GOSPODARKA OPAKOWANIAMI W GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH.pdf

Inżynieria Rolnicza 6(104)/2008

GOSPODARKA OPAKOWANIAMI

W GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH

Maciej Kuboń

Katedra Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Streszczenie. Przedstawiono główne źródła powstawania odpadów z opakowań, sposoby

składowania i utylizacji opakowań a także poziom zjednostkowania produkcji.. Zakresem ba-

dań objęto 30 gospodarstw rolniczych. Stwierdzono m.in.: głównym źródłem powstawania

odpadów jest działalność bytowa i produkcyjna, a średnia masa kształtuje się na poziomie

0,9 t

Słowa kluczowe : gospodarstwo, opakowania, logistyka, utylizacja, odpady

Wprowadzenie i cel badań

Pod pojęciem gospodarki opakowaniowej należy rozumieć całokształt działań technicz-

nych, ekonomicznych i organizacyjnych związanych z pakowaniem dóbr materialnych,

prowadzonych w celu zapewnienia właściwej działalności gospodarczej dotyczącej pro-

dukcji, zużycia i poużytkowego zagospodarowania opakowań [Lisińska-Kuśnierz, Ucherek

2003].

Gospodarka opakowaniami stanowi jeden z najbardziej istotnych odcinków działalności

logistycznej przedsiębiorstwa. O skali problemu świadczy fakt, że aż 99% wszystkich to-

warów sprzedawanych w sieci detalicznej wymaga stosowania opakowań [Gołembska

1999]. Wraz ze wzrostem produkcji i zużycia dóbr materialnych wzrasta także problem

zagospodarowania odpadów opakowaniowych [Korzeniowski, Skrzypek 1996].

W działalności produkcyjnej odpady pełnią podobną rolę jak zapasy – są gwarantem

ciągłości procesów i implikują określone koszty, które powinny być redukowane. Powstają

we wszystkich sferach działalności – zaopatrzeniu, produkcji, dystrybucji – i jako fizyczne

procesy przepływów wymagają stosowania odpowiednich technologii logistycznych [Ficoń

2001]. Logistyka jako jedna z pierwszych technologii gospodarczych czynnie włączyła się

do racjonalnego gospodarowania odpadami, oferując dojrzałe i nowoczesne koncepcje

organizacyjno-techniczne. Głównym zadaniem logistyki odpadów jest budowa i wdrażanie

logistycznych łańcuchów dostaw łączących miejsca ich powstawania z miejscami ich utyli-

zacji [Graczyk 1996].

ha -1 . Najczęściej wykorzystywanym sposobem utylizacji było wyrzucanie odpadów do

kontenera zbiorczego. Największy poziom zjednostkowania ładunków w badanych gospodar-

stwach odnotowano w gospodarstwach od 5-10 ha - 84,2%, natomiast najmniejszy w gospo-

darstwach do 5 ha - 71,2%.

⋅

Maciej Kuboń

Cel, zakres i metodyka badań

Celem pracy była charakterystyka gospodarki opakowaniami, a w szczególności pozna-

nie źródeł powstawania odpadów z opakowań, sposobów składowania i utylizacji a także

poziomu zjednostkowania produkcji. Zakresem badań objęto 30 gospodarstw rolniczych

położonych na terenie gminy Trzyciąż, w woj. małopolskim. Badania przeprowadzono

w formie wywiadu kierowanego z właścicielem gospodarstwa. Badane gospodarstwa

podzielono na 3 grupy w zależności od powierzchni użytków rolnych, w obrębie których

dokonana wszelkich analiz.

Analiza wyników badań

Wszelka działalność gospodarcza wiąże się z powstawaniem coraz rozleglejszego tak

w sensie ilościowym jak też w aspekcie jakościowym, strumienia odpadów. Odpady są

nierozłącznie związane zarówno z działalnością bytową czy produkcyjną jak też z proce-

sami logistycznymi [Tonndorf 1998]. Podstawowe pytanie, jakie zostało zadane właści-

cielowi gospodarstwa dotyczyło źródeł powstawania odpadów, w tym powstawania odpa-

dów z opakowań (tabela 1). Główne źródła powstawania odpadów z opakowań

w gospodarstwach w zależności od przyjętych kryteriów (działalność produkcyjna, usłu-

gowa, bytowa oraz procesy zaopatrzenia, magazynowania oraz dystrybucji) oceniono

punktowo w skali od 1 do 10 (1 – najmniej istotne, 10 – najbardziej istotne).

Tabela 1. Główne źródła powstawania odpadów z opakowań (skala 1-10 pkt.)

Table 1. Main sources of packaging waste (1-10 points scale)

Działalność

Proces

produkcyjna

usługowa

bytowa

zaopatrzenia magazynowania dystrybucji

Ogółem

6,2

4,5

7,4

6,3

5,0

4,2

do 5 ha

6,5

3,7

8,2

6,8

4,7

3,6

5 do 10 ha

6,1

4,7

7,0

6,0

5,3

4,4

powyżej 10 ha

6,0

5,1

7,0

6,0

5,1

4,5

Z przeprowadzonych badań wynika, iż główną przyczyną powstawania odpadów

z opakowań w ogólnym ujęciu była działalność bytowa (konsumpcja i spożycie), gdzie

średnia liczba punktów wynosiła 7,4 natomiast najmniejszy wpływ mają procesy dystrybu-

cji – 4,2 pkt. Działalność bytowa ma największy wpływ na powstawanie odpadów w ma-

łych gospodarstwach – 8,2 pkt., w średnich i dużych średnia punktów wyniosła 7,0. Naj-

mniejszy wpływ na powstawanie odpadów z opakowań miały we wszystkich grupach

procesy dystrybucji (3,6 - 4,5 pkt.).

Gospodarka opakowaniami...

W tabeli 2 przedstawiono średnią masę odpadów, jaka powstaje w gospodarstwach oraz

średni koszt utylizacji. W badanych obiektach średnia masa odpadów wynosiła 7,2 t, co

w przeliczeniu na hektar UR daje wartość 0,9 tony. Średni roczny koszt utylizacji odpadów

to 133,3 zł (17,0 zł

ha -1 UR).

Tabela 2. Masa odpadów oraz koszty utylizacji

Table 2. Waste mass and utilization costs

Wyszczególnienie

Masa odpadów

Średni koszt utylizacji odpadów

[t·gosp. -1 ]

[t·ha -1 ]

[zł·rok -1 ]

[zł·ha -1 ]

Ogółem

7,2

0,9

133,3

17,0

do 5 ha

3,7

0,9

110,0

28,9

od 5 do 10 ha

7,3

1,0

133,0

17,9

powyżej 10 ha

12,3

1,0

157,0

12,8

W miarę wzrostu powierzchni gospodarstw rosła masa odpadów z 3,7 t (do 5 ha),

do 12,3 t (powyżej 10 ha). Podobnie jest z kosztem utylizacji, gdzie koszty rosły z 110 do

157 zł na rok. Masa odpadów na ha UR w przypadku analizowanych grup obszarowych

wahała się między 0,9-1,0 t, natomiast koszt utylizacji 28,9-12,8 zł·ha -1 .

Gospodarka opakowaniami wymaga często dodatkowych czynności na etapie ich gro-

madzenia, sortowania i przerobu. Stanowi to duży problem społeczno-ekonomiczny, tech-

niczny i organizacyjny. Oznacza to konieczność przygotowania odpowiednich pojemników

i technologii składowania oraz utylizacji opakowań [Ficoń 2001]. W tabeli 3 przedstawio-

no sposoby składowania i utylizacji opakowań w badanych obiektach.

