1915 Gorlice II.pdf

Bellona SA prowadzi sprzedaż wysyłkową wszystkich swoich książek

z rabatem.

www.ksiegarnia.bellona.pl

Nasz adres:

Bellona SA

ul. Grzybowska 77

00-844 Warszawa

Dział Wysyłki lei.: (22) 45 70 306. 652 27 01

fax (22) 620 42 71

Internet: www.bellona.pl

e-mail: biuro@bellona.pl

Ilustracja na okładce: Bartłomiej Drejewicz

Redaktor prowadzący: Zofia Gawryś

Redaktor techniczny: Andrzej Wójcik

Korektor: Anna Olszowska

ISBN 978-83-11-11565-1

ZAMIAST WSTĘPU

O świcie 2 maja 1915 r. żołnierze Niemiec i Austro-Węgier rozpo

częli pod Gorlicami natarcie, które zapoczątkowało nową serię klęsk

rosyjskich. Były one jednak bardziej brzemienne w skutki niż te

z jesieni 1914 r. Odwrót rosyjskiej 3. Armii spod Gorlic i Tarnowa

wprawił w ruch cały front, od Bałtyku po Karpaty. O ile jeszcze

wczesną wiosną 1915 r. rosyjskie Naczelne Dowództwo przygotowywa

ło swoje wojska do wtargnięcia na Nizinę Węgierską i analizowało moż

liwości przeniesienia działań na tereny Rzeszy, to jesienią z trudem

utrzymywało spoistość frontu opartego o Dźwinę, przebiegającego

przez jezioro Narocz, miejscowości: Smorgonie, Baranowicze, Pińsk,

Dubno, Tarnopol i Zaleszczyki.

Całość ziem polskich znajdowała się teraz w granicach Niemiec

i Austro-Węgier oraz pod okupacją ich wojsk. Rosja Romanowów,

uznawana przez większość Polaków za najbardziej nieprzejednanego

przeciwnika wskrzeszenia Rzeczypospolitej, zaborca, przeciwko któ

remu kierowała się większość polskich działań insurekcyjnych, nie mia

ła już nigdy odzyskać swojej siły i międzynarodowego autorytetu. Co

raz szybciej też zmierzała ku rewolucji.

Z czasem okazało się również, że zarówno Niemcy, jak też Austro-

-Węgry nie są w stanie zdławić niepodległościowych dążeń społeczeń

stwa polskiego. Na okupowanych ziemiach późną jesienią 1916 r. po

wstały pierwsze zalążki polskiej państwowości. Minęły jeszcze dwa lata

i sami Polacy rozpoczęli szybką odbudowę własnego państwa usuwając

okupacyjne garnizony, tworząc aparat administracyjny i wojsko. Jed

nocześnie rozwijał się proces zbrojnego określania granic Rzeczypospo

litej i walki młodej dyplomacji o ich uznanie.

Ze znaczenia bitwy gorlickiej dla przebiegu I wojny światowej oraz

dla samych Polaków dobrze zdawano sobie sprawę w okresie między

wojennym. Do napisania obszernej monografii bitwy przygotowywał

się gen. Juliusz Kleeberg, w latach Wielkiej Wojny oficer austriacki

i Legionów Polskich. Jego pracę przerwał wybuch II wojny światowej.

Powstało również kilka nie opublikowanych szkiców, które wyszły

spod pióra współpracowników Wojskowego Biura Historycznego 1 .

Bardzo wiele uwagi poświęcili bitwie jej niemieccy i austro-węgier-

scy uczestnicy. Dla oficerów wojsk państw centralnych była przecież

jednym z najchwalebniejszych epizodów wojny. Wśród nich znalazł się

dowódca 100. Cieszyńskiego Pułku Piechoty z 1915 r., później generał

WP, wybitny uczestnik wojny polsko-radzieckiej w 1920 r., Franciszek

K. Latinik 2 .

Mniej uwagi walkom pod Gorlicami poświęcili Rosjanie. Najob

szerniejszą pracą, jaką opublikowano w Rosji, było tłumaczenie synte

tycznej rozprawy oficerów szwedzkiego Sztabu Generalnego 3 . Spotka

ła się ona z krytycznymi uwagami rosyjskiego uczestnika bitwy, z za

miłowania historyka, który po rewolucji znalazł się na emigracji w Pol

sce 4 . Bardziej wartościowe są natomiast szkice innego rosyjskiego

oficera, odnoszące się do całości działań w Galicji w latach 1914—1915,

Michaiła Boncz-Brujewicza 5 .

Nie mógł natomiast zabrać głosu gen. Radko Dmitriew, dowodzący

3. Armią pod Gorlicami i Tarnowem. Zginął w czasie rewolucji.

Po drugiej wojnie światowej wagę zmagań z maja 1915 r. przypom

niał Marian Zgórniak w obszernym i wnikliwym artykule im poświę

conym 6 . Niniejsza książka bardzo wiele zawdzięcza ustaleniom tego

autora.

Przygotowana książka jest jedynie szkicem mającym przedstawić

zmagania na froncie galicyjskim i samą bitwę pod Gorlicami oraz jej

znaczenie dla przebiegu I wojny na Wschodzie. Bitwa lub, jak chcą

niektórzy historycy, operacja gorlicka nadal oczekuje na badacza, który

zechce napisać studium historyczno-wojskowe, między innymi na

podstawie materiałów archiwalnych strony rosyjskiej.

1 Żaden z nich nie zachował się. Jedynym śladem po nich są księgi inwenta

rzowe zasobów Wojskowego Biura Historycznego. Przechowuje je, razem z in

nymi materiałami WBH, Centralne Archiwum Wojskowe.

2 F. K. Latinik, Żołnierz polski pod Gorlicami 1915. Działalność 100. Puł

ku Ziemi Cieszyńskiej, Przemyśl 1923.

3 Srażenije pri Gorlica — Tarnów 2—6 maja 1915g. Oczerk o sowmiestnych

diejstwijach piechoty i artilerijej, Moskwa 1929. Rosyjski wydawca zamieścił ob

szerny komentarz do rozważań szwedzkich autorów.

4 P. S imanskij, rec. z: Srażenije..., „Bellona" 1929, t. XXXIV.

5 M. B o nc z - B ruj e wic z , Potieria nami Galicji w 1915 godu, cz. 1,

Moskwa 1920; cz. 2, Moskwa 1926.

6 M. Zgórniak, Bitwa pod Gorlicami 1915 r. [w:] Nad rzeką Ropą.

Szkice historyczne, Kraków 1968, s. 551—582.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: