Psychologia wychowania.doc

Psychologia wychowania (wychowawcza, pedagogiczna)- jej przedmiotem wychowanie, powstała na przełomie XIX i XX wieku. 2 nurty: praktyczny(psychologia stosowana) i teoretyczny(przedmiotem- proces wychowawczy)- Baley.

Przedmiot psychologii wychowania

2 zakresy pojęcia wychowania:

a.      szerokie

całokształt oddziaływań wychowawczych i środowiskowych

b.      wąskie

oddziaływanie na sferę afektywną, człowieka, jego system wartości i osobowości

·         wychowanie obok nauczania i opieki

Wychowanie- złożony system działań, podejmowanych przez osobę o przypisanej społ. roli wychowawcy względem 2 osoby, o społ. przypisanej roli wychowanka, lub względem jej otoczenia, z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem.

Wychowanie=Edukacja(e- ducere- wyciągnąć w górę )

Cechy wychowania:

1.     wychowanie jest interakcją

2.     relacja ta jest niesymetryczna- istnieją różnice w zakresie:

a.      kompetencji

b.      wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego(wiedzę posiada tylko wychowujący)

c.      władzy- rola wychowawcy ma większą moc)

1.     celem wychowania- wywołanie zmian; interwencja w układ indywidualny lub społeczny

2.     wychowanie jest działaniem bezpośrednim lub pośrednim

3.     wychowawca działa z intencją wywołania zmiany u wychowanka lub w jego otoczeniu(intencja jawna lub ukryta)

4.     wychowawca działa wg. Programu, który wynika z przyjętych wartości)

Wychowanie to interwencja w układ żywy.

W psychologii wychowawczej wyróżnia się 3 działy:

1.     psychologia wychowania

2.     psychologia nauczania

3.     opieka psychologiczna

Kiedyś problem wychowania odnosił się do dzieci i młodzieży, a obecnie w dobie przemian społ., ekonomicznych powinien obejmować także dorosłych oraz różne instytucje.Dorosłych, bo będą musieli przygotować młodych do nowych warunków życia.

Założenia psych. wychow :

·         dynamiczna i genetyczna perspektywa ujmowania osoby

·         działania wychowawcze są podwójnie uwikłane(w osobę i kontekst jej życia) i przynoszą różnorakie konsekwencje

·         akceptacja wielości wpływów , którym podlega dana osoba

Problemy psychologii wychowawczej dotyczą :

1.     oferty wychowawczej

a.      z punktu widzenia jednostki- adekwatność programów działań do wiedzy i umiejętności jednostki, atrakcyjności, zgodności z istotnymi dla jednostki potrzeb.

b.      z punktu widzenia społeczeństwa- czy mają one(oferty) u podłoża cenione wartości, czy system działań jest spójny z proponowanymi wartościami, czy odpowiada ważnym społecznie potrzebom

1.     gotowości do przyjmowania ofert edukacyjnych i poddawania się nim

2.     warunków realizacji ofert wychowawczych.

Zadania psychologii wychowawczej:

·         tworzenie ofert wychowawczych

·         wspomaganie rozwoju osób i budowanie ich gotowości do przyjmowania ofert wychowawczych

·         pomoc w dopasowaniu ofert wychowawczych do poziomu gotowości osób i grup do których jest adresowany.

Wychowanie jako czynnik rozwoju człowieka.

1.     Wychowanie jako czynnik zmiany indywidualnej i zmiany społecznej.

Wychowanie pojęte jako interwencja(działania zmierzające do wywołania zmiany). Działalność wychowawcza ma charakter podwójnej interwencji:

·         indywidualnej(cel interwencji- wywołanie zmian w umiejętnościach, wiedzy, postawach wartościach jednostki)

·         społecznej(podejmowana w celu stymulowania, ukierunkowywania i podtrzymywania przemian Ładu społecznego)

.2. Wychowanie jako czynnik modyfikujący sieć związków społecznych jednostki.

Człowiek uwikłany jest w różne sieci wzajemnych zależności, stąd konieczne są zabiegi wychowawcze na różnych poziomach:

A.     intrapersonalnym

B.     interpersonalnym

C.     grupowym

D.     instytucjonalnym

1.     Socjalizujący i emancypujący wpływ wychowania.

Funkcje wychowania:

a.      socjalizacyjna- związana z przygotowaniem ludzi do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego

b.      emancypacyjna(wyzwalająca)- wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, się jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować.

Konieczne jest tu zachowanie równowagi pomiędzy socjalizacją a emancypacją, zarówno dla wychowanka, jak i wychowawcy.

Koncepcje rozwoju człowieka a modele wychowania.

Rozwój człowieka- efekt wzajemnego przenikania się czynnika biologicznego, społecznego i aktywności własnej.

Pod wpływem tych czynników zaczyna się kształtować proces indywidualizacji, który przebiega w 3 płaszczyznach:

·         proces konkretyzacji- utrwala się 1 lub kilka sposobów zaspokajania danej potrzeby

·         mentalizacja- uświadamianie potrzeby

·         proces socjalizacji- uwzględnianie wymagań kulturowych.

1. Dojrzewanie i uczenie się a rozwój człowieka.

Dojrzewanie- proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej rozwój w zakresie danej funkcji lub całokształtu zachowania się jednostki.(Przetacznikowa)

Uczenie się- proces wykształcania się, przekształcania i utrwalania tych czynności(regulacyjnych) na podłożu doświadczenia indywidualnego, zdobytego pod wpływem bodźców środowiska zewnętrznego i aktywności podmiotu, a zarazem podczas działania i ćwiczenia.

