Niepełnosprawność umysłowa.pdf

(183 KB) Pobierz
58685523 UNPDF
Niepełnosprawność umysłowa
przyczyny i klasyfikacja
Pojęcie niepełnosprawności jest pojęciem w gruncie rzeczy „pozytywnym”, dającym odczuć w swojej treści, że „niepełna
sprawność” człowieka mówi o jakiejś częściowej, ograniczonej zdolności do wykonywania czegoś, co nie jest bliżej
określone. Mimo, iż pojęcie „niepełnosprawność” nie ma pejoratywnego znaczenia, to mamy do czynienia z usiłowaniem
traktowania człowieka jako przynajmniej częściowo użytecznego w społeczeństwie.
Według najnowszej literatury pod określeniem „niepełnosprawny” odnajdujemy:
1. niepełnosprawny umysłowo
2. osoby niepełnosprawne sensorycznie: niedowidzące, niewidome, z wadą słuchu
3. niepełnosprawne ruchowo
4. niepełnosprawne somatycznie tzn. choroby przewlekłe
5. niepełnosprawne z zaburzeniem mowy
6. osoby o niepełnosprawności sprzężonej tzn. głuchoniewidome, mózgowe porażenie dziecięce itp.
7. osoby niepełnosprawne w skutek epilepsji
8. osoby niepełnosprawne w skutek uszkodzenia mózgu (np. afazja)
Na użytek praktyki zawodowej, dzieci kalekie lecz w normie intelektualnej określa się niepełnosprawnymi ruchowo, gdy zaś następuje połączenie
u dziecka niepełnosprawności ruchowej z inną niepełnosprawnością ‐ określa się to zaburzeniami sprzężonymi.
Przyczyny upośledzenia umysłowego
Upośledzenie umysłowe dzielimy na pierwotne , uwarunkowane czynnikami genetycznymi, lub  wtórne , które z kolei jest wrodzone (czynniki
uszkadzające działają w okresie płodowym lub podczas porodu) albo  nabyte w dzieciństwie. Upośledzenie umysłowe dotyczy aż 3 % noworodków i 1%
ogólnej populacji. Przyczyny tego zaburzenia są znane jedynie w 50‐70% przypadków. Są to m.in.:
1. Czynniki genetyczne
l wrodzone zaburzenia metaboliczne, jak np. fenyloketonuria, galaktozemia;
l aberracje (zaburzenia) chromosomowe, przede wszystkim zespół Downa (trisomia 21 chromosomu, zdarza się w 1 na 1000 żywych
porodów); zespół trisomii D;
l zespoły o niewyjaśnionym trybie dziedziczenia.
2. Czynniki uszkadzające płód
l choroby zakaźne matki: wirusowe (np. cytomegalia, różyczka), toksoplazmoza, listerioza, kiła wrodzona;
l czynniki immunologiczne, np. niezgodność antygenowa między krwią matki a płodu;
l wpływ toksyczny leków i innych substancji.
3. Czynniki działające na płód w okresie okołoporodowym, w czasie porodu i podczas pierwszych 3 lat życia: urazy głowy, zakażenia i zatrucia
Ośrodkowego Układu Nerwowego
4. Przyczyny psychospołeczne. Dotyczą zwłaszcza lekkiego upośledzenia, którego częstą przyczyną są zaniedbania wychowawcze (rodzicielskie) ‐
stały brak stymulacji aktywności umysłowej dziecka.
Upośledzenie umysłowe ‐ charakterystyka pojęcia
Trudno jest sformułować definicję terminu upośledzenia umysłowego, gdyż jest to zjawisko bardzo skomplikowane, zarówno z powodu różnorodnych
przyczyn, jakie leżą u jego podstaw, wielorakich objawów, a także ze względu na nieraz trudny do przewidzenia jego dynamizm, a więc i prognozę.
Sztywność definicji upośledzenia umysłowego, to oczywiście trudność teoretyczna, niemniej jednak diagnoza, którą należy postawić może zaważyć na
całym życiu dziecka, jeśli np. nieopatrznie zakwalifikuje je się do upośledzonych, podczas gdy jest ono tylko zaniedbane pedagogicznie albo ociężałe
umysłowo.
