Ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego w zakładach o znacznym stopniu zagrożeń zawodowych(1).pdf

SPRAWOZDANIE GIP Z DZIAŁALNOŚCI PIP W 2008 r.

W ocenie pracodawców na stwierdzone przez

inspektorów pracy nieprawidłowości, rzutują przede

wszystkim:

– wysokie koszty szkoleń, oceny ryzyka, badań

identyfikacyjnych czynników biologicznych oraz

odkażania;

– brak publikacji nt. szkodliwych czynników biolo-

gicznych;

– brak środków finansowych uniemożliwiający ko-

rzystanie z wykwalifikowanej służby bhp;

– niejednoznacznośćzapisu § 7 ust. 9 rozporządze-

nia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku

w sprawie szkodliwych czynników biologicznych

dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony

zdrowia pracowników zawodowo narażonych na

te czynniki , dotyczącego konieczności przepro-

wadzenia badań na obecność szkodliwego czyn-

nika biologicznego.

Natomiast inspektorzy pracy, podsumowując

wyniki kontroli, wskazują zwłaszcza na:

– niski poziom wiedzy pracodawców w zakresie

obowiązujących przepisów i skutków działania

czynników biologicznych na zdrowie pracownika;

– powszechne bagatelizowanie zagrożeń wynika-

jące z przeświadczenia, że tzw. prace biurowe

są bezpieczne, a także – lekceważenie zagrożeń

wynikających ze złego stanu obiektów, w których

wykonywana jest praca.

Z uwagi jednak na przypuszczalnie długi okres

tworzenia tych standardów, celowe wydaje się usta-

nowienie przepisu regulującego bezpieczeństwo i hi-

gienę pracy w archiwach będących pomieszczeniami

stałej pracy, z określeniem wymagań dotyczących

pomieszczeń, temperatury, wilgotności, środków

ochrony (zarówno zbiorowej jak i indywidualnej) oraz

wyposażenia stanowisk pracy.

27. Ocena i dokumentowanie

ryzyka zawodowego w zakładach

o znacznym stopniu zagrożeń

zawodowych

Skontrolowano 825 pracodawców, zatrudniają-

cych prawie 91,7 tys. pracowników, w tym 31,9 tys.

kobiet oraz 3 299 pracowników młodocianych. Były

to zakłady pracy prowadzące różnorodną działal-

ność, charakteryzujące się wysokim wskaźnikiem wy-

padkowości lub zapadalności na choroby zawodowe.

Największą grupę (37% ogółu zakładów) stanowiły

małe firmy, zatrudniające od 10 do 49 pracowników

oraz mikroprzedsiębiorstwa (28%), zatrudniające do

9 pracowników.

Do oceny ryzyka zawodowego pracodawcy naj-

częściej wykorzystywali metodę opisaną w normie

PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeń-

stwem i higieną pracy – Ogólne wytyczne do oceny

ryzyka zawodowego oraz jakościową metodę oceny ry-

zyka zawodowego w miejscu pracy Risc score (war-

tościowanie ryzyka). Z ustaleń inspektorów pracy

wynika, że w co 7. zakładzie pracy nie określono

metody szacowania poziomu ryzyka zawodowego

i kryteriów jego oceny. Nieprawidłowości w zakresie

oceny ryzyka zawodowego występowały już na eta-

pie przygotowań do tego procesu, generując kolejne

błędy.

Wspomniane uchybienia polegały przede wszyst-

kim na niesporządzeniu wykazu stanowisk pracy,

których ocena miała dotyczyć (21% kontrolowanych

zakładów), na nieokreśleniu w dokumentach zakła-

dowych (np. w regulaminie pracy) sposobu poinfor-

mowania pracowników o zagrożeniach i ryzyku zawo-

dowym występującym na stanowiskach pracy (26%),

a także niekonsultowaniu z pracownikami sposobu

przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego oraz in-

formowania o nim (35%). Niepokojące jest, że w co

3. kontrolowanym zakładzie nie zebrano aktualnych

informacji niezbędnych do dokonania prawidłowej

oceny ryzyka , najczęściej w zakresie obowiązujących

przepisów, badań i pomiarów czynników szkodli-

wych występujących w środowisku pracy, pomiarów

elektrycznych, dokumentacji technicznej i dokumen-

tacji z przeglądów użytkowanych maszyn i urzą-

dzeń technicznych oraz zaistniałych wypadków przy

pracy.

Podczas kontroli inspektorzy przekazywali pra-

codawcom materiały informacyjne na temat oceny

ryzyka oraz udzielili 670 porad technicznych i 312

porad prawnych . W 14 zakładach poinformowali

przedstawicieli związków zawodowych i służby bhp

o sposobach oceny ryzyka. Do Agencji Nieruchomo-

ści Rolnych Skarbu Państwa oraz Powiatowego In-

spektora Nadzoru Budowlanego skierowali pisma do-

tyczące złego stanu technicznego kontrolowanych

obiektów. Ponadto o trudnych warunkach pracy spo-

wodowanych złym stanem technicznym obiektów poin-

formowany został dyrektor urzędu marszałkowskiego.

Zgodnie z dyrektywą 2000/54/WE pracodawca

ma obowiązek ustalić i ocenić zagrożenie stwarzane

w miejscu pracy przez szkodliwe czynniki biologicz-

ne. Dla pracowników omawianej grupy zakładów

największe zagrożenie stanowią grzyby i pleśń . Nie-

stety, w praktyce taka ocena ciągle nastręcza trud-

ności. Przykładowo – interpretacja stężenia pleśni

w atmosferze środowiska pracy zależy od wilgotno-

ści, pory roku, czy nawet od pory dnia, a ponadto

brak jest standaryzowanych metod próbkowania

i pomiarów.

Należy oczekiwać, że prace zainicjowane przez

Instytut Medycyny Wsi w Lublinie dotyczące zawo-

dowej ekspozycji na bioaerozole, przyczynią się do

ustanowienia norm Wspólnoty Europejskiej umożli-

wiających wdrożenie dyrektywy 2000/54/WE.

140

V. WYNIKI KONTROLI UJĘTYCH W PLANIE ROCZNYM

Wykres 61. Ocena ryzyka zawodowego – naruszenia przepisów

wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego

szacowanie poziomu ryzyka zawodowego

wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego dla każdego

zagrożenia związanego z wykonywaną pracą

oszacowanie poziomu ryzyka zawodowego dla każdego

zagrożenia związanego z wykonywaną pracą

przeprowadzenie oceny ryzyka na wszystkich

stanowiskach pracy w zakładzie (grupach stanowisk)

dokonanie oceny ryzyka zawodowego przy organizacji

nowych stanowisk pracy

dokonanie oceny ryzyka zawodowego po zmianie przepisów

prawa odnoszących się do stanowisk pracy w zakładzie

identyfikacja zagrożeń związanych z wykonywaną pracą

uwzględnienie szczególnych kryteriów dla kobiet ciężarnych,

młodocianych, niepełnosprawnych

dokonanie oceny ryzyka zawodowego przy wprowadzeniu zmian

technologicznych lub organizacyjnych na stanowiskach pracy

%zakładów,wktórychnaruszonoprzepisy 0 10 20 30 40 50 60

Źródło: dane PIP.

Brak tych informacji miał wpływ na identyfikację

zagrożeń występujących na stanowiskach pracy.

Rokrocznie wyniki kontroli wskazują, że ten etap ana-

lizy ryzyka zawodowego jest najtrudniejszy dla osób

przeprowadzających ocenę. Nieprawidłowości w tym

zakresie stwierdzono w ponad połowie zakładów pra-

cy . Dotyczyły one 1 518 stanowisk pracy, na których

zatrudnionych było 8 212 pracowników.

pracowało 2 555 osób. Podkreślić należy również, że

w ponad połowie kontrolowanych zakładów w oce-

nie ryzyka nie uwzględniono szczególnych kryteriów

odnoszących się do kobiet w ciąży, młodocianych

i niepełnosprawnych .