Z przeprowadzonych badań wynika, że w badanych gospodarstwach butelki szklane

najczęściej były składowane w kontenerach zbiorczych - 63,3% gospodarstw. W 23,3%

były segregowane (kontenery), natomiast w 10% pozostawały na ich terenie w celu póź-

niejszego oddania do punktu skupu. Tylko w 3,3% gospodarstw butelki oddawano syste-

matycznie do punktu skupu. Butelki plastikowe w 50% gospodarstw były segregowane do

specjalnych kontenerów, a w 43,3% wrzucone do kontenera zbiorczego.

Tabela 3. Sposoby składowania i utylizacji opakowań w badanych gospodarstwach [%]

Table 3. Packaging storage and utilization methods in the examined farms [%]

Wyszczególnienie

Butelki

szklane

Butelki

plastikowe

Opakow.

po SOR

Worki z

tw. szt.

Opakow.

papierowe i

kartonowe

Folie Palety

Opak po

smarach

i olejach

Gospodarstwo

10,0

3,3

Spalanie

3,3

6,7

10,0

83,4

26,7 53,3

3,3

Punkty skupu opako-

wań

3,4

46,7

Kontener zbiorczy

63,3

43,4

63,3

33,3

46,7

60,0

Segregacja

23,3

50,0

26,7

56,7

13,3

26,6

33,4

W 3,3% gospodarstw butelki plastikowe były gromadzone, a w 3,3% gospodarstw były

spalane. Opakowania po SOR najczęściej wyrzucano do kontenera zbiorczego (63,3%),

⋅

Maciej Kuboń

natomiast w 3,3% gospodarstw były gromadzone w gospodarstwie w celu późniejszego

oddania przedstawicielom firmy lub punktu w którym zakupiono środek. Worki z tworzy-

wa sztucznego w ponad połowie gospodarstw (56,7%) były segregowane i przygotowane

do powtórnego użycia (najczęściej na śmieci). W 33,3% gospodarstw worki wyrzucono do

kontenera zbiorczego a w 10% obiektów zostały spalone. W przypadku opakowań papie-

rowych i kartonowych w największej ilości gospodarstw zostały w gospodarstwie w celu

spalenia (83,3%), segregacja została przeprowadzona tylko w 13,3%. Różnego rodzaju

folie najczęściej zostawały wyrzucane do kontenera zbiorczego (46,7%), natomiast w

26,7% gospodarstw spalane oraz w tej samej ilości segregowane i wyrzucane do specjalne-

go kontenera. Palety najczęściej zostawały spalane (53,3%) w gospodarstwie lub oddawane

do punktu skupu (46,7%) (tylko EURO). Opakowania po smarach i olejach w większości

przypadków wyrzucano do kontenera zbiorczego (60%). W 33,3% gospodarstw były se-

gregowane i wyrzucane do specjalnych kontenerów, a 3,3% pozostawało w gospodarstwie

i tyle samo spalono (butelki po oleju i płynach). Nigdzie nie stwierdzono zakopywania

zużytych opakowań czy też wyrzucania opakowań na dzikie wysypiska.

W celu ograniczenia przestrzeni magazynowej lub też zabezpieczenia produktów przez

uszkodzeniem stosowane są różnego rodzaju metody jednostkowania ładunków. W logi-

styce jest to bardzo ważny element w całym łańcuchu dostaw. W pracy przedstawiono cel

tworzenia jednostek ładunkowych (tab. 4) oraz poziom zjednostkowania ładunków w ba-

danych obiektach (tab. 5).

Tabela 4. Cel tworzenia jednostek ładunkowych – w opinii rolników (skala 1-5 pkt.)

Table 4. The purpose of creating loading units – according to farmers’ opinion (1-5 points scale)

Gospodarstwa

Łatwiejszego

sposobu

magazynowania

Usprawnienia

czynności

manipulacyjnych

Ze względu

na nowoczesne

technologie

Wymagania

odbiorców

Ogółem

4,7

3,7

2,5

3,1

do 5 ha

4,7

3,5

2,6

2,8

5 do 10

4,8

3,7

2,6

3,3

powyżej 10 ha

4,7

3,9

2,4

3,2

Na podstawie badań stwierdzono, że głównym celem tworzenia jednostek ładunkowych

(worki, skrzynie, palety, bele) w badanych gospodarstwach jest ułatwienie sposobu maga-

zynowania (4,7 pkt.) – ograniczenie powierzchni magazynowej. Najmniej istotnym celem,

w jakim są tworzone jednostki ładunkowe są nowoczesne technologie, gdzie średnia

punktów wynosiła 2,5. Niski udział produkcji towarowej sprawił, iż wymagania klientów

nie odegrały istotnego znaczenia w tworzeniu jednostek ładunkowych.

Tabela 5. Poziom zjednostkowania ładunków w badanych gospodarstwach [%]

Table 5. Level of load unitisation in the examined farms

Gospodarstwa

Ziarno

Rośliny

okopowe

Produkcja

pochodzenia zwierzęcego

Ogółem

do 5 ha

81,5

65,0

50,2

71,2

5 do 10 ha

87,5

82,5

84,2

powyżej 10 ha

91,0

59,5

75,3

Gospodarka opakowaniami...

Największy poziom zjednostkowania ładunków w badanych gospodarstwach odnoto-

wano w gospodarstwach od 5 do 10 ha - 84,2%, natomiast najmniejszy w gospodarstwach

do 5 ha - 71,3%. Z danych w tabeli wynika, że wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstw

rośnie poziom zjednostkowania ziarna z 81,5–91,0%. Największy poziom zjednostkowania

roślin okopowych występował w gospodarstwach od 5-10 ha - 82,5%, a najniższy w go-

spodarstwach powyżej 10 ha - 59,5%. W przypadku gospodarstw do 5 ha produkcja zwie-

rzęca była zjednostkowana na poziomie 50,2%.

Stwierdzenia i wnioski

1. W opinii właścicieli gospodarstw, głównym źródłem powstawania odpadów z opako-

wań jest działalność bytowa i produkcyjna. Najmniej odpadów z opakowań powstaje

w fazie dystrybucji.

2. Średnia masa odpadów z gospodarstw wynosiła 0,9 t·ha -1 UR i w miarę wzrostu po-

wierzchni gospodarstw rosła. Średni koszt utylizacji wynosił 17,0 zł·ha -1 i malał

w miarę wzrostu powierzchni gospodarstw.

3. Najczęściej wykorzystywanym sposobem utylizacji odpadów było wyrzucanie odpa-

dów do kontenera zbiorczego znajdującego się na terenie wsi. Natomiast najrzadziej

stosowanym sposobem utylizacji był zwrot opakowań do skupu lub do przedstawicieli

firm (np. opakowania po SOR, olejach, smarach itp.).

4. Największy poziom zjednostkowania ładunków w badanych gospodarstwach odnoto-

wano w gospodarstwach od 5 do 10 ha - 84,2%, natomiast najmniejszy w gospodar-

stwach do 5 ha - 71,2%,

Bibliografia

Ficoń K. 2001. Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie. Impuls Plus Consulting. Gdynia. s. 127-147.

Gołembska E. 1999. Kompendium wiedzy o logistyce. PWN. Warszawa-Poznań. s. 44.

Graczyk A. 1996. Bilanse ekologiczne i ich miejsce w systemach logistycznych przedsiębiorstwa.

Logistyka. Nr 4. Poznań. s. 6.

Korzeniowski A., Skrzypek M. 1996. Ekologistyka zużytych opakowań. ILIM. Poznań. s. 45.

Lisińska–Kuśnierz M., Ucherek M. 2003. Postęp techniczny w opakowalnictwie. Wydawnictwo

AE w Krakowie. Kraków. 22-27.

Tonndorf H.G. 1998. Logistyka w handlu i przemyśle. PSB. Kraków s. 73.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: