązanie intymnej więzi

z Bogiem, który stał się Człowiekiem. Tajemnica Wcielenia stoi w centrum medytacji

chrześcijańskiej. Ona jest jej największą szansą . Dzięki tajemnicy Wcielenia chrześcijanin

posiada Boga w zasięgu swojej ręki. Może Go dotknąć , może Go słyszeć, może Go widzieć,

może się z Nim zjednoczyć spożywając Jego Ciało, Jego Krew. I właśnie dlatego medytacja

chrześcijańska jest najprostszą, najłatwiejszą drogą do nawiązania intymnej więzi z Bogiem.

c) Odrzucenie siebie i swojej historii życia

Inne zagrożenie dla medytacji wynika z próby szukania zjednoczenia z Bogiem przy

jednoczesnym odrzuceniu siebie samego i własnej historii życia. Człowiek medytujący usiłuje

wówczas zbudować silną więź z Bogiem, ale poza sobą: poza swoim aktualnym życiem oraz

poza historią swojego życia. Medytujący ulega wówczas pewnemu rodzajowi iluzji, który

polega na pomieszaniu przeżyć czysto psychicznych z doświadczeniem duchowym. Takie

doświadczenia duchowe zwykle wikłają się w cały zespół ludzkich potrzeb i mechanizmów

obronnych, które czynią człowieka coraz bardziej zamkniętym i zalęknionym.

Odrzucenie siebie i swojej historii życia w medytacji wynika najczęściej z lęku przed własną

słabością, której nie chce się uznać i przyjąć. Ów lęk przed własną słabością rodzi obronne

nastawienie zarówno do swojego życia, jak też do świata zewnętrznego. To właśnie lękowe

i obronne nastawienie staje się źródłem powszechnej manipulacji; najpierw manipulacji sobą,

a następnie manipulacji Drugim: Bogiem i człowiekiem. Człowiek wchodzi wówczas w swoiste

getto już nie tylko duchowe, ale także psychiczne. Na takie niebezpieczeństwo narażeni są

zwłaszcza ludzie, którzy wchodzą w życie wewnętrzne z głębokimi zranieniami emocjonalnymi

i moralnymi. Kiedy cała przeszłość osobista bardzo boli człowieka , wówczas doznaje pokusy,

aby ją przekreślić, by móc zacząć wszystko od nowa .

Autentyczne życie duchowe nie tylko nie przekreśla przeszłości, ale — wręcz przeciwnie —

dąży do odzyskania przeszłości poprzez uzdrowienie wszystkich ludzkich zranień .

Chrześcijaństwo buduje nowe życie poprzez zintegrowanie jego całości: przeszłości,

teraźniejszości i przyszłości. Nie można rozumieć działania Bożego w teraźniejszości, jeżeli nie

dostrzeże się go także w przeszłości. Rozumienie swojej przeszłości staje się kluczem do

4 z 5

20110303 19:49

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd424.htm

dostrzeże się go także w przeszłości. Rozumienie swojej przeszłości staje się kluczem do

zrozumienia teraźniejszości i przyszłości.

W medytacji chrześcijańskiej dokonuje się w jakimś sensie spotkanie dwóch historii: osobistej

historii naszego życia z wielką Historią Zbawienia. Moja osobista historia zostaje włączona,

zintegrowana z całą Historią Zbawienia. Historia Zbawienia ukazana na łamach Biblii jest

jednak nie tylko historią zagubienia i grzechu człowieka, ale także historią jego wysiłków

i zmagań duchowych. Szczytem zaś Historii Zbawienia jest Jezus Chrystus. To ostatecznie

przez Niego, w Nim i z Nim w medytacji chrześcijanin nawiązuje intymną więź z Bogiem

Ojcem w Duchu Świętym. To właśnie dzięki medytacji rodzi się w nas coraz pełniejsze życie,

które polega na wprowadzeniu nas w sferę życia trynitarnego i stawaniu się przez to synem

Ojca, bratem Chrystusa, świątynią Ducha tak, że możemy w sposób osobowy wejść w związek

z Ojcem, Synem i Duchem Świętym (J. Daniélou).

5 z 5

20110303 19:49

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: