Gdyby...Całkiem inna historia świata.pdf

Tytuł orginału: What if? Military historians imagine what might have been

Wszystkie prawa zastrzeżone

Wydawca: Demart S.A.

02-495 Warszawa

ul. Poczty Gdańskiej 22a

tel. 022 662 62 63

fax 022 824 97 51

www.demart.com.pl

e-mail: info@demart.com.pl

Dział zamówień

tel. 022 498 01 77/78

fax 022 753 03 57

e-mail: biuro.handlowe@demart.com.pl

Przekład z angielskiego: Katarzyna Bażyńska-Chojnacka

Piotr Chojnacki

Redakcja: Elżbieta Olczak

Projekt graficzny i projekt okładki: Krzysztof Stefaniuk

Koncepcja map: Elżbieta Olczak

Opracowanie graficzne

i komputerowe map: Renata Laskowska, Iwona Mazurek, Katarzyna Wlazło

Korekta językowa: Bożena Leszkowicz

Skład i łamanie: Renata Laskowska, Katarzyna Wlazło

Przygotowanie do druku: Piotr Wójcik

ISBN: 978-83-7427-448-7

Wydanie 2008 r. scan, OCR, korekta : TheGuru

WSTĘP

Mawiano, że pytanie „co by było, gdyby...?” (albo kontrfaktyczne,

by użyć słowa modnego w kręgach akademickich) jest ulubionym tajnym

pytaniem historyka. Pytania „co by było, gdyby...?” mają prawdziwą

wartość wykraczającą poza „jałowe rozmowy salonowe” (określenie his

toryka E. H. Carra). Mogą być narzędziem ułatwiającym zrozumienie

historii, pozwalającym ją ożywić. Mogą odkrywać, ze zdumiewającą

dokładnością, co stanowiło kluczowe stawki konfrontacji, jak również

ukazywać potencjalnie trwałe konsekwencje starć. Co by było, gdyby Per

sowie pobili ateńskich wioślarzy pod Salaminą w 480 roku p.n.e. - być może

w najważniejszym dniu w dziejach Zachodu - albo gdyby wygrała Wielka

Armada i armia księcia Parmy zajęła Londyn? W nocy z 7 na 8 sierpnia

1588 roku wystarczyłaby zmiana wiatru, żeby odwrócić wynik kolejnej

słynnej morskiej konfrontacji. Albo, co by się stało, gdyby Niemcy odparli

inwazję podczas D-Day? Co, gdyby sztorm szalejący nad Europą 5 czerwca

1944 roku - dzień przed wyznaczonym terminem desantu w Normandii

- niespodziewanie nie ustąpił? I tym razem o wszystkim zadecydowała po

goda. Stephen E. Ambrose bada niektóre skutki klęski D-Day, a żaden

z nich nie jest błahy - włącznie ze zrzuceniem bomby atomowej na Niemcy.

Historia jest właściwie tym, co się stało, ale to nie powinno umniejszać

znaczenia kontrfaktualności. Postawienie pytania „co by było, gdyby...?”

może doprowadzić nas do zakwestionowania od dawna uznanych założeń.

[ 3 ]

Gdyby..

Pytania te mogą wskazywać prawdziwe punkty zwrotne, dowodzić, że drobne

incydenty i decyzje podejmowane w ułamku sekundy potrafią mieć równie

wielkie reperkusje jak decyzje zasadnicze (tak zwane pierwszorzędne kontr-

faktyczne). Wspomnijmy niespodziewaną mgłę nad East River, która poz

woliła George’owi Washingtonowi i jego pobitej armii uciec na Manhattan

po bitwie pod Long Island latem 1776 roku. Bez tej mgły, jak dowodzi

David McCullough, Washington zostałby zablokowany na Brooklyn Heights

i zmuszony do kapitulacji. Czy wówczas powstałyby Stany Zjednoczone?

Można też przywołać decyzję brytyjskiego kapitana, by nie pociągnąć

za spust, kiedy miał Washingtona na muszce w czasie bitwy pod Brandy-

wine rok później. To mogło wywołać podobny skutek. Niewiele wydarzeń

bardziej zależało od kwestii „co by było, gdyby...?” niż rewolucja amerykań

ska. Jesteśmy wytworem przyszłości, której mogło nie być.

