KURIA RZYMSKA
W pasterskim posługiwaniu na Stolicy św. Piotra pomaga Ojcu Świętemu Kuria Rzymska, której dykasterie i instytucje w jego imieniu i jego powagą służą dobru całego Ludu Bożego. Kuria Rzymska jest instytucją Stolicy Apostolskiej, o której myśli się najczęściej, kiedy mowa o Watykanie. Jest ona organizmem bardzo złożonym. Jej struktura podlegała kolejnym zmianom przeprowadzanym przez papieży, pragnących mieć do dyspozycji sprawny urząd umożliwiający sprostanie stojącym przed nimi ogromnym zadaniom. Na początku papieże byli po prostu otoczeni doradcami i współpracownikami wybranymi spośród duchowieństwa rzymskiego, a następnie z grona kardynałów. Na życzenie Soboru Watykańskiego II papież Paweł VI, a następnie Jan Paweł II dokonali zasadniczej reorganizacji urzędów Stolicy Apostolskiej, przystosowując je do posoborowej odnowy Kościoła, wymagań czasu i potrzeb duszpasterskich. Obecnie „dykasterie Kurii Rzymskiej, wszystkie razem i każda z osobna — jak napisał Jan Paweł II w Konstytucji Apostolskiej Pastor Bonus z 28 czerwca 1988 r. — odznaczają się głównie charakterem służebnym”. Kościół, będąc wspólnotą i jednością, Mistycznym Ciałem Chrystusa, opiera się na wielości charyzmatów i urzędów.
W skład Kurii Rzymskiej wchodzą:
Sekretariat Stanu
Kongregacje
Stałe komisje Międzydykasterialne
Trybunały
Papieskie rady
Urzędy
Komisje i komitety
Instytucje związane ze Stolicą Apostolską
SEKRETARIAT STANU
Sekretariat Stanu — kierowany przez kardynała sekretarza stanu — bezpośrednio wspomaga Ojca Świętego w wypełnianiu jego misji. Umieszczony na czele wszystkich organów Kurii Rzymskiej przez konstytucję apostolskąRegimini Ecclesiae universae, zakresem swojej ważnej i złożonej działalności, przypomina prywatny gabinet głowy państwa. Sekretariat Stanu, zwany też Papieskim Sekretariatem, kierowany przez kardynała, jest jakby okiem, sercem i ręką papieża. Należy do niego załatwianie zwykłej korespondencji z biskupami, przedstawicielami Stolicy Apostolskiej, rządami państw i ich ambasadorami, duchowieństwem i wiernymi, a jednocześnie jest łącznikiem między różnymi dykasteriami Kurii Rzymskiej. Wszystko to świadczy o ogromnym zasięgu i złożoności zadań tego organu, który prowadzi korespondencję z całym światem i do którego należy rozwiązywanie niezliczonych konkretnych spraw dotyczących życia Kościoła. Ogrom korespondencji, jaka przychodzi do Ojca Świętego, sprawia, że jednym z najbardziej absorbujących zadań Sekretariatu Stanu jest odpowiadanie na listy i nadawanie dalszego biegu sprawom oraz licznym prośbom kierowanym do papieża. Sekretariat Stanu Stolicy Apostolskiej składa się z dwóch sekcji, które odpowiadają zakresowi funkcji Substytuta do spraw ogólnych oraz Sekretarza ds. relacji z państwami.
Skład Sekretariatu Stanu:
Sekretarz stanu
— kard. Angelo Sodano
Substytut do spraw ogólnych
— abp Giovanni Battista Re
Sekretarz ds. relacji z państwami
— abp Jean-Louis Tauran
Asesor ds. ogólnych
— ks. prał. Leonardo Sandri
Wiceasesor
— ks. prał. Paolo Sardi
Podsekretarz ds. relacji z państwami
— ks. prał. Celestimo Migliore
Delegat ds. nuncjatur
— abp Francesco Monterisi
Szef protokołu
— ks. prał. Tommaso Caputo
Sekretarze osobiści Ojca Świętego
— bp Stanisław Dziwisz
— ks. Mieczysław Mokrzycki
Sekcja Polska
— ks. prał. Henryk Nowacki
— ks. Paweł Ptasznik
Kardynał Sekretarz Stanu
Już w średniowieczu istniał przy papieżach gabinet prywatny, tzw. camera secreta, utworzony z kilku oddanych im współpracowników, którym powierzali tajemnice swojej korespondencji. Pierwszy z sekretarzy, „sekretarz domowy” Sykstusa IV, otrzymał oficjalny urząd za Innocentego VIII. Leon X uczynił go sekretarzem papieża. Od tej pory, sekretarz stanu, którego tytuł pojawia się na początku XVII w., jest kardynałem, jego rola staje się coraz ważniejsza; obecnie łączy obowiązki sekretarza stanu z funkcjami prefekta Rady do Spraw Publicznych Kościoła, dawnej Kongregacji Nadzwyczajnych Spraw Kościoła.
Papież przyjmuje swojego głównego współpracownika dwa razy w tygodniu, przed każdą inną audiencją, i poświęca mu przynajmniej godzinę. Można powiedzieć, że kardynał sekretarz stanu pełni jednocześnie funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych.
Kardynał Sekretarz Stanu jest w stałym kontakcie ze swymi dwoma głównymi współpracownikami: substytutem Sekretariatu Stanu i sekretarzem Rady do Spraw Publicznych Kościoła. Przekazuje im polecenia, które otrzymał od Ojca Świętego i wraz z nimi ustala sposób ich wykonania. Każdy otrzymuje sprawę do załatwienia albo polecenie dalszego zbadania sprawy leżącej w jego kompetencji. Substytut i sekretarz, po powrocie ze spotkania, natychmiast przekazują swoim pracownikom otrzymane instrukcje i wytyczne. Korespondencja adresowana do Ojca Świętego przechodzi zazwyczaj przez ręce substytuta, on też jest na ogół pośrednikiem między papieżem a tymi wszystkimi, którzy chcieliby się do niego zwrócić.
Sekretariat do spraw ogólnych, kierowany jest przez substytuta, którego wspiera asesor, służy Papieżowi pomocą w codziennych obowiązkach. Zajmuje się sprawami, które nie wchodzą w zakres kompetencji innych dykasterii i instytucji, koordynuje pracą Kurii, kieruje działalnością przedstawicieli Stolicy Apostolskiej, szczególnie w sprawach dotyczących Kościołów lokalnych, załatwia sprawy dotyczące przedstawicielstw rządów przy Stolicy Apostolskiej. W porozumieniu z innymi kompetentnymi dykasteriami zajmuje się reprezentacjami Stolicy Apostolskiej przy organizacjach międzynarodowych. Sekcja I Sekretariatu Stanu redaguje i wysyła Konstytucje Apostolskie, Dekrety, Listy Apostolskie, Listy i inne dokumenty zlecone przez Papieża; załatwia sprawy dotyczące nominacji, które zastrzeżone są dla Stolicy Apostolskiej lub wymagają papieskiej aprobaty; przechowuje papieską pieczęć ołowianą i pierścień Rybaka. W jej skład wchodzą: Komisja ds. personelu, Komisja ds. rozkładu zajęć Kurii Rzymskiej i Komisja ds. odznaczeń papieskich. Sekcja ta sprawuje też pieczę nad publikacjami „Acta Apostolicae Sedis”, „Annuario Pontificio” i „L'Osservatore Romano” oraz Radiem Watykańskim i Watykańskim Ośrodkiem Telewizyjnym; za pośrednictwem Biura Prasowego publikuje oficjalne komunikaty dotyczące działalności papieża i Stolicy Apostolskiej. Podlegające Sekretarzowi ds. ogólnych Biuro Statystyczne opracowuje dane dotyczące całego Kościoła.