W 12% zakładów, w których oszacowano ryzyko

zawodowe, nie wyznaczono jego dopuszczalności.

W pozostałych zakładach, na 430 stanowiskach pra-

cy, dopuszczalność ryzyka wyznaczono błędnie,

np. dla całego stanowiska pracy (podobnie jak przy

szacowaniu ryzyka). Nie wyodrębniono w ten sposób

zagrożeń, których aktywacja spowodować może

następstwa ciężkie w skutkach. Utrudnia to, a nawet

niejednokrotnie wręcz uniemożliwia pracodawcy

ustalenie planu działań prewencyjnych, obejmują-

cych w pierwszej kolejności czynności o najwyższym

ryzyku zawodowym.

W co 3. zakładzie, w którym z oceny ryzyka

wynikała konieczność podjęcia przedsięwzięć ko-

rygujących, nie zaplanowano takich działań. Ocena

ryzyka zawodowego nadal jest postrzegana przez

pracodawców jako jednorazowe wypełnienie obowiąz-

ku prawnego, nie zaś jako źródło wiedzy o rodzaju

i charakterze zagrożeń oraz jako proces ciągły (zarzą-

dzanie ryzykiem w celu utrzymania go na poziomie

akceptowalnym). Świadczy o tym również bardzo

duża skala nieprawidłowości dotyczących oceny

ryzyka zawodowego przy organizacji nowych stano-

wisk pracy, przy wprowadzaniu zmian technicznych

Budzi to uzasadniony niepokój, tym bardziej

że nie zidentyfikowano wielu istotnych zagrożeń fi-

zycznych i chemicznych związanych z wykonywaną

pracą, jak np. zagrożeń spowodowanych występo-

waniem pyłu drewna twardego (działania rakotwór-

cze), hałasem przy pracach ślusarskich, pracami na

wysokości, pracą przy maszynach z nieosłoniętymi

elementami napędowymi.

Poziomu ryzyka zawodowego nie oszacowano

w co 10. zakładzie pracy. Dotyczyło to prac wykony-

wanych przez 1 875 pracowników. Jednakże w pra-

wie co 6. zakładzie, w którym oszacowano poziom

ryzyka, popełniono błędy. Polegały one na szacowa-

niu poziomu ryzyka nie dla poszczególnych zagrożeń

zawodowych, lecz kompleksowo dla stanowiska pra-

cy; czasem nie oszacowano poziomu ryzyka zawo-

dowego dla niektórych zidentyfikowanych wcześniej

zagrożeń. Błędy dotyczyły 516 stanowisk, na których

141

SPRAWOZDANIE GIP Z DZIAŁALNOŚCI PIP W 2008 r.

i organizacyjnych oraz po zmianach w przepisach

prawa obejmujących stanowiska pracy i procesy

technologiczne występujące w zakładzie. Często

też analiza ryzyka zawodowego nie jest ponownie

przeprowadzana na tych stanowiskach, gdzie mia-

ło miejsce zdarzenie wypadkowe. Pracodawcy nie

sprawdzają, czy wynikające z oceny ryzyka środki

profilaktyczne były wystarczające i czy w wyniku wy-

padku nie pozyskano nowych informacji o źródłach

zagrożeń wcześniej nie zidentyfikowanych. Są to zja-

wiska wysoce niepokojące, wskazujące na potrzebę

działań edukacyjnych i promocyjnych.

Bagatelizowanie znaczenia oceny ryzyka powo-

duje także, że pracodawcy – pomimo jej wykonania

– nie informują o nim pracowników . Problem dotyczył

co 5. pracodawcy, a nie poinformowanych zostało

1 837 pracowników.

