Czy upośledzenie umysłowe jest chorobą umysłową.pdf

Czy upośledzenie umysłowe jest chorobą umysłową?

Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Klasyfikacja niepełnosprawności

Nadal w naszym społeczeństwie, utożsamia się upośledzenie umysłowe z chorobami psychicznymi. Być może wzięło się to ze wspólnych historycznych

źródeł leczenia chorób umysłowych i upośledzenia umysłowego, a może wszystko, co zdaje się być inne od obowiązującej powszechnie normy, mało

znane i „dziwne”, zwykle określa się ‐ w sposób uproszczony ‐ chorobą psychiczną? Ma to dość często negatywne konsekwencje, choćby w krzywdzącym

postrzeganiu osób z upośledzeniem i ich integracji w zwykłych formach życia. Jako domniemani chorzy umysłowo są narażeni na obserwacje swych

zachowań i krytyczne, dokuczliwe uwagi wygłaszane w przekonaniu, że ich po prostu nie usłyszą lub nie zrozumieją. Krzywdzące jest to także dla ludzi

z chorobą umysłową i ich rodzin, bowiem niekiedy tylko przejściowy stan z objawami choroby umysłowej przez otoczenie utożsamiany jest

z upośledzeniem umysłowym (a przecież nie zawsze nim jest), co powoduje odseparowanie się od ludzi, którzy na ogół mają duże szanse powrotu do

pełnego zdrowia i dobrej kondycji psychicznej.

Owo pomieszanie pojęć częściowo może także wynikać z terminologii (nazewnictwa) używanej w różnych językach. Niezależnie od przyczyny,

utożsamianie upośledzenia umysłowego z chorobą umysłową jest błędem wobec zasadniczych różnic pomiędzy tymi dwoma stanami i dotyczącymi ich

koncepcjami postępowania leczniczego.

Uznany naukowo fakt, że ludzie upośledzeni mają takie same potrzeby jak inni, przekonuje, że zdecydowane rozróżnienie pomiędzy upośledzeniem

i chorobą umysłową nabiera ogromnego znaczenia, dlatego, aby każde z nich traktować w swym specyficznym zakresie, tak jak specyficzne są ich

potrzeby. Osoby upośledzone umysłowo mają określone potrzeby, które znacznie różnią się od potrzeb osób chorych umysłowo. Stąd ważne jest, by

specyficzne służby, placówki specjalne niezbędne dla osób upośledzonych umysłowo były oddzielone od służb świadczących pomoc i opiekę na rzecz

chorych umysłowo. Ale równie ważne jest, by ludzie upośledzeni umysłowo mieli zapewniony pełny dostęp do służb psychiatrycznych zawsze wtedy, gdy

ich potrzebują, na równi z innymi ludźmi. Choć oba rodzaje służb są jednakowo ważne i muszą ze sobą współpracować, to istotne jest, aby leczenie

każdego człowieka (upośledzonego, czy z chorobą umysłową) było dostosowane do rzeczywistych potrzeb danej osoby, bowiem każdy z tych obszarów

niesprawności wymaga własnych, wyspecjalizowanych praktyków i swych własnych metod terapeutycznych.

Upośledzenie umysłowe

l inaczej: oligofrenia, niedorozwój umysłowy, stan umysłowy poniżej normy, zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego ‐ to termin

używany najbardziej powszechnie. Zawiera on dwa elementy, z których oba rozpatrywane są w stosunku do wieku biologicznego i kultury

społecznej, mianowicie:

l funkcjonowanie intelektualne, które jest znacznie poniżej średniej i które występuje od wczesnego wieku,

l znaczne upośledzenie zdolności adaptacyjnych do kulturowych wymogów otoczenia. Dominującym objawem upośledzenia jest znaczne obniżenie

sprawności i wydolności intelektualnej dziecka, tym większe im głębszy jest jej stopień. Z niedorozwojem inteligencji, oprócz słabszej zdolności

przystosowania, wiążą się i inne cechy, jak: zaburzenia emocjonalne i charakterologiczne, niekiedy anomalie w budowie ciała i w rozwoju

fizycznym. Sam pomiar inteligencji jako wskaźnik upośledzenia umysłowego jest niewystarczający.

Obecnie w diagnostyce upośledzenia umysłowego, na podstawie obiektywnych kryteriów ‐ zanim uzna się daną osobę za upośledzoną umysłowo ‐

konieczne jest wykazanie upośledzenia zarówno funkcjonowania intelektualnego jak i zachowania adaptacyjnego. Zatem, ani sam niski poziom

inteligencji, ani też upośledzenie zachowania adaptacyjnego nie są wystarczające do postawienia diagnozy o ewidentnym upośledzeniu. Nie znaczy to,

że należy rezygnować ze stosowania znanych testów psychologicznych, są one przydatne do oceny stopnia upośledzenia i opóźnienia umysłowego, pod

warunkiem, że uzyskany wynik interpretuje się z należytą ostrożnością.

Na ogół upośledzenie umysłowe ujawnia się w okresie niemowlęcym lub wczesnym dzieciństwie albo w wieku szkolnym, kiedy to zaznaczają się

trudności przystosowania się takiego dziecka do wymogów życia codziennego, rozumienia i używania języka i pojmowania ogólnych i abstrakcyjnych

znaczeń. Upośledzenie umysłowe jako takie nie jest chorobą ani także stanem chorobowym . Obejmuje ono szeroki zakres warunków, które

niekiedy wynikają z powodu chorób biologicznych albo uszkodzeń organicznych, a innym razem może wynikać ze złożonych powodów społecznych

i psychologicznych. Dość często specyficzna przyczyna upośledzenia umysłowego nie jest znana. Coraz częściej mówi się, że upośledzenie umysłowe ma

charakter dynamiczny a nie statyczny (niezmienny). Jeżeli uznaje się, że stan upośledzenia umysłowego ma zasadniczo charakter rozwojowy ‐ możliwy

jest przecież rozwój zdolności poznawczych, umiejętności, wartości osobowych, uczenie się i przystosowywanie do wymogów szerszej społeczności

u osób z upośledzeniem ‐ to wszelka pomoc musi mieć na celu ów wszechstronny rozwój, by zmniejszyć zależność tych osób od innych i zwiększyć ich

kompetencje życiowe.

Choroba umysłowa

(zaburzenia psychiczne)

Ten termin używany jest na określenie ostrych stanów psychotycznych lub degeneratywnych. Choroba umysłowa jest ogólnym terminem obejmującym

szeroki wachlarz zaburzeń i zespołów chorobowych, wpływających na funkcjonowanie emocjonalne, społeczne, poznawcze oraz zachowanie.

Charakteryzuje się ona niewłaściwymi reakcjami emocjonalnymi o różnym modelu i nasileniu, zniekształceniem (a nie niemożnością) zrozumienia

i porozumienia oraz nieprawidłowo ukierunkowanym (a nie jedynie zaburzonym) zachowaniem adaptacyjnym.

Choroba umysłowa może wiązać się z różnymi stanami organicznymi o charakterze neurologicznym, genetycznym, biochemicznym lub negatywnym

wpływem środowiska rodzinnego lub otoczenia. Niekiedy pojawia się ona nagle w stanie ostrym (w pełnym zespole objawów) i upośledza w wyraźny

sposób uprzednio normalne zachowania. W innym przypadku zaś choroba może mieć charakter utajony, a objawy pojawiają się stopniowo i początkowo

są mało charakterystyczne, by orzekać o istnieniu choroby umysłowej. Choroba umysłowa może więc mieć przebieg ostry, przewlekły

lub nawrotowy.

W przebiegu choroby psychicznej wystąpić mogą bardzo zróżnicowane objawy, m.in.: dezorientacja w czasie, apatia lub euforia, ospałość, senność,

zanik napędu psychoruchowego, zaburzenia pamięci, obniżenie uczuciowości wyższej, dezorientacja, co do własnej osoby i przestrzeni, odrętwienie,

zwolnienie biegu myśli i wiele innych, charakterystyczne dla określonego rodzaju choroby, czasu jej trwania i przebiegu. Inne więc będą objawy

w chorobie postępującej czy przewlekłej, w fazie ostrej czy utajonej. Zaburzenia takie mogą być poprzedzone trudnościami społecznymi, personalnymi

lub sytuacjami szkolnymi zanim pojawią się widoczne symptomy choroby. Mniej ciężkie zaburzenia psychiczne (np. zakłócenia emocjonalne, zaburzenia

w chorobie postępującej czy przewlekłej, w fazie ostrej czy utajonej. Zaburzenia takie mogą być poprzedzone trudnościami społecznymi, personalnymi

lub sytuacjami szkolnymi zanim pojawią się widoczne symptomy choroby. Mniej ciężkie zaburzenia psychiczne (np. zakłócenia emocjonalne, zaburzenia

zachowania) częściej występują w młodym wieku (ale wystąpić mogą w każdym wieku), jednakże różnica pomiędzy normalną reakcją na stres i reakcją

psychopatologiczną musi być starannie rozpoznana. Ciężkie postacie chorób umysłowych zwykle występują w okresie młodzieńczym lub w życiu

dorosłym, rzadziej u dzieci.