Upośledzenie umysłowe jak twierdzą badacze ‐ nie stanowi pewnej określonej jednostki chorobowej, ale jest zespołem skutków, rozmaitych w swej
etiologii stanów chorobowych i uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Wśród tych objawów na plan pierwszy wysuwa się funkcjonowanie procesów
poznawczych poniżej przeciętnego poziomu z jednoczesnym upośledzeniem zdolności dostosowawczych.
Obok terminu upośledzenie umysłowe rozumianego jako niższego od przeciętnej poziomu intelektualnego, używa się również terminów takich jak:
l obniżona sprawność umysłowa ‐ odnosi się do tej kategorii upośledzenia umysłowego, które wystąpiło dopiero w okresie postnatalnym, kiedy
można już porównać stan obecny z poprzednim, a nie wówczas kiedy nastąpiło wyraźnie zahamowanie lub regresja w rozwoju intelektualnym;
l oligofrenia ‐ to stan ogólnego zmniejszenia możliwości rozwojowych, szczególnie w zakresie sprawności intelektualnych, spowodowanych bardzo
wczesnymi i jednocześnie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w ośrodkowym układzie nerwowym (Bilikiewicz 1973, 2000).
Edgar Doll specjalista w dziedzinie badań nad niedorozwojem umysłowym zaproponował sześć kryteriów, które uznał za istotne dla definicji
upośledzenia umysłowego:
1. niedojrzałość społeczna
2. niska sprawność umysłowa
3. opóźnienie rozwojowe
4. zahamowanie nieprzemijające w miarę dojrzewania
5. pochodzenie konstytucjonalne
6. nieodwracalność procesu
58685523.027.png 58685523.028.png 58685523.029.png 58685523.030.png 58685523.001.png 58685523.002.png 58685523.003.png 58685523.004.png 58685523.005.png 58685523.006.png 58685523.007.png 58685523.008.png 58685523.009.png 58685523.010.png 58685523.011.png
6. nieodwracalność procesu
Jednakże autor podkreśla, że żadne z wymienionych kryteriów nie może przesądzać o upośledzeniu umysłowym. Upośledzenie umysłowe określane jest
różnymi terminami. Próbę ujednolicenia terminologii obowiązującej w pedagogice specjalnej podjął J. Kostrzewski (1974 r.) i zaproponował taki oto
podział odchyleń od normy w funkcjonowaniu intelektu.
Dysfunkcje intelektu mogą być globalne lub parcjalne (fragmentaryczne, wycinkowe). Wśród nich wymienia się:
l upośledzenie umysłowe
l zahamowanie rozwoju
l obniżenie poziomu intelektualnego rozwoju
l opóźnienie umysłowe
l niedorozwój umysłowy
l ociężałość umysłowa
l otępienie (dementia)
l oligofrenia
Wielorakość i różnorodność definicji niedorozwoju umysłowego najogólniej można podzielić na dwie grupy:
Pierwsza grupa to definicje, które pojęcie niedorozwoju ograniczają do pewnych przypadków. Autorzy tej koncepcji upośledzenia umysłowego,
przez niedorozwój umysłowy rozumieją stan ogólnego zmniejszenia możliwości rozwojowych, szczególnie w zakresie sprawności intelektualnych,
spowodowanych bardzo wczesnymi jednoznacznie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w ośrodkowym układzie nerwowym (Bilikiewicz).
Druga grupa to definicje, które traktują niedorozwój umysłowy o wiele szerzej tj. objawowo i mówią, iż przez niedorozwój umysłowy rozumie się
niższą od przeciętnej ogólna sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub mniej zaburzeniami
w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania. To właśnie określenie oraz cztero‐stopniowa klasyfikacja upośledzenia na
upośledzenie w stopniu: lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim przyjęło Zgromadzenie Ogólnoświatowej Organizacji Zdrowia, a z dniem
1.01.1968 r.. Wprowadziła ją również Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Zgonów jako obowiązującą w dziedzinie upośledzenia umysłowego we
wszystkich krajach.
Dzieci oligofreniczne należy odróżnić od dzieci opóźnionych umysłowo, u których obniżona jest ‐ mniej lub bardziej trwale ‐ zdolność uczenia się
w skutek niekorzystnych warunków środowiskowych i wychowawczych. Istotnie różnicujący jest tu czynnik etiologiczny: dzieci oligofreniczne to dzieci
z „defektem umysłowym”, tzn. z wrodzonymi lub wcześnie nabytymi wadami organicznymi, natomiast u dzieci opóźnionych umysłowo „deficyt
intelektualny” jest uwarunkowany środowiskowo. Z tego też względu sam pomiar inteligencji jako wskaźnik upośledzenia umysłowego nie jest
wystarczający. A zatem, niskie ilorazy inteligencji mogą uzyskać zarówno dzieci oligofreniczne, jak i dzieci opóźnione umysłowo, a również dzieci
upośledzone sektorowo, np. dzieci z zaburzeniami mowy, słuchu i czynności motorycznych. Te i tym podobne zaburzenia mogą niekiedy, lecz nie
muszą, towarzyszyć ogólnemu zahamowaniu rozwoju umysłowego, który jest charakterystyczny dla oligofrenii.
Klasyfikacja
Klasyfikacja upośledzeń umysłowych może być rozmaita, zależna od przyjętego kryterium, które wyznacza cel jaki ma na względzie. Problem
klasyfikacji łączy się w zasadzie z przyjętą definicją. Definicje mają w zasadzie dwojakie ukierunkowanie: biologiczno‐medyczne albo psychospołeczne
(behawioralne).
Według Wechslera, który wprowadził standaryzowany iloraz inteligencji obrazujący (w jednostkach odchylenia standardowego) w jakim stosunku wynik
osoby badanej pozostaje do przeciętnej rozkładu wyników w analogicznej grupie wiekowej. Poniższa klasyfikacja Wechslera uwzględnia rozpiętość
wyrażoną w odchyleniach standardowych między wynikiem pomiaru poziomu umysłowego uzyskanego przez badane dziecko, a średnim rozkładem
wyników dla jego wieku. Umożliwia to jednocześnie porównywanie ilorazów inteligencji uzyskanych w wyniku badań różnymi technikami pomiaru
inteligencji.
 
Odchylenia standardowe
Nazwa
Iloraz inteligencji w skali
Wechslera Snijders‐Oomen
Mniejsze i równe ‐1,00s
Rozwój prawidłowy
85‐100
Od ‐1,01sdo ‐2,00s
Pogranicze upośledzenia
70‐84
Od ‐2,01s do ‐3,00s Niedorozwój umysłowy lekkiego stopnia
55‐69
Od ‐3,01s do ‐4,00s Niedorozwój umysłowy umiarkowanego stopnia 40‐54
Od ‐4,01s do ‐5,00s Znaczny niedorozwój umysłowy
25‐39
Większe niż ‐5,01
Głęboki niedorozwój umysłowy
0‐24
Taki typ klasyfikacji stał się podstawą dostosowania struktury szkół specjalnych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo.
O upośledzeniu umysłowym mówimy wtedy, gdy ogólna sprawność intelektualna danej osoby jest obniżona w sposób statystycznie znamienny
w porównaniu z wartością przeciętną (średnią) w tej samej grupie wiekowej, czemu towarzyszy obniżenie zdolności przystosowania się. Przyjmując 100
za przeciętną wartość ilorazu inteligencji mierzonej testami (w najczęściej używanym teście Wechslera) ‐ osoby upośledzone umysłowo mają iloraz
inteligencji 70 lub mniej. Iloraz inteligencji mierzy się porównując wiek testowy z wiekiem kalendarzowym, przy czym wynik mnoży się przez sto. Tak
oto na podstawie ilorazu inteligencji rozpoznaje się następujące stopnie upośledzenia umysłowego:
1. Upośledzenie umysłowe lekkie ‐ II 70 ‐ 85/90
2. Upośledzenie umysłowe umiarkowane ‐ II 50 ‐ 69
3. Upośledzenie umysłowe znaczne ‐ II 20 ‐ 49
4. Upośledzenie umysłowe głębokie ‐ II 0 ‐ 19
Poza upośledzeniem czynności umysłowych kolejnym warunkiem rozpoznania tego zaburzenia jest to, że jego początek musiał mieć miejsce w wieku
rozwojowym ‐ przed 18 r.ż,. W zasadzie dotyczy to pierwszych lat życia, czyli okresu, w którym kształtuje się intelekt człowieka. Jeżeli do upośledzenia
58685523.012.png 58685523.013.png 58685523.014.png 58685523.015.png 58685523.016.png 58685523.017.png
Poza upośledzeniem czynności umysłowych kolejnym warunkiem rozpoznania tego zaburzenia jest to, że jego początek musiał mieć miejsce w wieku
rozwojowym ‐ przed 18 r.ż,. W zasadzie dotyczy to pierwszych lat życia, czyli okresu, w którym kształtuje się intelekt człowieka. Jeżeli do upośledzenia
intelektu dojdzie w wieku, w którym jest on już rozwinięty, co według niektórych autorów ma miejsce już u czteroletniego dziecka, to mówimy nie
o upośledzeniu umysłowym lecz o otępieniu.