Na podstawie przeprowadzonych kontroli należy

stwierdzić, że w większości zakładów dokumenta-

cja dotycząca oceny ryzyka zawodowego zosta-

ła sporządzona w wyniku realizacji wcześniejszych

decyzji inspektorów PIP i nie była wykorzystywana

w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony pra-

cowników przed zagrożeniami. W ocenie pracodaw-

ców jest to obowiązek czysto formalny, który realizują,

aby wykazać jego wypełnienie organom kontrolnym.

Dlatego najczęściej powierzają ocenę ryzyka oso-

bom spoza zakładu, nie ingerując w proces jej

przeprowadzania i uzyskane wyniki. Pracodawcy nie-

jednokrotnie nie są również przekonani do ewentual-

nych efektów, jakie może przynieść im zastosowanie

środków profilaktycznych wynikających z ww. oceny.

Często też decydują względy finansowe – brak fun-

duszy na wprowadzenie działań korygujących. Przy

takim podejściu pracodawców, osoby dokonujące

oceny ryzyka zawodowego w zakładzie (w przypadku

małych zakładów, a takich skontrolowano najwięcej,

są to zwykle osoby z zewnątrz), niejednokrotnie nie

czują się zobligowane do przeprowadzenia rzetel-

nej oceny i udzielenia porad co do sposobu realiza-

cji działań korygujących i zapobiegawczych, w tym

ustalenia priorytetów tych działań. Z kolei pracodaw-

cy skarżą się na jakość usług świadczonych przez

te osoby.

Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego

Badane zagadnienia

Odsetek kontrolowanych zakładów pracy,

w których stwierdzono nieprawidłowości

Zaplanowanie działań korygujących i/lub zapobiegawczych

wynikających z oceny ryzyka zawodowego

Zrealizowanie zaplanowanych działań korygujących

i/lub zapobiegawczych

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego (resztkowego)

po zrealizowaniu działań korygujących i/lub zapobiegawczych

W opinii inspektorów pracy, na stwierdzane

nieprawidłowości duży wpływ ma brak zaangażowa-

nia pracodawców, związany z niedostatkiem wie-

dzy na temat oceny ryzyka i możliwości jej wy-

korzystania do działań profilaktycznych, których

efektem byłaby poprawa bezpieczeństwa pracy

w zakładzie.

tępne na rynku, nie uwzględniając specyfiki danego

zakładu.

Duża skala stwierdzonych nieprawidłowości uza-

sadnia potrzebę:

dalszego prowadzenia kontroli ukierunkowa-

nych na kwestię oceny ryzyka zawodowego –

w określonych grupach zakładów lub wybranych

branżach, w celu eliminowania nieprawidłowości

i diagnozowania ich przyczyn;

rozwijania poradnictwa dla pracodawców w za-

kresie oceny ryzyka, w tym propagowania pro-

stych metod oceny ryzyka możliwych do stoso-

wania w małych zakładach o nieskomplikowanej

technologii oraz organizowania spotkań o cha-

rakterze warsztatów, podnoszących umiejętności

w zakresie analizy ryzyka;

podjęcia działań informacyjnych – adresowanych

do studentów uczelni technicznych, jako przyszłej

kadry kierowniczej – na temat celu i zasad oceny

ryzyka zawodowego.

Pracodawcy nie dostrzegają w dokonywaniu

oceny ryzyka wymiernych korzyści, kierując się je-

dynie bieżącym wynikiem finansowym firmy. Innym

problemem, sygnalizowanym przez inspektorów

pracy, jest brak kadry wystarczająco przygotowa-

nej merytorycznie do sporządzania oceny ryzyka

i praktycznego wdrażania w zakładach pracy dzia-

łań z niej wynikających. Należy przy tym także zwró-

cić uwagę na nierzetelność osób i firm świadczą-

cych usługi w zakresie oceny ryzyka zawodowego,

pomimo wysokich kosztów tych usług. Wykorzy-

stują one często gotowe wzorce dla określonych

stanowisk, przygotowywane samodzielnie lub dos-

142

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: