„Piękna Nasza Polska Cała..”

KRAKÓW, miasto wojewódzkie. (woj. małopolskie), powiat grodzki i siedziba powiatu krakowskiego, na pograniczu Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej, Niecki Nidziańskiej, Bramy Krakowskiej i Kotliny Sandomierskiej, nad Wisłą i jej dopływami. Miasto dzieli się na 4 dzielnice administracyjne: Krowodrza, Podgórze, Nowa Huta, Śródmieście. Kraków jest największym miastem, ośrodkiem kultury i nauki w południowej Polsce. Duży ośrodek przemysłowy; przeważa hutnictwo żelaza i stali (Huta im. T. Sendzimira, dawniej im. Lenina); ponadto przemysł metalurgiczny (odlewnie, wytwórnie armatur, opakowań blaszanych, konstrukcji metalowych), maszynowy (zakłady budowy maszyn i aparatury, maszyn drogowych, odlewniczych, kablowych, urządzeń górniczych), elektrotechniczny (wytwórnie kabli, podzespołów telekomunikacyjnych), chemiczny (zakłady farm., nawozów fosforowych, gumowe) i spożywczy (zakłady tytoniowe, cukiernicze Wawel, mięsne); są również zakłady przemysłu: materiałów budowlanych (m.in. cementownia, fabryka domów, wytwórnia ceramiki bud.), meblarskiego, poligraficznego, odzieżowego i skórzanego.

Kraków jest siedzibą przedstawicielstw konsularnych USA, Niemiec, Francji, Rosji, Austrii. W mieście działa 67 banków . Znajduje się tutaj międzynarodowy port lotniczy w Balicach. Stolica metropolii krakowskiej Kościoła rzymskokatolickiego; 15 wyższych szkół (56 tys. studentów — 1992/93): UJ, AGH, Politechnika Krak., Akademia Medyczna, Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Rolnicza., AWF, Akademia Ekonomiczna, WSP, Akademia Muz., PWST; prócz tego Wyższa Szkoła Oficerska Służb Chem. (do 1994); 3 rzymskokatolickie wyższe uczelnie (Papieska Akademia Teologiczna, Wydział Filoz. Tow. Jezusowego, Papieski Wydział Teologii), 12 wyższych seminariów duchownych; oddział PAN; Biblioteka Jagiellońska; wiele instytutów i biur projektowych, Obserwatorium Astronomiczne UJ; rozgłośnia radiowa i ośr. telewizji Studio Filmów Animowanych. Corocznie odbywają się różnorodne międzynarodowe i krajowe spotkania artystyczne; są również kultywowane tradycje sztuki i obrzędowości ludowe (konkurs Szopek Krakowskich, harce Lajkonika, Intronizacje Króla Kurkowego i in.); wiele muzeów, liczne galerie sztuki. Kraków jest wielkim ośrodkiem turystycznym, odwiedzanym przez ok. 2 mln osób rocznie.

Fizjonomia Krakowa jest bardzo zróżnicowana, uwarunkowana urozmaiconą rzeźbą terenu. Na wapiennym wzgórzu, nad Wisłą znajduje się najstarsza część miasta Wawel, na pn. od niej rozciąga się historyczne Stare Miasto, otoczone Plantami; wokół dzielnice mieszkaniowe i przem. z XIX w. (Łobzów, Krowodrza, Kleparz, Grzegórzki, Podgórze, Dębniki i in.), do których przylegają nowe osiedla mieszkaniowe, zespoły przem., tereny rolne i leśne. Na terenie miasta 5 rezerwatów przyrody (Bielańskie Skałki, Bonarka, Panieńskie Skały, Skałki Przegorzalskie, Skołczanka).

Zabytki. Najbogatsze w zabytki i muzea miasto w Polsce; znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO (ochrona zabytków).

Warto zobaczyć!

v    Smok Wawelski

v       Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Najstarszy zachowany gmach Akademii Krakowskiej, powstały z połączenia kilku gotyckich kamienic mieszczańskich. Akademię Krakowską powołał do życia Kazimierz III Wielki w 1364 r., ale po jego śmierci uczelnia podupadła. Prawdziwymi fundatorami Akademii stali się jednak dopiero Władysław II Jagiełło i jego pierwsza żona, św. Jadwiga Królowa, zmarła w 1399 r. Wykonując testament żony Jagiełło odnowił ok. 1400 r. uczelnię, wzbogaconą o wydział teologiczny, co uczyniło z niej prawdziwy uniwersytet. Na potrzeby Akademii nabyto kilka kamienic przy ul. Św. Anny, które z czasem połączono. Wspólny dziedziniec obwiedziono arkadowymi gotyckimi krużgankami o kryształowych sklepieniach. W początkach XVI w. mistrz Benedykt ukończył skrzydło biblioteczne. W salach na parterze odbywały się wykłady, tu także mieszkali profesorowie. Na piętrze usytuowano reprezentacyjne sale: Aula Jagiellońska, Stuba Communis (jadalnia), Libraria (biblioteka) — obecnie Sala Senatu. Z biegiem lat Collegium Maius nie wystarczało rozrastającej się uczelni. Powstawały inne kolegia i gmachy. W XIX w. stare Collegium pełniło role biblioteki, dziś mieści się tu Muzeum Uniwersyteckie, a paradnych salach odbywają się podniosłe uroczystości akademickie — wybory rektora, nadanie doktoratu honorowego.

v    Wawel- w środku Krakowa wznosi się skaliste wapienne wzgórze, a na nim zespół monumentalnych budowli. To stara siedziba królów polski. Na Wzgórzu Wawelskim znajdują się: zamek królewski, katedra z grobami królów polskich, baszty i mury.

v    Pomnik Mickiewicza- autor: Teodor Rygier, 1898r., zniszczony przez Niemców w r. 1940, zrekonstruowany w 1955r.

v    Kościół Mariacki- kościół archiprezbiterialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Ten najsławniejszy w Polsce kościół był świątynią polskiego patrycjatu i mieszczaństwa. Każdego dnia o godzinie 12 w południe rozlega się na całą Polskę z głośników radiowych hejnał z wieży Mariackiej.

v    Barbakan- został on zbudowany w latach 1498-99. Usytuowany on został przed Bramą Floriańską celem zabezpieczenia dojścia do miasta od wschodu. Jest największy w Europie i jedyny tak wspaniale zachowany do dziś.

v    Sukiennice- była to na początku ulica, po której obu stronach ciągnęły się kramy. Na noc zjeżdżały tu wozy kupców z towarem i wyjścia zamykano kratami. Przyjezdnym i ich towarom zapewniano bezpieczne schronienie. Z tych właśnie małych kramów stopniowo uformowano budynek sukiennic.

v    Dzwon Zygmunta-ulany on został z armat zdobytych na Wołochach. Ma średnicę 2,5 m, obwód- 8 m, wysokość – 2m. Samo serce waży 300 kg. Ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi świętych oraz wizerunkiem Orła Polskiego i Pogoni. Bije na Wielkanoc i podczas innych ważnych uroczystości kościelnych albo doniosłych wydarzeń państwowych.

v    Cmentarz Rakowicki- jest miejscem pamięci zasłużonych obywateli Krakowa, uczonych, artystów, pisarzy, powstańców, polityków. Został on założony w 1803 r., kiedy to władze zakazały grzebania umarłych na cmentarzach wokół kościołów parafialnych.

v    Błonia-48 hektarów zielonej łąki w kształcie trójkąta ograniczony ulicami: Puszkina, 3-go Maja i Piastowską, piękny rezerwat zieleni. Kiedyś były tu bagna, które na początku XX wieku, po uregulowaniu Rudawy, zostały osuszone.

KARPACZ, m. w woj. dolnośląskim (powiat jeleniogórski), w Karkonoszach, u podnóża Śnieżki, u zbiegu Łomnicy i Łomniczki (dorzecze Bobru), częściowo w obrębie Karkonoskiego Parku Narodowego. — 5,2 tys. mieszk. (1998). Początki osadnictwa związane z napływem w XIV w. poszukiwaczy złota i kamieni półszlachetnych; od XVII w. znany jako osiedle tzw. laborantów, trudniących się zbieraniem ziół leczn. i przygotowywaniem lekarstw; od 1392 pod zwierzchnictwem Czech, dzielił losy polit. Śląska; od 1742 w państwie prus. (niem. Krummhübel); od poł. XIX w. rozwój jako ośr. turyst.-wypoczynkowego; od 1895 połączenie kol. z Jelenią Górą; od 1945 w Polsce (pod obecną nazwą); prawa miejskie 1959. Duży ośr. turyst.-wypoczynkowy i największa oprócz Szklarskiej Poręby stacja klim. Sudetów; ośr. sportów zimowych (nartostrady, skocznia i wyciągi narciarskie, tor saneczkowy); wiele domów wczasowych, ośr. kolonijnych, rozwinięta turystyczna baza noclegowa (rocznie korzysta z niej ok. 80 tys. osób); sanatorium przeciwgruźlicze dla dzieci; fabryka papieru; Muzeum Sportu i Turystyki Regionu Karkonoszy.  

Warto zobaczyć!

v    Kościół Wang- Drewniany kościół ewangelicki, zwany świątynią Wang, w Karpaczu Górnym (dzielnica Karpacza, dawniej Bierutowice), zbudowany 1. połowie XIII w. w Vang (Norwegia), 1841 zakupiony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, a następnie 1842 sprowadzony z Berlina do Bierutowic staraniem Fryderyki von Reden; kamienna dzwonnica, XIX w.

v    Śnieżka- czes. Snĕžka, szczyt we wsch. części Karkonoszy (Sudety Zach.), na granicy z Czechami, w obrębie Karkonoskiego Parku Nar.; wys. 1602 m; najwyższy szczyt Karkonoszy i całych Sudetów; wierzchołek o nieregularnym kształcie trójbocznej piramidy wznosi się 200 m nad otaczające zrównania wierzchowinowe (Równia pod Śnieżką); zbud. ze skał metamorficznych  i granitów, pokryta rumowiskiem skalnym. Na szczycie po stronie pol. obserwatorium meteorologiczne, schronisko, barokowa kaplica św. Wawrzyńca (XVII w.), u podnóża wierzchołka — schronisko PTTK, a na skraju części wierzchowinowej (Kopa, 1375 m) — górna stacja wyciągu krzesełkowego z Karpacza i ...