Gałęzie prawa:
-prawo publiczne
-prawo prywatne:
• Prawo cywilne
Prawo prywatne
• Normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu jednostek i regulacja stosunków pomiędzy nimi;
• Zadaniem norm prawa prywatnego jest przynoszenie korzyści poszczególnym jednostkom, co odróżnia je od prawa publicznego, które tworzone jest w interesie całego społeczeństwa lub państwa.
Gałęzi prawa prywatnego
• Prawo rodzinne
• Prawo pracy
• Prawo handlowe
•
Prawo prywatne a prawo publiczne
Prawo prywatne:
• - równorzędność stron
• - autonomia woli stron
• - normy względnie obowiązujące
Prawo publiczne:
• - imperium
• - normy bezwzględnie obwiązujące
• - podrzędność stron
Definicja prawa cywilnego-Prawo cywilne to zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe i niemajątkowe pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi w oparciu o regułę autonomii i równorzędności podmiotów.
System prawny jest oparty na wspólnych ideach i regułach wynikających przede wszystkim z Konstytucji a także z ratyfikowanych i obowiązujących w Polsce umów międzynarodowych. Dlatego normy prawa międzynarodowego z jednej strony muszą uwzględniać te idee i regulacje ale z drugiej strony nie mogą pomijać rozwiązań zawartych w innych częściach tego systemu (prawie pracy, prawie handlowym, prawie spółdzielczym itd.).
Pojęcie prawa cywilnego
Na pojęcie prawa cywilnego składają się trzy elementy:
• - przedmiot
• - podmioty działające na podstawie jego przepisów
• - metoda regulacji
ad. 1) przedmiotem regulacji cywilnoprawnej są stosunki cywilne (definitio idem per idem ). Prawo cywilne reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym ( stosunki mające za przedmiot interes natury ekonomicznej, własnościowe.
Dotyczą one społecznego korzystania z dóbr i wymiany tych dóbr i usług ) i niemajątkowym ( są to dobra nie mające jako takiej bezpośredniej wartości ekonomicznej )
ad. 2 ) wynika to z art. 1 KC - podmiotami stosunków cywilnoprawnych które reguluje kodeks są osoby fizyczne ( ludzie ) i osoby prawne ( twory prawne wyposażone w zdolność prawną )
ad. 3 ) podstawowym kryterium wyróżniającym prawo cywilne od innych gałęzi prawa jest metoda regulacji. Dla stosunków cywilnoprawnych charakterystyczna jest zasada równorzędności stron – żadna ze stron nie jest podporządkowana drugiej.
Systematyka prawa cywilnego
1) część ogólna – uregulowana w księdze pierwszej k.c., obejmuje zasady ogólne, wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego, z uwzględnieniem działów uregulowanych poza k.c.,
2) prawo rzeczowe – zawarte w księdze drugiej k.c. (i przepisach odrębnych), obejmuje regulację prawa własności i innych praw rzeczowych (użytkowania wieczystego i ograniczonych praw rzeczowych), w szczegółach dotyczy treści, nabycia i utraty oraz ochrony praw rzeczowych (i posiadania),
3) prawo zobowiązań – zawarte w księdze trzeciej k.c. (i odrębnym ustawodawstwie). Obejmuje regulację wymiany dóbr i świadczeń usług. W części ogólnej prawa zobowiązań zawarto przepisy dotyczące wszelkich stosunków zobowiązaniowych w części szczegółowej znajdujemy regulacje poszczególnych, różnorodnych umów zobowiązujących do świadczenia,
4) prawo spadkowe – zawarte w księdze czwartej k.c., reguluje zasady dziedziczenia spadku w wyniku śmierci osoby fizycznej, w szczególności tryb powołania do dziedziczenia i dalsze skutki,
5) prawo rodzinne – uregulowane w odrębnym kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, obejmuje materię małżeństwa, pokrewieństwa, opieki i kurateli,
6) prawa na dobrach niematerialnych (prawa własności intelektualnej) – regulacja pozakodeksowa obejmuje problematykę prawa autorskiego, prawa wynalazczego, znaków
7) prawo handlowe – uregulowane w kodeksie handlowym, w którym zawarto obszerną regulację prawną spółek osobowych (sp. jawna i komandytowa) oraz spółek kapitałowych (sp. z o.o. i s.a.).
• Prawo rolne
• Prawo spółdzielcze
Źródła prawa cywilnego
• Źródła prawa – są to fakty uznawane w danym systemie prawnym za fakty prawotwórcze. Ich wytworem są generalne i abstrakcyjne normy prawne, wskazujące należyty sposób postępowania;
Hierarchia źródeł prawa w art. 87 Konstytucji RP:
• - Konstytucja
• - ratyfikowane umowy międzynarodowe
• - ustawy
• - rozporządzenia
• - akty prawa miejscowego;
Konstytucja
• Art. 47.
• Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
• Art. 77.
• 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
• 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.
Ustawy
• Kodeks cywilny obowiązujący od I.1965 (z 23 IV 1964r),
• Kodeks spółek handlowych z 1 I 2000 r
• Kodeks rodzinny i opiekuńczy 23.II. 1964r.
• Ustawa z 6.VII.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze zm).
• Ustawa z 29.IX. 1986 r. prawo o aktach stanu cywilnego, tekst jedn. Dz. U. z 2004 r., Nr 161, poz. 1688.
Zwyczaje- powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania.
• Same przez się nie mają doniosłości normatywnej; nie są więc faktami prawotwórczymi w zakresie PC.
• Pośrednio uzyskują doniosłość prawną przez to, że w wielu przypadkach przepisy prawne odsyłają do nich. „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów”.
• Przesłanką konieczną stosowania przez sąd zwyczajów nie jest ich znajomość przez osoby, których sprawę sąd rozstrzyga. Wystarczy, że osoby te należą do grupy społecznej (zawodowej, regionalnej), w której określony zwyczaj jest upowszechniony.
• Przyjmuje się założenie, że każdy uczestnik stosunku cywilnoprawnego zna zwyczaje społeczności, do której należy.”.
• Można powoływać się na zwyczaje: ustalone, zgodne z ocenami moralnymi (czyli nie łapówki!), normy bezwzględnie wiążące.Zwyczaj uznany przez organy stosujące prawo staje się prawem zwyczajowym.
• Musi być długotrwałe i powszechne przekonanie o obowiązywaniu zwyczaju. Prawo zwyczajowe może być stosowane bez przepisu – samodzielnie.
Prawo zwyczajowe- to norma prawne. Faktem prawotwórczym jest tu praktyka stałego stosowania przez organy państwowe określonej reguły postępowania. Zwyczaj uznany przez organy stosujące prawo staje się prawem zwyczajowym. Musi być długotrwałe i powszechne przekonanie o obowiązywaniu zwyczaju. Prawo zwyczajowe może być stosowane bez przepisu – samodzielnie.
• Normy prawa zwyczajowego odróżnić należy od zwyczajów prawnych, tzn. od pewnej praktyki dokonywania czynności prawnych. Żadne przepisy prawa stanowionego nie regulują kwestii dopuszczalności prawa zwyczajowego w polskim systemie prawnym
• Zasada współżycia społecznego- odwołuje się ona do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, które są zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej.
• Zasady współżycia społecznego chronią przed negatywnymi skutkami.
• Art. 5 KC (koncepcja nadużycia prawa): „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
• Czy można wynająć łono matki? Czy narusza to zasady współżycia społecznego? Jeśli ktoś zawiera taką umowę to narusza zasady współżycia społeczngo, więc umowa jest nieważna. Nie można naruszać tych zasad!
Zasady prawa cywilnego
• 1) Zasada jedności prawa cywilnego – ogół przepisów regulujących obrót profesjonalny (prawo handlowe) nie stanowi odrębnej gałęzi prawa ale jest tylko wyspecjalizowanym działem;
• 2)Zasada ochrony osoby ludzkiej - czyli przypisująca każdemu człowiekowi zdolność prawną oraz ochrona podmiotowości każdego człowieka;art.8 3) Zasada ochrony dziecka poczętego - przyznająca mu zdolność prawną. Art. 84) Zasada równości - przyznająca wszystkim obywatelom równość wobec prawa. 5) Zasada praw podmiotowych - czyli zespół norm ochraniających prawa jednostki.
