2. Budowa pierwotnej i wtórnej ściany komórkowej
Ściana pierwotna:
- zbudowana z celulozy, pektyn i hemicelulozy
- celuloza zebrana jest w pączki tzw. mikrofibryle
- każda ściana pierwotna zbudowana jest również z wody
- cechy charakterystyczne ściany traw:
- Zahamowanie wzrostu komórki inicjuje etap tworzenia wtórnej ściany komórkowej
Ściana wtórna:
- pokład odłożony na wewnętrznej powierzchni ściany pierwotnej po zakończeniu wzrostu komórki
- powstaje w wyniku chemicznych i fizycznych modyfikacji ścian pierwotnych; jest to zależne od warunków środowiska i typu rośliny
- warstwy wtórnej ściany komórkowej różnią się:
- nierównomierne odkładanie się wtórnych warstw ściany komóekowej prowadzi do powstania:
- rodzaje jamek:
- poprzez jamki przechodzą plazmodesmy
Ø Plazmodesma – cieniutkie niteczki cytoplazmy, łączą cytoplazmę jednej komórki z cytoplazmą komórek sąsiednich, dzięki czemu utrzymuje się ciągłość i jedność cytoplazmy w całej roślinie
3. Modyfikacje ściany komórkowej
Inkrustacja: odkładanie nowych substancji wewnątrz istniejącej ściany komórkowej
- drewnienie – gromadzenie się ligniny pomiędzy istniejącym układem fibrylarnym celulozy co nadaje sztywność i zwiększa odporność na działanie mikroorganizmów, umożliwia funkcjonowanie komórek martwych
- mineralizacja – wysycenie ściany komórkowej solami wapnia (krasnorosty) lub krzemionką (trawy, skrzypy)
Adkrustacja: odkładanie się substancji na powierzchni ściany komórkowej (pierwotnej lub wtórnej)
- kutynizacja – proces odkładania się kutyny na powierzchni pierwotnej ściany komórkowej, zabezpiecza roślinę przed utratą wody
- woskowacenie – odkłada się wosk w postaci szarobiałego nalotu
- śluzowacenie – śluz tworzy otoczki wokół komórek np. u glonów
- korkowacenie – odkładanie suberyny na granicy między pierwotną i wtórną ścianą komórkową, chroni przed utratą wody, usztywnia i zapobiega przedostawaniu się pasożytów
4. Budowa jądra komórkowego
- jądro komórkowe w komórce roślinnej ma zwykle postać drobnego ciałka o kształcie kulistym, jajowatym lub soczewkowatym
- komórki roślinne mają przeważnie jedno jądro
- otoczone cienką błoną jądrową, w której znajdują się pory ( za ich pośrednictwem odbywa się wymiana składników między jądrem a cytoplazmą )
- wnętrze wypełnione kariolimfą (sok jądrowy) – półpłynna masa, składająca się z substancji białkowych ze znaczną zawartością fosforu. Są w niej rozproszone liczne nici chromatynowe
- wewnątrz jądra znajduje się jedno lub więcej jąderek zbudowanych głównie z białka i RNA
5. Chromatyna – budowa i funkcje poszczególnych składników
- włóknista substancja występująca w jądrze komórkowym
- zbudowana z DNA, histonów i niehistonowych białek
- główny składnik chromosomów
- posiada kilka stopni upakowania
· podwójna helisa DNA
· włókno chromatyny – nukleosomy
· chromatyna z centromerem podczas interfazy
· skondensowana chromatyna podczas profazy
· chromosom w metafazie
- może kurczyć się i rozkurczać powodując zmianę upakowania struktury chromosomów
- białka chromatyny wpływają na transkrypcje DNA
- histony wpływają hamująco na aktywność genetyczną DNA
- białka niehistonowe działają aktywująco
- w czasie podziałów komórkowych chromatyna ulega kondensacji i spiralizacji i wyodrębniają się chromosomy (zbudowane z DNA i białek)
- Podział chromatyny:
· euchromatyna – aktywna genetycznie ( zawiera geny, których treść jest przez komórkę odczytywana i wykorzystywana do syntezy białek)
· heterochromatyna – nieaktywna genetycznie
6. Mitotyczny podział komórki roślinnej
- z chwilą rozpoczęcia podziału mitotycznego pojawiają się w masie jądrowej chromosomy
- po uformowaniu się chromosomów błona jądrowa i jąderka zanikają; pojawia się tzw. wrzeciono podziałowe ( składa się z licznych, delikatnych niteczek białkowych rozciągniętych między biegunami komórki )
