MAJOWIE
Grupa ludów indiańskich mówiących językami z rodziny maja, zamieszkujących pd.-wsch. Meksyk ( półwysep Jukatan i stan Chiapas), Gwatemalę, Belize i zach. Honduras; w węższym znaczeniu nazwę „Majowie” odnosi się wyłącznie do grupy zamieszkującej półwysep Jukatan (tzw. Majowie jukatańscy).Majowie byli twórcami wysoko rozwiniętej cywilizacji, której początki sięgają okresu preklasycznego późnego (400 p.n.e.–250 n.e.)
Współczesna wiedza antropologiczna zakłada, że Majowie byli częścią koczowniczego ludu, który w czasie ostatniej epoki lodowcowej, przed około 12 000 lat, przybył z Azji do Ameryki przez obecną Cieśninę Beringa, by w końcu osiedlić się na terenach zwanych dziś Ameryką Środkową Meksyk , Gwatemala i Honduras).
Cywilizacja Majów – rozwinięta cywilizacja rolnicza i miejska, stworzona w czasach prekolumbijskich na obszarach Mezoameryki przez ludy z grupy językowej Majów.
Majowie są ludem zamieszkującym południowo-wschodnie obszary Meksyku (Płw. Jukatan), Gwatemalę i Honduras. Zachowali do chwili obecnej niektóre ze swych ponadtysiącletnich, prekolumbijskich tradycji i wierzeń. Stanowili drugą, obok Azteków, wielką cywilizację Indian w Mezoameryce, jednak w przeciwieństwie do nich tworzyli państwa-miasta zamieszkane przez poszczególne szczepy, a nie jedno państwo. Ich okres największej świetności zakończył się długo przed przybyciem Hiszpanów (w ok. 900 r. n.e. ), lecz walczyli przeciwko nim jako poszczególne plemiona, często jednak przechodząc na stronę Hiszpanów, gdy oni walczyli przeciwko ich wrogom.
Niestety w wyniku “nawracania” Indian środkowoamerykańskich, z pośród ogromnych “bibliotek” Azteków i Majów (teksty te Hiszpanie po prostu palili na wielkich stosach), pozostało trochę ponad dwadzieścia kodeksów, z tego trzy zostały napisane przez Majów. Kodeks Drezdeński pochodzi najprawdopodobniej z Palenque, jego treść liczy wg szacunków ok. 2000 lat. Zawiera “tabele astronomiczne”, informacje o zaćmieniach ciał niebeskich i o orbitach planet. Kodeks Madrycki zawiera “horoskopy” i wskazówki do ich stosowania przez kapłanów. Natomiast Kodeks Paryski zawiera najprawdopodbniej przepowiednie. Poza tym do tekstów napisanych przez Majów zalicza się Popol Vuh, czyli Księgę Rady Narodu Quiché, napisaną na podstawie legend i historii Majów w pomiędzy rokiem 1554 a 1558, przetłumaczoną na język hiszpański przez proboszcza Santo Tomas Chuila Francisco Ximeneza oraz księgi Chilam Balam.
Najwcześniejsze zasiedlenia półwyspu Jukatan, Gwatemali, Belize i Hondurasu (obszaru cywilizacji Majów) przez Majów miały miejsce przed 1500 r.p.n.e. Majowie są spokrewnieni z plemionami z północnej Kalifornii i Oregonu. Przybyli do Mezoameryki razem wędrówką ludów z Ameryki Północnej. Okres formatywny pomiędzy 1500 r. p.n.e, a 150 r. n.e. był okresem intensywnego rozwoju rolnictwa (uprawy kukurydzy). Pod koniec tego okresu zaczynają powstawać miasta Tikal, Uaxactún, Piedras Negras, Chiapa de Corzo, Copán, Kaminaljuyú, czy Izapa. Majowie budują też pierwsze schodkowe piramidy, stele i grobowce. Następuje również rozwarstwienie społeczeństwa na kapłanów, władców i na zwykłą ludność. W okresie protoklasycznym trwającym w latach 150 – 300 n.e. następował dalszy rozwój miast Majów.
W okresie klasycznym roku ok. 900 nastąpił największy rozkwit cywilizacji Majów, powstawały najwspanialsze rzeźby i reliefy, rozwijały się ośrodki tj. Tikal, Copan, Uaxactún, Palenque, czy Chichén Itzá . Okres ten można porównać do Imperium Rzymskiego za czasów pierwszych cesarzy, gdy te rozwijało się najlepiej.
Lecz nagle, pod koniec X wieku Majowie porzucili swe miasta, oddając je na łaskę selwy (wilgotnego lasu rosnącego w Mezoameryce i nizinie Amazonki). Jest to co najmniej dziwne, ponieważ wiele budowli zostało niedokończonych. Do dziś nie wyjaśniono przyczyn tej ucieczki. Naukowcy przypuszczają, że jej powodem mogło być powstanie niewolników pracujących dla władców i kapłanów, wojna z najeźdźcami, klęska głodu, czy epidemia. Klęskę głodu można w zasadzie od razu odrzucić, choć milpy (poletka uprawne) trzeba było porzucać co kilka lat, żeby odpoczęły, lecz posiadały one także system irygacyjny zapewniający stałość plonów. Tysiąc lat nie było problemu głodu, a w razie czego zawsze było można wykarczować dżunglę. Poza tym nawet po najstraszliwszej klęsce głodu pozostaje ktoś żywy, kto może z powrotem zaludnić miasta. Wojnę też można odrzucić, gdyż w miastach nie widać śladów zniszczeń wojennych, ewentualni wrogowie mieliby niewielkie szanse z dysponującymi podobną lub lepszą bronią Majami, którzy do tego byli o wiele lepiej zorganizowani. Poza tym, który zwycięzca pozostawia miasta wroga niezrabowane i nie osiedla się w nich (barbarzyńcy po zdobyciu miast rzymskich tj. Split, czy Rzym, osiedlali się w nich). Epidemia jest mało prawdopodobna, gdyż z wyniku chorób giną zwykle zwyczajni poddani, a nie kapłani i władcy oraz nie ma na inskrypcjach Majów żadnych jej śladów. Bardziej prawdopodobna jest hipoteza o powstaniu niewolników, choć nie widać żadnych śladów walk w miastach.
W okresie poklasycznym trwającym do przybycia Hiszpanów, Majowie próbowali przywrócić dawną świetność miast, lecz wg archeologów, nie było już kapłanów znających stare informacje o tajnikach budowy miast. Po przybyciu Hiszpanów Majowie wystawili odziały do walki z nimi, lecz armaty, muszkiety oraz strach przed białymi ludźmi i ich końmi był silniejszy.
Majowie posiadali bardzo wielu bogów, obrzędów religijnych i legend z nimi związanych. Niestety w wyniku “akcji nawracania ogniem i mieczem” bardzo niewiele zapisków przetrwało do dzisiaj, a sami Indianie niewiele już pamiętają. Popol Vuh, Księgę Rady Narodu Quiché można nazwać “Biblią Majów”.
Popol Vuh jest do Biblii zdumiewająco podobne! Na początku zawiera opis stworzenia świata (“[...] Nie było jeszcze człowieka ni zwierzęcia, ptaków, ryb, krabów, drzew, kamieni, pieczar, wąwozów, ziół ani lasów: jedno tylko niebo istniało. [...] Istniał tylko bezruch i cisza w ciemnościach w nocy. Tylko Stwórca,, Twórca, Tepeu, Gucumatz, Rodzice znajdowali się w wodzie otoczeni jasnością. [...] Wielcy to mędrcy, wielcy myśliciele.[...]”). Dalej bogowie tworzą nieudanego człowieka, którego potem niszczą potopem (“[...] Serce Nieba [grupa bogów “podwładnych” Stwórcy i Twórcy – przyp. J.S.] sprowadziło powódź, nastał wielki potop, który spadł na głowy drewnianych kukieł. [pierwszych, nieudanych ludzi z drewna – przyp. J.S.] [...]”). Następnie dwaj młodzieńcy Hunahpú i Ixbalanqué (będący wnukami Rodziców – Ixpiyacoca i Ixmucané.) zabili złą, “pyszałkowatą” istotę Vucub-Caquix oraz jego synów Zipacná i Cabracána. Dalej Popol Vuh opowiada różne historie o bogach (podobne do naszych bajek), często także o ich walkach i śmierci. Później jest opowieść o stworzeniu pierszych czterech ludzi, którymi byli: Balam-Quitzé, Balam-Acab, Mahucutah i Iqui-Balam.”[...] Jedynie mocą nadprzyrodzoną, za sprawą czarów, zostali stworzeni i utworzeni przez Stwórcę, Twórcę, Rodziców, Tepeu i Gucumatza. [...] Zostali obdarzeni rozumem; spojrzeli i natychmiast wzrok ich sięgnął daleko, zdołali ujrzeć, zdołali poznać wszystko, co istnieje na świecie. [...]”. Podczas snu dostali także swoje żony o imionach (w kolejności): Cahá-Paluna, Chomihá , Tzununihá i Caquixahá. Warto także zacytować fragment dot. Pochodzenia ludu Quiché (więc także innych Majów): “[...] Oni to spłodzili ludzi, plemiona małe i duże, i byli początkiem nas, ludu Quiché. Wielu było kapłanów i ofiarników, nie było ich tylko czterech, ale ci czterej byli rodzicami nas, ludu Quiché. Różne były ich imiona, gdy się rozmnożyli tam na Wschodzie, i wiele było imion ludów: Tepeu, Olomán, Cohag, Quenech, Ahau, bo tak się nazywali ci ludzie tam na Wschodzie, gdzie się rozmnożyli. Znany jest również początek plemienia Tamub i Ilocan, które razem przybyły stamtąd, ze Wschodu. [...]”. Wynika z tego, że przodkowie Majów przybyli ze wschodu. Na wschodzie od Gwatemali leży jedynie archipelag Antyli. Są to małe wysepki i mało jest prawdopodobne, żeby tam zostali “stworzeni” ludzie. Lecz dalej na wschodzie, za Oceanem Atlantyckim leży Afryka, gdzie wg antropologów wykształcił się gatunek homo sapiens. Tylko skąd mogli wiedzieć to Indianie? Zresztą w końcu nieco dalej jest napisane: “[...] Byli tam wówczas w wielkiej ilości ludzie czarni i ludzie biali, ludzie różnych rodzajów, ludzie różnych języków, które wprawiały w podziw, gdy się ich słuchało. [...]”. Być może rozjaśni to pochodzenie posągów Tolteków i Olmeków z Tule, Hueyapan koło Tres Zapotes. Na posągach widać wyraźnie twarz negroidalną (murzyńską) tj. duże oczy, szerokie wargi i szeroki nos. Z tekstu Popol Vuh wynika, że pierwsi czterej ludzie nie są ojcami wszystkich ludzi, ponieważ różne plemiona próbują ich zabić, lecz oni je pokonali. Dość ciekawa jest “śmierć” czterech pierwszych ludzi. Pożegnali oni swoich synów (było ich pięciu) oraz swoje żony, mówiąc im tak: “[...] Nasz Pan Jeleni widoczny jest na niebie. Rozpoczynamy powrót, spełniliśmy misję, nasze dni dobiegły końca. Myślcie więc o nas, nie wymazujcie nas [z pamięci] ani o nas nie zapomnijcie. [...]”. Następnie udali się na górę Hacavitz, zostawili po sobie zawiniątko Pizom-Gagal mówiąc: “[...] To będzie pamiątka, którą wam zostawiam. To będzie wasza potęga. [...]”.Zawiniątko to było jedną z największych relikwii Majów i nie wiadomo, co się w nim znajdowało. To wniebowzięcie (ich synowie nie znaleźli ciał swoich ojców) jest bardzo podobne do wniebowzięcia sumeryjskiego Gilgamesza oraz Żydów Eliasza i Henocha.
Religia Majów była typowo politeistyczna. Posiadali oprócz “głównych” bogów-stwórców także bogów kukurydzy, jaguara, deszczu itd. Jednak najciekawszym bogiem był Gucumatz, inaczej Kukulcán, lub pod aztecku Quetzalcoatl – Pierzasty Wąż. Zasięg jego kultu rozciąga się od plemienia Indian Hopi w Arizonie po Honduras. Jego kolorami był zielony i niebieski – kolory upierzenia ptaka quetzala, lecz wg legend był białym (!) brodatym człowiekiem. Przybył ze Wschodu z nieba, przebywał wśród ludzi, ucząc ich, a po 52 latach odleciał lub odpłynął na wschód. Jego przybycie i odejście przedstawia świątynia Quetzalcoatla w Chichén Itzá - dokładnie 21 marca w pierwszy dzień astronomicznej wiosny, dzięki grze promieni słonecznych rzeźba Gucumatza, Pierzastego Węża spełza na ziemię. Odwrotne widowisko dzieje się 23 września – wąż “odlatuje” do nieba. Quetzalcoatl obiecał także, że powróci by odbyć sąd nad ludźmi. Dlatego Majowie, później także Aztekowie co 52 lata oczekiwali jego powrotu. Przypadkiem zbiegło to się z odkryciem Imperium Azteków przez białych, brodatych ludzi – Hiszpanów.
U Majów religia, tak samo jak w Europie w czasach średniowiecza, była ściśle powiązana z nauką. Zresztą w Popol Vuh jest napisane: “[...] A oni [bogowie] przemówili wówczas i rzekli: Zaprawdę tu będą nasze góry i nasze doliny. My należymy do was; wielka będzie chwała i nasze potomstwo za sprawą wszystkich ludzi. Wasze są wszystkie plemiona i my, wasi towarzysze. Dbajcie o wasze miasto, a my damy wam swoją naukę. [...]”.
Większość ludzi uważa (z powodu źródeł typu “Historia I dla gimnazjum” wydawnictwa M. Rożak), że Majowie byli ludem epoki kamiennej, nie znali koła (lub wg innych źródeł “znali je, ale nie używali”), nie znali metalu, a piramidy, reliefy na stelach i rzeźbach wykonywali za pomocą obsydianowych narzędzi. To wszystko nieprawda! Majowie zbudowali między miastami drogi szerokości do 10 metrów i o łącznej długości ok. 100 km, plantując i karczując dżunglę, tak że nawierzchnia jest bardzo równa. Naukowcy uważają, że były to “drogi procesyjne”. Czy pielgrzymi potrzebują równej jak stół drogi? Taka droga bardziej jest potrzebna wozom. Co prawda w Ameryce nie było ani koni ani bydła, lecz było bardzo dużo ludzi, którzy ewentualnie mogli by służyć za napęd, a u Indian północnoamerykańskich głównym zwierzęciem pociągowym był pies. Poza tym w muzeach znajdują się zabawki będące pojazdami na kółkach. I jak matematycy i astronomowie obliczający okres obiegu Ziemi wokół Słońca, orbitę Wenus i mający kalendarz, który polegał na cyklach mogli nie znać koła?
Majowie podobno nie znali metalu. Argumentuje to się tym, że w ruinach nie znaleziono żadnego metalu. Faktem jest to, że w Ameryce Środkowej nie ma złóż żelaza Jednak Majowie pewno znali złoto i srebro, które są metalami szlachetnymi. Zakładając, że Majowie mieli żelazo w okresie protoklasycznym (lata 150-300 n.e.), narzędzia musiałyby wytrzymać ponad 700 lat (od 200 r. do 900 r.) używania oraz ok. 600 lat do przybycia Hiszpanów (ok. 1500r.) i jeszcze 350 do rozpoczęcia pierwszych badań archeologicznych (w połowie XIX w.). Wychodzi prawie tysiąc lat w tropikalnej dżungli (od ok. 900 r. do 1850), gdzie obecnie po miesiącu niewiele zostanie z hartowanego, stalowego noża, gdyż wilgotność powietrza dochodząca do 90% “zrobi z niego rdzę”, a deszcze ją rozmyją. Zresztą kapłani i władcy Majów musieli bardzo pilnować żelaza, ponieważ wiedzieli, że można z niego zrobić także broń, niebezpieczną w razie powstania. Gdy pod koniec okresu klasycznego (ok. roku 900) najprawdopodobniej kapłani zostali obaleni, miasta zostały oddane na łaskę dżungli, a narzędzia pozostawione. Jeszcze jednym dowodem na posiadanie żelaza przez Majów jest to, że niemożliwe jest stworzenie takich rzeźb, reliefów, zbudowanie kamiennych miast i dróg w środku dżungli, bez użycia żelaznych narzędzi!
Majowie obliczyli m.in. długość roku ziemskiego z dokładnością niewiele mniejszą niż współczesne obliczenia a także długość roku wenusjańskiego, orbity Merkurego, Marsa, Jowisza i Saturna oraz zaćmienia Słońca i Księżyca widoczne w ich czasach oraz w dalekiej przyszłości. nie tylko na obszarze Mezoameryki, ale też w innych częściach świata. Wszystkie te oraz wiele innych danych znajduje się w Kodeksie Drezdeńskim. Jednak najbardziej zadziwiające jest to, że musieli dokonać tych obserwacji gołym okiem ze szczytów piramid w miejscu, gdzie pogoda uniemożliwia oglądanie nieba przez połowę roku.
Majowie używali systemu dwudziestkowego, tzn. mieli 20 cyfr. Pochodził on zapewne od 20 palców u rąk i u nóg. My używamy arabskiego (w rzeczywistości pochodzącego z Indii) systemu dziesiętnego. Chcąc zapisać liczbę dwadzieścia siedem piszemy 27, czyli dwie dziesiątki plus siedem jedności. Majowie napisaliby ją tak: jedna dwudziestka plus siedem jedności, a liczbę 49 – dwie dwudziestki plus dziewięć jedności. Lecz doskonałość tego systemu polegała na tym, że Majowie znali zero. Umożliwiało to mnożenie i dzielenie liczb, więc także wykonywanie bardziej skomplikowanych obliczeń.
Bez znajomości koła nie mogliby stworzyć swojego fenomenalnego kalendarza. Można sobie wyobrazić ich kalendarz jako trzy koła: pierwsze, najmniejsze dzieliło się na 13 dni – tyle wynosił miesiąc święty. Drugie koło było większe i dzieliło się na 20 miesięcy o nazwach: I – Imix, II – Ik, III – Akbal, IV – Kan, V – Chicchan, VI – Cimi, VII – Manik, VIII – Lamat, IX – Muluc, X – Oc, XI – Chuen, XII – Eb, XIII – Ben, XIV – Ix, XV – Men, XVI – Cib, XVII – Caban, XVIII – Eznab, XIX – C0auac i XX – Ahau. Razem oba koła tworzyły rok święty tzolkin mający 260 dni (13 * 20 = 260). Nie wiadomo dlaczego miał akurat 260 dni, wiadomo jedynie, że kalendarz tzolkin wyznaczał święta religijne.
Ponieważ Majowie wiedzieli, że rok ziemski ma 365,242129 dnia, więc używali drugiego kalendarza haab. Kalendarz haab składał się z 18 miesięcy (od Imix do Eznab) po 20 dni, po których dodawano pięc dni uzupełniających (tak samo jak w starożytnym Egipcie). Dodając do kalendarza tzolkin koło haab otrzymuje się kalendarz Majów.
Pierwszą datą kalendarza tzolkin jest 1 Imix, drugą 2 Ik, trzecią 3 Akbal, itd., aż do13 Ben. Dalej daty wyglądały: 1 Ix, 2 Men..., a później 8 Imix, 9 Ik itd. Obrót kalendarza kończył się po 260 dniach. Natomiast w kalendarzu haab daty podawało się np. 4 Cimi (miesiąc w tzolkin) 8 Lamat, następnego dnia był 5 Manik 9 Lamat itd. Cały obrót kalendarza kończył się po 18980 dniach, ponieważ trzy koła mogą przyjąć łącznie 18980 pozycji.
Z kolei dzieląc 18980 przez 365 otrzyma się 52, czyli okres, w którym Kukulcán przebywał na Ziemi. Natomiast, dzieląc 18980 przez 260 otrzyma się 73. Wychodzi, że cykl kalendarza Majów składał się z 52 lat ziemskich po 365 dni, lub 73 lat boskich po 260 dni.
Majowie wiedzieli, że rok ziemski nie wynosi dokładnie 365 dni, więc obliczyli, że co 52 lata należy dodać 13 dni, by co każde 3172 lata odjąć 25 dni. Istnieje tylko jeden problem. Co jest datą początkową kalendarza Majów? Przypuszczalnymi datami są: 11 sierpnia 3114 r. p.n.e., 14 października 3373 r. p.n.e., 16 września 3606 r. p.n.e., a także kilka innych. Jednak wszystkie te daty wskazują na okres znacznie przed epoką Majów. Wszystkie daty zerowe w kalendarzach oznaczają jakieś ważne wydarzenie dla danego ludu, np. narodziny Jezusa Chrystusa, ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny, czy początek świata (m.in. u starożytnych Persów). Nie wiadomo, co ważnego wydarzyło się ok. roku 3500 p.n.e. dla Majów.
chomik_stasio