Rodzaje wpływów otoczenia społecznego:

a.      niespecyficzny: interakcje społeczneÞ stan pobudzeniaÞ stymulacja rozwoju mózguÞ przejście na następny poziom dojrzewania

b.      specyficzny: związany z różnymi środowiskami wychowawczymi

Lew Wygotski- 3 stanowiska dotyczące relacji między dojrzewaniem , uczeniem się a rozwojem człowieka :

1.     rozwój dziecka niezależny jest od procesów nauczania; nauczanie wlecze się za rozwojem i dostosowuje się do rozwoju niczego w nim nie zmieniając(teorie preformacjonizmu, teorie podkreślające w rozwoju czynnik biologiczny; Rousseau,Gessel, Montessori, Werner, Piaget, Freud, Erikson).

2.     uczenie się jest rozwojem, nauczanie odgrywa główną rolę w wyznaczaniu kierunku i przebiegu rozwoju człowieka; oba procesy przebiegają równolegle- każdy krok w nauce odpowiada krokowi w rozwoju(John Lock, Watson, Bandura)

3.     rozwój człowieka wyznaczany jest przez 2 różne, wzajemnie powiązane i uwarunkowane procesy- dojrzewanie, zależne od stanu układu nerwowego, i uczenie się; nauczanie może ingerować w procesy dojrzewania- przyspieszać je, opóźniać, modyfikować ich kierunek, a dojrzewanie przygotowuje grunt dla sposobu nauczania(Wygotski, teorie interakcyjne)

1.     Kryteria wyodrębniania modeli wychowania.

a.      rola oddziaływań zewnętrznych w stosunku do procesu dojrzewania organizmu(Schaffer):

3 modele socjalizacji

·         laissez-faire(pozostawienie zupełnej swobody)

·         lepienia z gliny- dziecko rodzi się nieukształtowane, wychowawcy nadają mu kształt(modelowanie zachowania, wykształcanie nawyków itd.)

·         konfliktowy- dzieci są bierne, ale od urodzenia aktywne; elementy sytuacji socjalizującej:1) egocentrycznie nastawione i stawiające opór dziecko, 2) mający władzę opiekuni i 3) dążenie opiekuna do rozwiązania konfliktu przez uzyskanie konformizmu dziecka(poddania się); występuje tu pewnego rodzaju ambiwalencja- opiekun daje dziecku swobodę działania w niektórych sytuacjach a cofa to przyzwolenie w innych(podwójny konflikt: wewn. dążeń i zewn. wymagań oraz różnych wymagań w zależności od sytuacji)

·         wzajemności(wprowadzony przez Wygotskiego)- rozwój wymaga wkładu wysiłków opiekuna i dziecka.

Wnioski:

1 dziecko to aktywny uczestnik interakcji-początkowo z matką, potem z innymi opiekunami

2 oddziaływania są dwustronne

3 przebieg interakcji organizuje wzajemna adaptacja

4 każda ze stron wnosi odmienny wkład do interakcji

b)korzenie wychowania w psychologicznych koncepcjach natury i rozwoju człowieka(Kolhlbergi Rochelle Mayer)

3 ideologie pedagogiczne:

·         romantyczna- ujmuje rozwój jako dojrzewanie

·         transmisji kulturowej- oparta na założeniach uczenia się

·         progresywizmu- główny czynnik sprawczy zmiany indywidualnej to dyskurs i konwersacja

a.      podstawowa orientacja wychowawcy/nauczyciela(Joyce, Weil, Showers), wyznaczająca to, jakie cele będzie on stawiał i wg. Jakich zasad będzie projektował przebieg procesu oddziaływania wychowawczego.

1.     Podstawowe modele wychowania.

A.     Koncepcja zmiany systemu zachowania- wychowanie ukierunkowane na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków

B.     Koncepcja zmiany struktur poznawczych- wychowanie ukierunkowane na budowanie systemu wiedzy o świecie i o sobie oraz na rozwijanie sprawności intelektualnych związanych z odbieraniem i przetwarzaniem informacji

C.     Koncepcja zmiany osoby- sens wychowania to stworzenie warunków do samorealizacji danej osoby i osiągnięcia przez nią zdrowia psychicznego oraz pełnej odpowiedzialności za siebie

D.     Koncepcja zmiany relacji między osobą a jej otoczeniem

1.     Rozłączność czy komplementarność modeli wychowania?

Autorka tego rozdziału jest za uznaniem komplementarności 4 modeli wychowania. Należy je traktować nie jako rozłączne i wzajemnie się wykluczające, ale jako różniące się główną orientacją na wartości realizowane w toku oddziaływań wychowawczych.

Interakcja wychowawcza

1.     Cechy interakcji wychowawczej.

·         wyodrębnione role wychowującego

(W) i wychowywanego(w) i w związku z tym inne wymagania społeczne względem nich oraz oczekiwane społecznie wzory zachowania, zarówno w sytuacji kontaktu wychowawczego(np. na kursie), jak i poza nim.

·         W działa z intencją wywołania zmiany u

w, a w oczekuje, że zmieni się pod wpływem interakcji z W, czyli oczekuje od W podjęcia określonych względem siebie działań

·         W chce wywołać określoną zmianę u w, ma ofertę wychowawczą, działa wg. wynikającego z niej programu, podejmuje działania, które mają zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych w ofercie celów

·         Podstawowe zadanie W to wzbudzenie odpowiedniego stopnia gotowości u

w do przyjęcia oferty(dopasowanie jej do jego oczekiwań, potrzeb aspiracji, a także do posiadanych przez w kompetencji), a następnie zachęcanie go do podejmowania działań zgodnych z przyjętym programem wychowawczym i egzekwowanie (lub nie) określonego postępowania.

2. Rodzaje interakcji wychowawczej.

3.Podmiotowa interakcja wychowawcza- kompetencje wychowawcy.

...