- w kolejnym etapie mitozy chromosomy grupują się w środkowej części komórki (każdy z nich podzielony jest na dwie podłużne połowy)
- połówki poszczególnych chromosomów oddzielają się od siebie i przesuwają się do przeciwległych biegunów komórki
- z chromosomów zaczynają się formować dwa jądra potomne, które otaczają się błoną jądrową, a wewnątrz mich pojawiają się jąderka
- pod koniec mitozy wrzeciono podziałowe zanika
- do obu komórek potomnych zostają rozdzielone wszystkie składniki cytoplazmy
- w środkowej części komórki tworzy się nowa ściana komórkowa, dzieląca cytoplazmę na dwie części ( podział cytoplazmy – cytokineza )
7. Budowa i funkcje retikulum endoplazmatycznego
- trójwymiarowy system kanalików i pęcherzyków, połączonych między innymi z błoną komórkową, błoną jądrową
- wyróżniamy
· siateczkę śródplazmatyczną szorstką – zawiera rybosomy, w komórkach szybko rosnących oraz w komórkach, w których zachodzi biosynteza białka
· siateczka śródplazmatyczna gładka – brak rybosomów , rozwinięta w komórkach syntetyzujących niebiałkowe związki organiczne
- Funkcje retikulum endoplazmatycznego:
· zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki
· dzieli cytozol na przedziały
· modyfikuje niektóre białka syntetyzowane na rybosomach
· siateczka gładka wyspecjalizowana jest w detoksykacji ( niszczeniu substancji toksycznych)
8. Budowa i funkcje mitochondrium
- półautonomiczne organelle
- owalne lub cylindryczne
- otoczone dwiema błonami białkowo-lipidowymi
- błona zewnętrzna jest gładka, przepuszczalna dla jonów
- błona wewnętrzna wpuklona do wewnątrz tworzy grzebienie mitochondrialne, słabo przepuszczalna dla jonów
- wnętrze wypełnia macierz ( Matrix ) zawierająca enzymy przyspieszające reakcje utleniania substancji organicznych, DNA
- koliste DNA
- rybosomy (produkcja białka)
- Funkcje:
· wytwarza energię w formie ATP w procesie oddychania komórkowego
· zawiera przenośniki i enzymy cyklu Krebsa, łańcucha oddechowego
· brak u bakterii
10. Rodzaje plastydów i ich funkcję
- drobne ciałka rozmieszczone w cytoplazmie
- zbudowane z substancji białkowych
- otoczone błoną białkowo-lipidową
- wnętrze wypełnia stroma i zanurzony w niej system błoniastych woreczków - tylakoidów
- w młodych komórkach roślinnych mają postać drobnych, bezbarwnych ziarenek zwanych proplastydami
- w starszych komórkach występują trzy rodzaje plastydów:
· chloroplasty (plastydy zielone) – występują w komórkach położonych blisko powierzchni ciała rośliny, zwykle mają kształt soczewkowaty i zielone zabarwienie (zawierają zielony barwnik chlorofil), odbywa się w nich fotosynteza
· chromoplasty – zawierają karoten i ksantofil, występują w postaci ciałek lub kryształów przybierając wówczas postać nieregularnych płytek lub igieł, nadają barwę kwiatom jaskrów, nasturcji, owocom jarzębiny, róży pomidorów, korzeniom marchwi itp.
· Leukoplasty – bezbarwne plastydy o kulistym lub wrzecionowatym kształcie, występują w cytoplazmie, w komórkach położonych głębiej pod powierzchnią ciała roślin ( korzenie, kłącza, bulwy ), odbywa się w nich przetwarzanie cukru w skrobię, która się w nich odkłada
11. Budowa chloroplastu
- otoczony podwójną błoną białkowo-lipidową
- błona zewnętrzna dobrze przepuszcza jony
- błona wewnętrzna jest słabo przepuszczalna i tworzy woreczki zwane tylakoidami (lamelle)
- wnętrze wypełnia stroma (koloid białkowy)
- skrobia
- rybosomy
12. Cytoszkielet – budowa i funkcje
- filamenty aktynowe
· powstają przez połączenie (polimeryzację) wielu cząsteczek białka
· zbudowane ze specjalnych łańcuchów białka – aktyny
· występują głównie tuż pod błoną komórkową
...
Ochroniacze1991