Istnieje również klasyfikacja psychiatryczna , w której wyodrębnia się niektóre szczegółowe postacie upośledzenia umysłowego, takie jak:
małogłowie, wodogłowie, mongoloidzie, matołectwo, niedorozwój fenylo‐pirogronowy i inne ‐ na podstawie swoistych syndromów dotyczących zarówno
cech psychicznych, jak i fizycznych, a także na podstawie specyficznej etiologii (nie zawsze jasno określonej).
Wskaźniki oceny inteligencji
Jednym z bardziej czułych wskaźników inteligencji człowieka jest mowa . W zależności od głębokości zaburzenia obserwuje się albo jej brak
(upośledzenie głębokie), względnie różny stopień upośledzenia mowy; z ubogim zasobem słów, niezdolnością do abstrakcyjnego myślenia, zdolności do
analizy i syntezy. Myślenie osób upośledzonych umysłowo cechuje egocentryczność, konkretność oraz brak krytycyzmu. Wraz obniżeniem się ogólnej
sprawności myślenia występuje upośledzenie czynności ruchowych oraz niemożność prowadzenia samodzielnego życia.
Relacja pomiędzy rozwojem umysłowym a społecznym jest bardzo złożona. Na pojęcie sprawności umysłowej (inteligencji) składa się wiele
rozmaitych funkcji, których poziom może być nie jednakowy. U dzieci z upośledzeniem umysłowym obserwuje się dużą nierównomierność w poziomie
różnych funkcji, dlatego też trudno jest powiedzieć ogólnie o znaczeniu umysłowego upośledzenia dla funkcjonowania społecznego, chociaż można go
porównywać z ilorazem inteligencji. Rozwój społeczny to także zjawisko niejednorodne. Można twierdzić, iż obniżenie sprawności umysłowej (wyrażone
obniżonym poziomem inteligencji) pozostaje w niejednakowo silnym związku ze sposobem funkcjonowania społecznego w jego różnych aspektach.
W indywidualnych przypadkach zdarzają się znaczne różnice na korzyść i niekorzyść pomiędzy stopniem ograniczenia intelektualnej sprawności,
a funkcjonowaniem społecznym. Poza zjawiskiem dysharmonii rozwoju umysłowego tłumaczy ten fakt różna siła innych czynników, pozaintelektualnych
oddziaływujących na rozwój społeczny i ich znaczenie może by c większe od sprawności intelektualnej. Sprawność ta odgrywa szczególnie istotną rolę
w sytuacjach nowych i złożonych ‐ w znanych i nieskomplikowanych mechanizmy reprodukcji zachowań, naśladownictwo, korzystania z wzorów
rozwiązań przyswajanych w formie odruchowo warunkowej lub nawykowej mogą stanowić przesłanki racjonalności zachowań i zastępować braki
intelektualnej analizy sytuacji. Ważne znaczenie jako narzędzie poznania posiada także w relacjach międzyludzkich czynnik empatii emocjonalnej,
trudny do badań, ale w widoczny sposób wymagający w wielu przypadkach prawidłowe reakcje społeczne osób z upośledzeniem umysłowym.
Opracowanie ‐ Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda
Literatura:
1. Bilikiewicz Adam. Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 2000;
2. Bilikiewicz T. Pedagogika kliniczna 1973;
3. Grzegorzewska Pedagogika specjalna 1668;
4. K Kirejczyk Upośledzenie umysłowe‐ Pedagogika;
5. Kostrzewski Wprowadzenie do skali inteligencji D. Wechlera dla dzieci od 5‐15 1970;
6. Kostrzewski Podstawy współczesnej diagnostyki psychologii klinicznej niedorozwoju umysłowego 1974;
58685523.018.png 58685523.019.png 58685523.020.png 58685523.021.png 58685523.022.png 58685523.023.png 58685523.024.png 58685523.025.png 58685523.026.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin