filozfia.doc

I.  Sofiści

1. część, że tylko prawo stanowione, część, że istnieje prawo natury-tak czy inaczej jest to prawo silniejszego.
2. państwo jest istotnym elementem wpływającym na los ludzki
3. sprawiedliwe jest to, co państwo uzna za sprawiedliwe – nie ma sprawiedliwości obiektywnej – tak jak w pozytywizmie prawn.

Protagoras

1. człowiek jest miarą wszechrzeczy – relatywizm
2. natura ludzka nie jest społeczna
3. społeczeństwo powstało dla obrony słabych
4. zalążek umowy społeczne: początek wspólnych działań to początek społ. I państwa
5. życie społeczne czasem gwałci wolność ale jest cenne bo zapewnia bezpieczeństwo

Kalikles

1. ludzie są nierówni
2. prawo chroni słabych więc jest rezultatem ich zmowy – prawo natury jest inne – jest prawem silniejszego

Trazymach

1. prawo stanowione jest przejawem przemocy silnych nad słabymi – zgodność prawa natury ze stanowionym

II.           Sokrates

1.     absolutyzm wartości – wiedza prowadzi do moralności (kto poznał dobro, czyni je)

2.     poznanie samego siebie prowadzi do poznania dobra

3.     ludzie nie są sobie równi – państwem powinni rządzić najmądrzejsi a zatem najlepsi moralnie

4.     milcząca umowa między obywatelami a państwem – milcząca aprobata praw (jeśli ktoś nie chce przestrzegać prawa danego państwa powinien zmienić państwo)

5.     krytyka sofistów – prawo jest zgodne ze sprawiedliwością

6.     najlepszy ustrój to arystokracja – rządzy nielicznych ale mądrych i moralnych

7.     najgorsza jest demokracja – rządzenie zleca się niemal przypadkowym ludziom

8.     duchowy pożytek z prawa – stwarza ono warunki dla wewnętrznego doskonalenia się jednostek

9.     należy być bezwzględnie posłusznym prawu niezależnie od jego sprawiedliwości i moralności

III.         Demokryt

1.     państwo ma źródło w strachu

2.     stan natury to życie aspołeczne, bez państwa i prawa pozytywnego

3.     mądra władza dobrze myśli, dobrze mówi i dobrze czyni – ścisły związek moralności z polityką

4.     celem państwa jest godzenie interesów indywidualnego i zbiorowego

5.     należy się podporządkować prawu i ludziom lepszym pod względem mądrości i moralności ( ludzie nie są sobie równi)

6.     najlepszy ustrój to demokracja – władza wybieralna, swobody demokratyczne (krytyka władzy) ale też dyscyplina ku wspólnemu dobru

7.     prawo stanowione to zło konieczne – pierwotna jest sprawiedliwość, ale poznali ją tylko mędrcy, dla ludzi przeciętnych prawo jest niezbędne

IV.        Platon

1.     idealizm obiektywny – jedyny prawdziwy świat to świat idei niematerialnych, które są wieczne i niezmienne (ale niepoznawalne) – świat materialny (niedoskonały i zmienny) jest cieniem świata idei

2.     o świecie idei wiedzą tylko filozofowie, którzy są na wyższym poziomie intelektualnym – dlatego oni powinni rządzić

3.     każdy człowiek ma swoją rolę w organizmie społecznym (filozofowie, robotnicy, wojownicy)

4.     filozofowie mają rządzić i rozwijać cnotę mądrości

5.     ludzie prości mają pracować i rozwijać cnotę wstrzemięźliwości

6.     wojownicy mają bronić państwa (komunizm – brak własności brak rodzin dzieci wspólne)

7.     społeczeństwo to wielka rodzina

8.     nihilizm prawny – prawo jest zbędne  - stosunki rodzinne w państwie wykluczają konflikty

9.     państwo doskonałe ma realizować ideę sprawiedliwości (odpowiednik najwyższej idei dobra w państwie idealnym) – pozostałe cnoty to mądrość, odwaga i wstrzemięźliwość

10. konieczność stanowienia prawa ma ograniczać dziką naturę człowieka – późny okres

11. sprawiedliwość ma charakter podobny do prawa natury

IV.        Arystoteles

1.     Platon nie troszczył się o szczęście ludzi

2.     elementarnym składnikiem państwa jest rodzina

3.     człowiek jest istotą społeczną

4.     stan natury nie istniał

5.     państwo powstało z kojarzenia się rodzin

6.     rodzina – gmina – państwo

7.     państwo jest autarkiczne i zgodne z instynktami natury ludzkiej

8.     państwo jest pierwsze w hierarchii związków społecznych, bo zaspokaja wszystkie potzrby człowieka

9.     pochwała niewolnictwa

10. nierówności majatkowe są przyczyną przewrotów – przyczyną przewrotów są nierówności – remedium jest silny stan średni

11. demokracja – politea i timokracja

12. politea jest najlepszym ustrojem

13. stanowiska w drodze losowania, zgromadzenie obywateli,

14. klasyfikacja ustrojów: wg ilości rządzących oraz celu:

1. 1. dobre: monarchia, arystokracja, politea
   2. złe: tyrania, oligarchia, timokracja (bo rządzą interesy rządzących)

15. państwo idealne zapewnia szczęście obywateli

16. ma istnieć własność prywatna-budzi patriotyzm

17. równość majątkowa, równość udziału w sprawach państwowych

18. złoty środek – zachowanie miary w popędach

19. cnoty etyczne: wstrzemięźliwość, męstwo, sprawiedliwość – aby je osiągnąć trzeba żyć zgodnie z rozumem

20. wyodrębnił prawo natury od praw przyrody: dobro należy czynić a zła unikać

21. praw natury jest powszechne i ma niezmienną treść, jest poznawane przez rozum

22. nakazy i zakazy prawa natury mają źródło w istocie człowieka

V.          Pyrron

1.     sceptycyzm

2.     nie można poznać tego co sprawiedliwe i niesprawiedliwe – należy milczeć

3.     należy walczyć ze wszystkimi skłonnościami, obojętność i równowaga wewnętrzna

VI.        Epikur

1.     granicą ingerencji władzy państwowej jest szczęście obywateli

2.     cel to brak przykrości

3.     mędrzec nie powinien brać udziału w życiu publicznym, bo rządzi się z przykrościami

4.     przykrości – duchowe (lepsze) i zmysłowe – kult szlachetnego życia

5.     celem prawa jest wspólny pożytek a jego sens to milcząca umowa o unikaniu wyrządzania sobie krzywd

6.     szczęście to suma przyjemności

VII.      Stoicy

1.     porządek kosmiczny ustalony przez Logos, życie zgodne z prawami przyrody jest rozumne, cnotliwe i szczęśliwe

2.     rozdział sprawiedliwości (przestrzegają jej mędrcy) od prawa stanowionego (potrzebne tylko tłumom)

3.     mędrcy – obywatele wszechświata, istota braterstwa, poczucie obowiązku

4.     podporządkowanie się rozumowi uwalnia od namiętności – stan apatii

5.     rozum ma udział w rozumie świata, namiętności to niewola

6.     samobójstwo jest wyrazem wolności

7.     państwo idealne – bez szkół, rodzin, świątyń, pieniędzy – rządzą medrcy na podstawie sprawiedliwości

8.     ludzie są równi i mają naturę społeczną

VIII.   Cyceron

1.     System eklektyczny (stoicyzm i Arystoteles)

2.     pierwszy, który definiuje państwo przez prawo

3.     znaczenie sprawiedliwości, która jet wieczna i niezmienna

4.     wieczne prawo jest źródłęm prawa natury (głos wewnętrzny) i prawa pozytywnego (wypływa z prawa natury)

5.     najwłaściwszy jest ustrój mieszany

IX.        Augustyn

1.     system eklektyczny – Platon i chrześcijaństwo

2.     możliwość iluminacji

3.     filozofia dziejów

4.     prawo wieczne (wola boga) i prawo natury są bazą dla prawa stanowionego (dynamiczne w stosunku do konkretnych epok)

5.     dzieje ludzkości to zmaganie państwa ziemskiego i bożego

6.     chrześcijanin powinien poddawać się władzy – tyran to bicz boży

7.     dzieje ludzkości to stopniowy jej powrót do boga

Tomasz z Akwinu

1.     eklektyzm Arystotelesa i chrześcijaństwa

2.     poznanie istoty rzeczy jest niedostępne – brak intuicji intelektualnej

3.     prawo natury wywodzi się od boga (jest fragmentem prawa wiecznego), ale nie należy go wiązać z religią

4.     prawo wieczne jest rozporządzeniem rozumu boga – celem jest dobro powszechne całego świata, jest poznawalne rozumowo

5.     na prawie wiecznym oparte jest prawo boskie – stosunki człowieka z bogiem

6.     warunki obowiązywania prawa:

1. 1. niesprzeczność z prawem natury zadnej normy
   2. odpowiedniość – sprzyjanie norm prawnych rozwojowi natury ludzkiej

7.     prawa wynikające z prawa natury tworzą prawo ludów (ius gentium) – bez niego niemożliwe jest funkcjonowanie społeczeństw

8.     prawa powstałe w drodze szczegółowego dookreślenia tworzą prawo pozytywne

9.     prawo natury poznawane jest rozumowo i empirycznie na podstaie poznania natury człowieka

10. uniwersalna zasada prawa natury: dobro czynić, zła unikać

11. prawo natury zmienia się tylko o tyle o ile zmienia się natura ludzka – w ramach tego schematu obowiązuje ono niezmiennie jako formuła, której treść zmienia się w konkretnych warunkach

12. prawo pozytywne jest zmienne w czaise i przestrzeni i wiąże się z zewnętrznym przymusem, który nie jest konieczny dla prawa natury wynikającego z natury człowieka

Machiavelli

1.     patriotyzm

2.     celowość i skuteczność w miejsce moralności

3.     ludzie są źli i dobrem się nic nie zdziała

4.     władca powinien być odważny i niezależny

5.     dla rządzenia przydatna jest religia – można ją upaństwowić

6.     rozdział moralności(dobro) i polityki (skuteczność)

Grocjusz

1.     twórca szkoły prawa natury

2.     prawo natury powiązane wyłącznie z istotą ludzką – nawet bóg nie może go zmienić, poznaje się je rozumem

3.     oddziela jego tresc od nakazów moralnych – podstawowy nakaz pacta sunt servanda

4.     prawo pozytywne należy stanowic zgodnie z prawem natury

5.     ...