6) Zasada autonomii woli stron - czyli samodzielność w kształtowaniu stosunków prawnych osób fizycznych bądź prawnych. 7) Zasada ochrony dobrej wiary - chroniąca osobę której działanie obarczone jest błędem nie wynikającym z jej złej woli. Art. 7 7) Zasada łagodzenia - czyli dążność stron do jak najmniejszej destabilizacji porządku prawnego. 8) Zasada jednakowej ochrony każdej własności - czyli ochrona interesów bez względu na pochodzenie tytułu własności (prywatna, komunalna). 9) Zasada odpowiedzialności cywilnej - czyli odpowiedzialność za długi całym swym majątkiem. 10) Zasada odpowiedzialności za szkodę - czyli obowiązek naprawienia szkody przez osobę która ją wyrządziła. 11) Zasada dziedziczenia - czyli przejście majątku na spadkobiercę.
Stosowanie prawa
• 3 etapy stosowania prawa:
• - ustalenie stanu faktycznego
• - znalezienie właściwej normy prawnej
• - zastosowanie odpowiedniej normy prawnej;
Stosowanie prawa cywilnego
Normy prawa cywilnego:
-bezwzględnie obowiązujące- lus cogens – strony nie mogą własną wolą ich łączyć lub ograniczyć,
-jednostronnie względnie obowiązujące- semiimperatywne uregulowanie korzystniejsze dla jednej strony,
-względnie obowiązujące- lus dispositivum- stosowane gdy strony inaczej nie uregulowały stosunku prawnego,
PRZEPISY BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE ius cogens (imperatywne) – to takie przepisy, których wolą stron nie można wyłączyć, ograniczyć ani zmienić. Przepisy te ich adresatom narzucają w sposób kategoryczny powinność określonego zachowania się, nie dając jednocześnie żadnej swobody
• PRZEPISY WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE ius dispositivum (dyspozytywne) – przepisy te z woli ustawodawcy znajdują zastosowanie dopiero wtedy, gdy strony stosunku cywilnoprawnego nie skorzystały z odmiennej przewidzianej w ustawie regulacji.
• Np. miejsce wykonania umowy;
• PRZEPISY SEMIIMPERATRYWNE – mają zastosowanie wówczas, gdy jedna ze stron wymaga szczególnej ochrony;
• wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony i dlatego zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone przez strony tylko wtedy, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną. Charakter taki mają z reguły normy ustalające np. minimalny lub maksymalny zakres świadczeń jednej ze stron (czynsz, ceny) ;
• DOMNIEMANIE polega na wywnioskowaniu na podstawie faktu udowodnionego o fakcie nie udowodnionym, ale mającym istotne znaczenie dla sprawy. Dowód na podstawie domniemania jest dowodem pośrednim, tzn. przedmiotem dowodu nie jest bezpośrednio sporny fakt, lecz inny fakt, czyniący fakt sporny prawdopodobnym.
• Domniemania dzieli się na faktyczne i prawne.
• DOMNIEMANIE FAKTYCZNE polega na ustaleniu faktu na podstawie wniosku wyprowadzonego z innych faktów. Nie jest to wnioskowanie w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale jest ono oparte o logikę, doświadczenia życiowe czy osiągnięcia nauki,
• Przykład: sąd na podstawie domniemania faktycznego może uznać, że jeżeli list został wysłany jako polecony to adresat go otrzymał
• DOMNIEMANIE PRAWNE wyznaczone jest normą prawną, która każe w swoisty sposób wiązać ze sobą dwie klasy faktów: podstawę domniemania z wnioskiem domniemania. Jeżeli sąd ustali zgodnie z ogólnymi regułami fakt stanowiący podstawę domniemania, to obowiązany jest przyjąć bez dowodu istnienie faktu wskazanego we wniosku domniemania.
• Domniemania prawne dzielimy na usuwalne i nieusuwalne.
• DOMNIEMANIA USUWALNE to takie, które mogą być obalone tzw. dowodem przeciwnym. W niektórych przypadkach domniemanie może być obalone:
• tylko na żądanie określonej osoby (osób),
• w określonym trybie,
• przed upływem terminu zawitego,
• poprzez zastosowanie określonych reguł dowodowych.
• Przykład:
• Art. 9. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
• &#x...
PWSBiA_wawa