Sekretariat ds. relacji z państwami, jest kierowany przez Sekretarza, wspieranego przez Podsekretarza. Do niego należą sprawy, które wymagają porozumienia z rządami państw: relacje przede wszystkim dyplomatyczne, z państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego oraz działalność na rzecz dobra Kościoła i społeczeństw, jeśli tego wymagają okoliczności, poprzez konkordaty i inne podobne konwencje, zawsze z uwzględnieniem opinii lokalnych episkopatów. Sekretariat ds. relacji z państwami reprezentuje Stolicę apostolską w organizacjach międzynarodowych i na kongresach dotyczących spraw publicznych; zajmuje się w granicach swej kompetencji, tym co dotyczy przedstawicielstw Stolicy Apostolskiej. W określonych przypadkach do niego należy, po konsultacji z kompetentnymi dykasteriami Kurii, załatwianie spraw wiążących się z obsadzaniem stolic Kościołów lokalnych i z ich organizacją. Tam gdzie istnieje system konkordatowy, Sekretariat zajmuje się sprawami, które wymagają porozumienia z rządem. Ostatnia reforma nadała dykasteriom i instytucjom Kurii Rzymskiej charakter bardziej uniwersalny, czego wyrazem jest wzrost zatrudnienia w nich przedstawicieli Kościołów z wielu krajów i kontynentów. Wśród sekcji językowych w sekretariacie Stanu istnieje również Sekcja Polska powstała po wyborze na Stolicę św. Piotra Papieża Polaka. Od początku pontyfikatu Jana Pawła II w Sekretariacie Stanu pracuje ks. Prał. Stanisław Dziwisz, sekretarz osobisty Ojca Świętego.
KONGREGACJE
Kongregacje są stałymi komisjami kardynalskimi mającymi za zadanie zajmowanie się sprawami kościelnymi. Powstawały one z przejściowych komisji powoływanych przez kolejnych papieży potrzebujących pomocy odpowiedzialnych współpracowników w rozpatrywaniu i załatwianiu rozlicznych spraw podlegających ich decyzji. Kongregacją kieruje kardynał prefekt, któremu pomaga sekretarz i podsekretarz; obaj — tak samo jak kardynał prefekt — są mianowani przez papieża. Udział w kongregacjach biskupów diecezjalnych w charakterze członków znacznie udoskonala zarządzanie Kościołem.
Kongregacja ds. Nauki Wiary
Prefekt — kard. Joseph Ratzinger
Sekretarz — abp Tarcisio Bertone SDB
Podsekretarz — ks. prał. Józef Zlatnansky
Kongregacja dla Koścołów Wschodnich
Prefekt — kard. Achille Silvestrini
Sektetarz — abp Mirosław Stefan Marusyn
Podsekretarz — Marco Brogi OFM
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
Prefekt — bp Jorge Arturo Medina Esjevez
Sekretarz — abp Geraldo Majalla Angelo
Podsekretarz — ks. prał. Carmelo Nicolosi
Kongragacja Spraw Kanonizacyjnych
Prefekt — abp Alberto Bovone
Sekretarz — abp Edward Nowak
Podsekretarz — ks. prał. Michele Di Ruberto
Kongregacja ds. Biskupów
Prefekt — kard Bernardin Gantin
Sekretarz — abp Jorge Maria Mejia
Podsekretarz — ks. prał. Giovanni Maria Rossi
Papieska Komisja ds. Ameryki Łacińskiej
Przewodniczący — kard. Bernardin Gantin
Wiceprzewodniczący — bp Cipriano Calderon Polo
Kongregacja ds. Ewangelizacji Narodów
Prefekt — kard. Józef Tomko
Sekretarz — abp Josip Uhac
Sekretarz pomocniczy — Charles A. Schleck CSC
Podsekretarz — ks. prał. Luigi Ghidoni
Kongregacja ds. Duchowieństwa
Prefekt — abp Dario Castrillon Hoyos
Sekretarz — abp Crescenzio Sepe
Podsekretarz — ks. prał. Milian Simcic
Kongregacja ds. Instytutów Zycia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
Prefekt — kard. Eduardo Martinez Somalo
Sekretarz — abp Francisco Javier Errazuriz OSSA
Podsekretarz — Jesus Torres Llorente CMF
Podsekretarz — ks. prał. Juan Jose Dorronsoro Allo
Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego
Prefekt — kard. Pio Laghi
Sekretarz — abp Jose Saraiva Martins CMF
Podsekretarz — ks. prał. Giuseppe Baldanza
Kongregacja ds. Nauki i Wiary
Zadaniem tej Kongregacji jest szerzenie i strzeżenie nauki o wierze i obyczajach w całym katolickim świecie. W zakresie jej kompetencji znajduje się wszystko, co dotyczy tej dziedziny. Do Kongregacji należy ocena pism dotyczących wiary, osąd i wymierzanie sankcji kanonicznych w przypadkach wykroczeń przeciwko wierze i moralności, wstępna ocena tych dokumentów innych dykasterii, które dotyczą wiary i obyczajów. Przy Kongregacji działają: Papieska Komisja Biblijna i Międzynarodowa Komisja Teologiczna, którym przewodniczy Kardynał Prefekt Kongregacji.
Kongregacja dla Kościołów Wschodnich
Kongregacja zajmuje się wszystkimi sprawami związanymi z diecezjami obrządku wschodniego A więc wszystkim, co dotyczy ich biskupów, duchowieństwa, zakonów oraz wiernych. Otacza ona troską wspólnoty wiernych żyjące na terytorium Kościoła łacińskiego, działając przez wizytatorów lub własną hierarchię.
Zajmuje się rozwijaniem i dyscypliną liturgii. Do niej należy ocena ważności i godziwości sprawowanych sakramentów, udzielanie indultów, które przekraczają władzę biskupów, czuwanie nad przekładami ksiąg liturgicznych. Kongregacja bada przeszkody uniemożliwiające przyjęcie święceń kapłańskich i przyczyny ewentualnej ich nieważności, czuwa nad kultem relikwii, nadaje tytuł bazyliki mniejszej.
Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych
Zajmuje się postępowaniem zmierzającym do wyniesienia na ołtarze Sług Bożych; po uzyskaniu dokumentacji opracowuje opinie o możliwości wyniesienia na ołtarze nowych błogosławionych i świętych, potwierdza autentyczność relikwii.
Zajmuje się sprawami dotyczącymi ustanawiania i obsadzania Kościołów lokalnych oraz wykonywania urzędu biskupiego w Kościele łacińskim, z zachowaniem kompetencji Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. Ta Kongregacja rozpatruje składane co pięć lat przez biskupów sprawozdania. Do niej należą sprawy związane z synodami partykularnymi, a także ustanawianiem Konferencji Episkopatów, zatwierdzaniem ich statutów oraz dekretów wydawanych przez Konferencje.
Zadaniem Komisji, na czele której stoi Kardynał Prefekt Kongregacji ds. Biskupów, jest wspieranie radą oraz środkami ekonomicznymi lokalnych Kościołów w Ameryce Łacińskiej oraz śledzenie ich życia i rozwoju, by służyć pomocą w rozwiązywaniu powstających tam problemów kompetentnym dykasteriom Kurii i Kościołom lokalnym Ameryki Łacińskiej.
Kieruje ona dziełem ewangelizacji na całym świecie oraz współpracą w zakresie misji (z poszanowaniem kompetencji Kongregacji dla Kościołów Wschodnich). W celu lepszej kooperacji, a także zapewnienia środków materialnych na cele misyjne, Kongregacja posługuje się Papieskimi dziełami Misyjnymi, to jest Dziełem Rozszerzania Wiary, Dziełem św. Piotra Apostoła, Dziełem Świętego Dziecięctwa i Papieską Unią Misyjną Kleru.
Kongregacji ta — bez naruszania praw biskupów i Konferencji Episkopatów oraz kompetentnych Kongregacji — zajmuje się sprawami dotyczącymi duchowieństwa diecezjalnego zarówno w tym, co odnosi się do niego, jak i duszpasterskiej posługi oraz potrzeb związanych z jej wykonywaniem. W tych dziedzinach niesie ona pomoc biskupom. Do niej należy wszystko, co związane jest z religijną formacją wiernych, z życiem, dyscypliną, prawami i obowiązkami duchowieństwa, rozmieszczeniem księży i owocną posługą duszpasterską. Jest ona kompetentna w tych sprawach, które w zakresie dóbr kościelnych zastrzeżone są Stolicy Apostolskiej. Troszczy się też o zapewnienie godziwego utrzymania i opieki społecznej duchowieństwa.
Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
Kongregacja troszczy się o życie według rad ewangelicznych, co wyraża się m. in. w tym, że do niej należy erygowanie instytutów zakonnych i świeckich oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, potwierdzenie lub ocena opinii biskupów co do potrzeby erygowania tych instytutów, znoszenie ich, jeśli to konieczne, tworzenie unii i federacji. Jej kompetencji podlegają także zakony pustelnicze oraz trzecie zakony, zakładane z zamiarem przekształcenia ich z czasem w instytuty życia konsekrowanego lub stowarzyszenia apostolskie.
Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego (Seminariów i Instytutów Naukowych)
W imieniu Stolicy Apostolskiej zajmuje się ona sprawami formacji osób przygotowujących się do święceń kapłańskich oraz rozwojem studiów katolickich. Ustala regulaminy szkół katolickich, troszczy się o to, by istniała dostateczna ilość kościelnych uniwersytetów i innych wyższych uczelni, eryguje lub zatwierdza kościelne uniwersytety i instytuty, zatwierdza ich statuty, stanowi najwyższe kierownictwo tych uczelni i czuwa nad poprawnością wykładu wiary katolickiej w ich obrębie. W stosunku do uniwersytetów katolickich zajmuje się tym, co leży w kompetencji Stolicy Apostolskiej.
STAŁE KOMISJE MIĘDZYDYKASTERIALNE
Zgodnie z normami Konstytucji Apostolskiej Pastor Bonus Jana Pawła II, zostały utworzone w Kurii Rzymskiej Stałe Komisje Międzydykasterialne. Mają one na celu rozwiązywanie problemów wymagających wspólnej i częstej konsultacji, takich jak obsadzanie Kościołów lokalnych, działalność zakonów na misjach, formacja kandydatów do kapłaństwa, równomierne rozmieszczenie kapłanów w świecie.
Stała Komisja Międzydykasterialna ds. Kościołów lokalnych, ich obsadzania, tworzenia i zmian
Przewodniczący — kard. Angelo Sodano
Stała Komisja Międzydykasterialna ds. Kościoła w Europie Wschodniej
Stała Komisja Międzydykasterialna ds. zakonów pracujących na misjach
Przewodniczący — kard. Jozef Tomko
Stała Komisja Międzydykasterialna ds. formacji kandydatów do kapłaństwa
Przewodniczący — kard. Pio Laghi
Stała Komisja Międzydykasterialna ds. równomiernego rozmieszczenia kapłanów na świecie
TRYBUNAŁY
Każde społeczeństwo ma swoje przepisy prawne i trybunały, które czuwają nad ich przestrzeganiem i korygują uchybienia. Również Kościół musi je posiadać. Kościół katolicki, pragnąc być wierny zasadom swojego Boskiego Założyciela i chcąc zgodnie z nimi postępować nie może się obyć bez prawa kanonicznego. Ponieważ Kościół jest również odpowiedzialny za zbawienie swoich synów i za ewangelizację świata, nie może nie zapewniać sobie praw, związanych ściśle z Objawieniem i ze stale nowymi potrzebami swego życia wewnętrznego i zewnętrznego.
Penitencjaria Apostolska
Wielki penitencjarz — kard. William Wakefield Baum
Regens — bp Luigi de Magistris
Najwyższy Trybunał Sygnatury Apostolskiej
Prefekt — kard. Gilberto Agustoni
Sekretarz — abp Zenon Grocholewski
Trybunał Roty Rzymskiej
Dziekan — ks. prał. Mario Pompedda
W kompetencji tego trybunału leży wszystko, co odnosi się do spraw wewnętrznych — również niesakramentalnych — jest to zatem udzielanie dyspens i odpustów zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej, oraz rozstrzyganie kazusów związanych ze sprawowaniem sakramentu pokuty.
Dykasteria ta, poza wykonywaniem funkcji najwyższego trybunału, troszczy się o właściwy wymiar sprawiedliwości w Kościele. Pełni rolę najwyższej instancji w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa, rozstrzyga spory kompetencyjne między trybunałami, rozpatruje odwołania od decyzji administracyjnych rzymskich dykasterii i różne spory administracyjne przekazane przez Papieża lub inne dykasterie, prowadzi sprawy dotyczące nieważności aktów prawnych, a w związku z tym także naprawianie szkód wynikłych z nielegalnych aktów administracyjnych.
Pełni zwykle funkcję instancji wyższego stopnia przy Stolicy Apostolskiej. Wyroki Roty Rzymskiej mają charakter wzorcowy. Rota rozpatruje sprawy w składzie trzech wyznaczanych kolejno audytorów i jest trybunałem apelacyjnym dla spraw rozstrzyganych przez niższe trybunały kościelne, tych zwłaszcza, które dotyczą orzeczenia nieważności małżeństwa, tzn. ustalenia faktu, że nie zostały spełnione konieczne warunki, aby powstało ważne małżeństwo.
PAPIESKIE RADY
...
cecz