Przyjęte przez organizacje międzynarodowe klasyfikacje chorób umysłowych zwykle rozróżniają je pomiędzy: psychozami (np. schizofrenia, depresje

maniakalne), zaburzeniami o podłożu organicznym (np. otępienie i degeneratywne zaburzenia mózgu), a zaburzeniami psychoneurotycznymi (np. stany

lękowe, obsesje), oraz zaburzeniami zachowania i osobowości.

W przypadku ostrej choroby umysłowej należy zapewnić przede wszystkim opiekę psychiatryczną i pielęgniarską (w domu, w przychodni,

w specjalistycznej placówce leczenia psychiatrycznego), podczas gdy w przypadku osób upośledzonych umysłowo opiekę (w domu, w szkole,

w warsztatach terapii, itd.) stanowią sami rodzice, nauczyciele, psycholog, rehabilitant, logopeda, a w wyjątkowych sytuacjach lekarz czy pielęgniarka.

Leczenie chorób umysłowych polega na starannie zaplanowanym podawaniu odpowiednich leków (neuroleptyków) w połączeniu z różnorodnymi formami

psychoterapii werbalnej i niewerbalnej. Celem jest aktywna i systematyczna interwencja w chorobę oraz pomoc takiej osobie w powrocie do pełnego

życia w swoim otoczeniu możliwie jak najszybciej oraz z zapewnieniem dalszej pomocy specjalistycznej w wymaganym zakresie.

Chociaż procedury postępowania w przypadku choroby umysłowej i upośledzenia umysłowego mają wiele cech wspólnych, to w pierwszym przypadku

kładzie się zwykle nacisk na reedukację pacjentów do powrotu do poprzedniego normalnego lub prawie normalnego trybu życia, podczas gdy w drugim

przypadku nacisk kładzie się na nauczenie umiejętności życia w społeczeństwie po raz pierwszy. To istotne rozróżnienie celów terapii w obu

przypadkach.

Upośledzenie umysłowe z komplikacjami psychiatrycznymi

Badania prowadzone w naszym kraju pokazują, że osoby upośledzone umysłowo są bardziej podatne na psychozy, neurozy i zaburzenia zachowania niż

ich pełnosprawni rówieśnicy. Może to wynikać albo z uszkodzeń organicznych, padaczki, lub też z niewłaściwych doświadczeń środowiskowych, np.:

długotrwałych niepowodzeń, stałych napięć, wzmożonego niepokoju czy lęku, złych stosunków rodzinnych lub przyjacielskich, jak również odrzucenia

przez osoby znaczące. Toteż niektóre osoby z upośledzeniem umysłowym mogą być dodatkowo obciążone zaburzeniami psychicznymi . Zaburzenia

takie mogą być w pewnym stopniu obecne już we wczesnym okresie życia, a niekiedy ujawnić się mogą w czasie dojrzewania lub jeszcze później.

Osoby upośledzone umysłowo są szczególnie wrażliwe na stres, a ten może spowodować zaburzenia emocjonalne i społeczne, zaostrzone ograniczoną

zdolnością adaptacyjną, co z kolei powoduje dalsze zaburzenia rozwojowe ich osobowości. Kiedy upośledzenie umysłowe i choroba umysłowa

lub zaburzenia emocjonalne występują u tej samej osoby, to pojawiają się specyficzne problemy diagnostyczne (różnicowanie objawów choroby)

i lecznicze (techniki psychoterapeutyczne stosowane w leczeniu chorób umysłowych okazują się nieodpowiednie, bo nie przewidują specyficznych cech

wynikających z istnienia upośledzenia umysłowego, np. mała komunikatywność werbalna). Niemniej jednak przepisy prawne dotyczące przymusowego

umieszczania w zakładzie lecznictwa zamkniętego i pozbawienia praw publicznych ludzi z upośledzeniem, u których ujawniła się choroba psychiczna nie

powinny być stosowane „automatycznie” tylko dlatego, że osoba jest upośledzona umysłowo. Jeśli więc osoba taka wymaga odosobnienia (dla

bezpieczeństwa własnego lub otoczenia), powinno dokonywać się to w ramach ogólnie stosowanych przepisów praw człowieka z pełną gwarancją

ochrony interesów i samopoczucia tej osoby. Ograniczenie takich praw zawsze powinno być na poziomie niezbędnego minimum i naprawdę

ostatecznością.

Opracowanie ‐ Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Klasyfikacja niepełnosprawności

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: