Wykład 8 – Towaroznawstwo Opakowania

Opakowania cd.

I Wymagania stawiane materiałom opakowaniowym

Jakość opakowań w istotnym stopniu zależy od jakości zastosowanego materiału opakowaniowego.

Wymagania stawiane materiałom opakowaniowym zależą od wielu czynników takich jak:

·         właściwości fizyczne i chemiczne pakowanego produktu (najważniejsze),

·         przewidywana forma konstrukcyjna opakowania,

·         czas i warunki przechowywania,

·         sposób użytkowania opakowania,

·         warunki magazynowania i transportu,

·         forma sprzedaży,

·         przydatność do przetwórstwa w określonych systemach pakowania,

·         cechy estetyczne, możliwość zadrukowania,

·         cena i dostępność tworzywa.

Zakres wymagań stawianych materiałom przeznaczonym na opakowania dla konkretnych grup produktów (spożywczych, przemysłowych) jest  ściśle określony i znajduje odzwierciedlenie w odpowiednich normach przedmiotowych oraz odpowiednich aktach prawnych:

·         ustawa z dnia 6 września 2001r o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi,

·         ustawa z dnia 11 stycznia 2001r o substancjach i preparatach chemicznych,

·         ustawa z dnia 30 marca 2001r o kosmetykach,

·         ustawa z dnia 6 września 2001r – Prawo Farmaceutyczne.

II Kryteria klasyfikacji opakowań

Powszechnie stosuje się następujące kryteria podziału opakowań:

·         funkcja jaką spełnia opakowanie w stosunku do zawartości,

·         materiał zastosowany do wykonania opakowania,

·         sposób wykorzystania,

·         sposób rozliczeń w obrocie towarowym,

·         przemysł użytkujący,

·         aspekt ekologiczny.

Opakowanie jednostkowe stanowi opakowanie określonej ilości produktu, przeznaczonej na ogół do sprzedaży detalicznej. Chroni ono produkt przed ubytkami ilościowymi, a częściowo także zmianami jakościowymi, nie zapewnia ochrony przed narażeniami w czasie transportu i magazynowania.

Opakowanie zbiorcze jest to opakowanie co najmniej dwóch opakowań jednostkowych, najczęściej stosowane razem z opakowaniami transportowymi w czasie transportu i składowania.

Opakowanie transportowe jest to opakowanie produktów luzem, w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych stosowane w czasie składowania i transportu. Opakowanie transportowe zapewnia ochronę zawartości przed narażeniami mechanicznymi, klimatycznymi i biologicznymi, w czasie magazynowania i transportu.

Zgodnie z normą PN-O-79000 do grupy opakowań transportowych zaliczamy:

·         pudła,

·         skrzynie drewniane,

·         skrzynki (drewniane i z tworzywa),

·         balony w koszach,

·         bańki,

·         beczki,

·         bębny

·         butle do gazu i hoboki,

·         kanistry i klatki,

·         konwie i wiadra (metalowe i z tworzyw sztucznych),

·         worki.

Podział opakowań według sposobu ich wykorzystania

Opakowania ze względu na sposób ich wykorzystania dzielą się na:

·         opakowania jednorazowego użytku,

·         opakowania wielokrotnego użytku.

Opakowania jednorazowego użytku nie są przeznaczone do powtórnego użytku. Są to najczęściej opakowania jednostkowe ulegające zniszczeniu po skonsumowaniu towaru, niepodlegające skupowi oraz zbiórce po konsumpcji towaru.

Opakowania wielokrotnego użytku są to takie opakowania, które ze względu na konstrukcje lub właściwości mogą być powtórnie lub wielokrotnie użytkowane, w kolejnych cyklach obrotu towarowego.

Podział opakowań według sposobu rozliczeń w obrocie towarowym

Biorąc pod uwagę sposób rozliczeń w obrocie towarowym, opakowania dzieli się na:

·         sprzedawane,

·         zwrotne,

·         wypożyczane.

Opakowania sprzedawane przechodzą na własność odbiorcy, mogę być niefakturowane tzn. wkalkulowane w cenę towaru, lub fakturowane, tzn. nie wkalkulowane w cenę towaru, ale fakturowane na osobnej fakturze, które kupujący po opróżnieniu powinien odsprzedać dostawcy.

Opakowania zwrotne pozostają własnością dostawcy, służą mu do wielokrotnego użytku i w ściśle określonym terminie muszą być zwrócone dostawcy towaru.

Opakowania wypożyczone, są w większości opakowaniami nietypowymi, dostosowanymi do potrzeb dostawcy.

Podział opakowań według przemysłu użytkującego

Branże producentów stosują specjalne typy i rodzaje opakowań. Do najbardziej typowych należą opakowania przeznaczone dla takich przemysłów jak:

·         spożywczy,

·         farmaceutyczny,

·         kosmetyczny,

·         RTV,

·         Tytoniowy,

·         Spirytusowy i in.

Podział opakowań według aspektu ekologicznego

Uwzględniając oddziaływanie opakowań na środowisko naturalne można je podzielić na:

·         Biodegradowalne,

·         Niebiodegradowalne.

Zgodnie z normą PN-EN-13193 „biodegradacja to nieodwracalny proces wywoływany czynnikami biologicznymi, szczególnie działaniem enzymów prowadzących do znaczących zmian w strukturze chemicznej materiału, zwykle charakteryzujących się pogorszeniem niektórych właściwości (np. spójność, wytrzymałość, fragmentacja itp.)”.

Według normy PN-EN 13193 „recykling jest to proces ponownego przetwórstwa materiałów odpadowych, prowadzony w celu wytworzenia wyrobu o przeznaczeniu pierwotnym lub o innych przeznaczeniach, w tym recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku $$$ brak tekstu $$$)”.

Recykling organiczny to obróbka tlenowa (kompostowanie) lub beztlenowa (biometanizacja) biodegradowalnych części odpadów opakowaniowych, przeprowadzona w kontrolowanych warunkach i z wykorzystaniem mikroorganizmów, prowadząca do wytworzenia stabilnych postaci organicznych lub metanu.

III Formy konstrukcyjne opakowań

Opakowania w zależności od funkcji, jaką pełnią w stosunku do zawartości, mogą mieć różne formy konstrukcyjne. Obecnie znormalizowanych jest 32 form konstrukcyjnych opakowań.

Definicję pojęć poszczególnych form konstrukcyjnych opakowań jednostkowych, transportowych zawiera norma PN-0-79000.

Łubianka jest to opakowanie w łuszczki drzewnej lub tworzywa sztucznego, otwarte, na ogół o prostokątnym przekroju poprzecznym (rys 2.6).

Opakowanie aerozolowe jest to opakowanie z metalu lub szkła, zawierające sprężony gaz pędny, produkt oraz zawór dozujący (rys. 2.7).

IV Opakowania częściowe

Zgodnie z normą PN-O-79000 „opakowanie częściowe jest wyrobem lub konstrukcją używaną w celu przystosowania do transportu produktów nie pakowanych w całości lub w celu zabezpieczenia części, zespołów lub powierzchni tych produktów, podatnych na uszkodzenia”.

Należą do nich takie wyroby lub konstrukcje jak: jarzmo, kołek, kołpak, obejma, obitka, osłona, płoza oraz podstawa.

Obitka jest konstrukcją najczęściej drewnianą, stosowaną do zabezpieczania sztywnej powierzchni produktu nie pakowanego w całości (rys 2.36).

Osłona jest również konstrukcją z reguły drewnianą, stosowaną w celu zabezpieczenia na czas transportu wrażliwych na uszkodzenia części, zespołów lub powierzchni produktu nie pakowanego w całości (rys. 2.37).

V Materiały pomocnicze i wyposażenie opakowań

Materiały pomocnicze wspomagają opakowania w wypełnianiu przez nie przewidzianych funkcji ochronnych i promocyjnych.

Wyposażenie opakowań stanowią elementy nie związane trwale z konstrukcją opakowania, stosowane w celu wzmocnienia konstrukcji lub zabezpieczenia pakowanego produktu.

Do materiałów pomocniczych oraz wyposażenia opakowań zalicza się:

·         absorbenty wilgoci,

·         etykiety, folie i taśmy,

·         kaptury z folii,

·         kratki, podkładki oraz wkładki.

Wkładka płaska jest zazwyczaj tekturowa i umieszczona może być pod wiekiem lub na dnie opakowania, albo miedzy warstwami czy sztukami pakowanego produktu (rys 2.42).

Wkładka obwodowa jest wyposażeniem tekturowym umieszczonym wewnątrz podła, zwiększającym odporność mechaniczną jego ścian (rys. 2.43).

Wyposażeniem z masy papierowej lub tworzywa sztucznego z gniazdami do umieszczenia w nich produktu są wkładki gniazdowe.

Przepisy i akty prawne dotyczące opakowań

Normalizacja opakowań

Zasady dotyczące normalizacji opakowań w Polsce określa Ustawa z dnia 12 września 2002r. o normalizacji. Stosowanie norm w zakresie materiałów opakowaniowych jest obligatoryjne.

Wykazy obecnie obowiązujących PN w zakresie gospodarki opakowaniowej opracowane są przez komitety techniczne Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN), a informacje o obowiązku ich stosowania można uzyskać w PKN w Warszawie.

Opakowanie spełniające wymagania Polskich Norm oznaczone są, na zasadzie dobrowolności, znakiem zgodności z Polską Normą, pod warunkiem uzyskania certyfikatu zgodności, upoważnionego do takiego oznaczenia.

Certyfikacja dowolna

Certyfikacja dobrowolna dotyczy przeznaczenia następujących certyfikatów:

·         na znak bezpieczeństwa „B”,

·         zgodności z wymogami norm krajowych, międzynarodowych i innymi dokumentami normatywnymi,

·         zgodności upoważniającej do oznaczania wyrobów znakiem zgodności z PN,

·         na znak jakości „Q”,

·         opakowań przydatnych do ponownego przetwórstwa.

·         na znak ekologiczny.

Certyfikacja na znak bezpieczeństwa „B” w certyfikacji dobrowolnej dotyczy tych materiałów opakowaniowych i opakowań, które nie $$$ brak tekstu $$$.

Zalecenie normalizacyjne Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) dotyczące koordynacji wymiarowej ustala:

·         dla opakowań – wymiary palety 800 mm x 1200 mm pomniejszone o 5%, tj. wymiary 760 mm x 1140 mm,

·         dla środków transportowych i pomieszczeń magazynowych – wymiary palety 800 mm x 1200 mm, powiększone o luz manipulacyjny tj. do 900 mm x 1300 mm (minimum 870 mm x 1270 mm).