Pytania „co by było, gdyby” spełniają też inną ważną funkcję: mogą

eliminować tendencyjność wynikającą z perspektywy czasu. Czy po klęsce

w bitwie o Anglię Hitler mógł jeszcze w jakiś sposób wygrać II wojnę

światową? Przez ostatnie 50 lat historycy uznawali lato 1940 roku za szczyt

jego potęgi. Ale jeden z najlepszych brytyjskich znawców wojskowości,

John Keegan, wskazuje w tej książce, że gdyby Hitler nie zaatakował Rosji,

historia potoczyłaby się inaczej. Gdyby, po swym zwycięstwie w Grecji

wiosną 1941 roku, postanowił zaatakować Turcję lub Bliski Wschód, zdo

byłby tak rozpaczliwie potrzebną mu ropę i podbił Związek Radziecki

później, mając większe szanse na sukces. Jednak tak jak w prawdziwym

życiu, tak i w historii skutki nie są pewne. Rozwidlające się szlaki w pod

glebiu historii świadczą o nieskończonej liczbie opcji do wyboru. Droga,

którą nie pojechaliśmy, też istnieje na mapie.

Ta książka opowiada o kluczowych punktach w historii wojskowości

widzianych w zupełnie nowym świetle: jak by wyglądały, gdyby zaistniały

inne czynniki. W numerze MHQ, „The Quarterly Journal of Military

History”, wydanym w dziesięciolecie istnienia pisma, zadaliśmy history

kom takie pytanie: Co uważa Pani/Pan za najważniejsze „co by było, gdyby...?”

[ 4 ]

WSTĘP

w historii wojskowości? Otrzymane odpowiedzi były zaskakujące, zajmu

jące, a niekiedy przerażające - ale zawsze przekonujące. Część tych orygi

nalnych scenariuszy przedrukowaliśmy w tej książce. Niepoważni kontr-

faktualiści nie przysłużyli się tej dziedzinie, a my unikaliśmy spekulacji

w rodzaju, co by się stało, gdyby Hannibal miał bombę wodorową, albo

Napoleon niewidzialne bombowce - kwestie poważnie omawiane w jednej

z amerykańskich akademii wojskowych. Słowem kluczowym jest tu więc

„wiarygodność”.

Jak napisał George Will: „Pożytecznym rezultatem ogłoszonego przez

MHQ ćwiczenia «co by było gdyby» jest głębsze docenienie wielkiej róż

nicy, jaką wybory i przypadki mogą poczynić w przeznaczeniu narodów”.

Ta książka, zawierająca 20 rozdziałów, jest rozszerzeniem pierwotnej

koncepcji. Autorzy tych rozdziałów to po części ci sami historycy, którzy

pisali do tamtego projektu: Stephen E. Ambrose, William H. McNeill,

Theodore K. Rabb, Alastair Horne, Geoffrey Parker, John Keegan, Victor

Davis Hanson, Stephen W. Sears, Lewis H. Lapham, Thomas Fleming,

David McCullough i James McPherson, by wymienić tylko kilku. Książka

jest ułożona chronologicznie i obejmuje 2700 lat udokumentowanych

dziejów ludzkości. Nic lepiej nie nadaje się do spekulacji „co by było,

gdyby...?” niż historia wojskowości, gdzie szansa i przypadek, ludzkie

wady lub wyjątkowe umiejętności mogą zadecydować o wszystkim.

Co by było, gdyby tajemnicza zaraza nie powaliła Asyryjczyków oble

gających Jerozolimę w 701 roku p.n.e.? Czy powstałaby religia żydowska?

Albo chrześcijaństwo? A zmiany zachodzące w mgnieniu oka: Co gdyby

nie odbito wzniesionego topora i 22-letni Aleksander zginął, zanim stał się

„Wielkim”? Albo gdyby Cortes trafił do niewoli (czego był bliski) podczas

oblężenia Tenochtitlan, dzisiejszego Ciudad de Mexico? Bardzo prawdopo

dobne, że młode Stany Zjednoczone musiałyby układać się z wielkim in

diańskim imperium za swą południową granicą. Warto też rozważyć rolę

przypadku: gdyby podczas amerykańskiej wojny domowej słynny „zagubiony

rozkaz” nie został zgubiony, byłyby szanse, jak pisze James M. McPherson,

[ 5 ]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: