Grin Aleksander - Szkarłatne żagle. Opowiadania fantastyczne.pdf - Grin Aleksander - Zabr7

ALEKSANDER GRIN

SZKARŁATNE Ż AGLE

OPOWIADANIA FANTASTYCZNE

TYTUŁ ORYGINAŁU: АЛЫЕ ПАРУСА . ФАНТАСТИЧЕСКИЕ РАСКАЗЫ

ISKRY WARSZAWA 1986. RADUGA

SZKARŁATNE Ż AGLE

I. PRZEPOWIEDNIA

Longren, marynarz z „Oriona”, mocnego brygu o wyporno ś ci trzystu ton, na którym

słu ż ył od dziesi ę ciu lat i do którego był bardziej przywi ą zany ni ż niejeden syn do własnej

matki, musiał w ko ń cu rzuci ć prac ę .

A stało si ę to tak. Podczas jednego ze swych niezbyt cz ę stych powrotów Longren nie

ujrzał jak zwykle — ju ż z daleka, na progu domu — swej ż ony Mary klaszcz ą cej w r ę ce, a

potem biegn ą cej mu na spotkanie, a ż do utraty tchu. Zamiast niej przy łó ż eczku dziecinnym

— nowym meblu w małym domku Longrena — stała zaaferowana s ą siadka.

— Przez trzy miesi ą ce dogl ą dałam jej — powiedziała — przyjrzyj si ę swojej córce.

Longren nachylił si ę , zmartwiały, i zobaczył o ś miomiesi ę czn ą istotk ę ze skupieniem

przypatruj ą c ą si ę jego długiej brodzie, potem usiadł, przymkn ą ł oczy i zacz ą ł kr ę ci ć w ą sa.

W ą sy były mokre od deszczu.

— Kiedy zmarła Mary?—zapytał.

Kobieta opowiedziała smutn ą histori ę , przerywaj ą c j ą co chwila tkliwym gruchaniem do

dzieweczki i zapewnieniami, ż e Mary jest w raju. Kiedy Longren dowiedział si ę wszystkich

szczegółów, raj wydał mu si ę niewiele ja ś niejszy od drewnianej szopy, pomy ś lał wi ę c, ż e

gdyby teraz znajdowali si ę razem we troje, ś wiatło zwykłej lampy sprawiłoby tej, która ode-

szła w nieznan ą krain ę , o wiele wi ę ksz ą rado ść .

Jakie ś trzy miesi ą ce temu sytuacja materialna młodej kobiety zacz ę ła si ę przedstawia ć

beznadziejnie. Z pieni ę dzy, które pozostawił Longren, wi ę cej ni ż połowa poszła na kuracj ę po

ci ęż kim porodzie, na piel ę gnowanie niemowl ę cia; wreszcie, po stracie niewielkiej, lecz nie-

zb ę dnej do utrzymania si ę sumy, Mary musiała zwróci ć si ę o po ż yczk ę do Mennersa. Men-

ners prowadził sklep z wyszynkiem i był uwa ż any za człowieka zamo ż nego.

Mary poszła do niego o godzinie szóstej wieczorem. Około siódmej s ą siadka spotkała j ą

na drodze wiod ą cej do Lissu. Zapłakana i wzburzona Mary oznajmiła, ż e idzie do miasta,

ż eby zastawi ć obr ą czk ę ś lubn ą . Dodała, ż e Menners zgodził si ę po ż yczy ć jej pieni ę dzy, ale

żą dał za to miło ś ci. Mary odrzuciła propozycj ę .

— Nie mam w domu ani okruszyny chleba — rzekła do s ą siadki.— Pójd ę do miasta i

jako ś obie z malutk ą przebiedujemy do powrotu m ęż a.

Pogoda tego wieczoru była zimna i wietrzna; s ą siadka na pró ż no tłumaczyła młodej

kobiecie, by nie chodziła do Lissu o tak pó ź nej godzinie. „Zmokniesz, Mary, zaczyna kropi ć

deszcz, a tylko patrze ć , jak wiatr przygna ulew ę .” Od nadmorskiej wioski do miasta trzeba

było i ść dobrym marszem w obie strony co najmniej trzy godziny, Mary jednak nie posłucha-

ła rad s ą siadki. „Dosy ć si ę pani naprzykrzałam — rzekła — i tak ju ż prawie nie ma ani jednej

rodziny, od której bym nie po ż yczała chleba, herbaty albo m ą ki. Zastawi ę obr ą czk ę i kwita.”

Poszła, wróciła, a nazajutrz le ż ała majacz ą c w gor ą czce; na skutek fatalnej pogody nabawiła

si ę obustronnego zapalenia płuc, jak orzekł doktor wezwany z miasta przez poczciw ą s ą sia-

dk ę . Po tygodniu mał ż e ń skie łó ż ko Longrena ś wieciło pustk ą , a s ą siadka przeniosła si ę do

jego domu, ż eby nia ń czy ć i karmi ć niemowl ę . Samotnej wdowie nie sprawiło to trudno ś ci. „A

przy tym — dodała — smutno człowiekowi bez takiej kruszyny.” Longren pojechał do mia-

sta, zwolnił si ę z pracy, po ż egnał kolegów i zaj ą ł si ę wychowaniem malutkiej Assol. Dopóki

dziewczynka nie stan ę ła pewnie na nó ż kach, wdowa mieszkała u marynarza, zast ę puj ą c siero-

tce matk ę , ale gdy tylko Assol przestała pada ć przest ę puj ą c próg, Longren o ś wiadczył stano-

wczo, ż e odt ą d sam b ę dzie wychowywał dziewczynk ę i podzi ę kowawszy wdowie za okazane

mu współczucie, rozpocz ą ł samotne ż ycie, wi ążą c wszystkie swoje zamiary, nadzieje, miło ść

i wspomnienia z male ń k ą istotk ą .

Dziesi ęć lat tułaczego ż ycia przyniosło mu bardzo niewiele pieni ę dzy. Zacz ą ł pracowa ć .

Wkrótce w sklepach miejskich pojawiły si ę jego zabawki: zmy ś lnie wykonane malutkie mo-

dele łodzi, kutrów, jedno- i dwupokładowych ż aglowców, kr ąż owników, parowców — sło-

wem, wszystko to, co znał tak dobrze, co ze wzgl ę du na charakter pracy zast ę powało mu cz ę -

ś ciowo zgiełk portowego ż ycia i barwny trud ż eglugi. W ten sposób Longren zarabiał tyle, ż e

starczało mu na ż ycie w miar ę oszcz ę dne. Z natury mało towarzyski, po ś mierci ż ony jeszcze

bardziej stronił od ludzi. W ś wi ę ta widywano go czasem w szynku, ale nigdy nie siadał, tylko

po ś piesznie wypijał przy bufecie szklank ę wódki i wychodził, na wszystkie zapytania i zapra-

szaj ą ce gesty s ą siadów rzucaj ą c krótkie: „tak” — „nie” — „dzie ń dobry”— „do widzenia” —

„pomalutku”. Go ś ci nie mógł ś cierpie ć i powoli pozbywał si ę ich nie sił ą , lecz za pomoc ą

takich aluzji i chwytów, ż e przybyłemu z wizyt ą nie zostawało nic innego, jak tylko wymy ś li ć

powód, który nie pozwala mu siedzie ć dłu ż ej. Longren równie ż nie odwiedzał nikogo, tak

wi ę c mi ę dzy nim a lud ź mi legła chłodna obco ść , i gdyby praca Longrena, wyrób zabawek,

była bardziej zale ż na od interesów wsi, skutki takiego post ę powania dałyby mu si ę dotkliwie

we znaki. Wszystko, co mu było potrzebne do pracy i ż ycia, kupował w mie ś cie — Menners

nie mógłby si ę pochwali ć nawet pudełkiem zapałek sprzedanym Longrenowi. Spełniał

równie ż wszystkie prace domowe i cierpliwie uczył si ę obcej dla m ęż czyzny i skomplikowa-

nej sztuki wychowania dziewczynki.

Assol miała ju ż pi ęć lat i ojciec coraz łagodniej si ę u ś miechał, spogl ą daj ą c na jej wra-

ż liw ą , dobr ą twarzyczk ę , gdy siedziała na jego kolanach i głowiła si ę nad tajemnic ą zapi ę tej

kamizelki albo zabawnie nuciła wrzaskliwe marynarskie pie ś ni. Piosenki te, ś piewane dzie-

ci ę cym głosikiem i to z nie zawsze wymawian ą głosk ą „r”, robiły takie wra ż enie, jak widok

ta ń cz ą cego nied ź wiedzia, którego przystrojono niebiesk ą wst ąż eczk ą . W tym czasie zaszło

wydarzenie, którego cie ń , padłszy na ojca, obj ą ł i córk ę .

Była wiosna, wczesna i surowa jak zima, cho ć odmiennego rodzaju. Na podmarzł ą

ziemi ę run ą ł ostry przybrze ż ny nord i trwał około trzech tygodni.

Łodzie rybackie, powyci ą gane na brzeg, utworzyły na jasnym piasku długi rz ą d cie-

mnych kilów, przypominaj ą cych grzbiety ogromnych ryb. Nikt nie odwa ż ył si ę wyruszy ć na

połów w tak ą pogod ę . Na jedynej ulicy w wiosce rzadko mo ż na było ujrze ć kogo ś , kto by

wyszedł z domu; zimny wicher, dm ą cy z nadbrze ż nych wzgórz w pustk ę horyzontu, sprawiał,

ż e „ ś wie ż e powietrze” stawało si ę niezno ś n ą tortur ą . Wszystkie kominy Kaperny dymiły od

rana do wieczora, a dym tłukł si ę po stromi ź nie dachów.

Te wła ś nie dni nordu wywabiały Longrena z jego małego, ciepłego domu cz ęś ciej ni ż

sło ń ce, które przy pi ę knej pogodzie zasnuwało morze i Kapern ę rozpylonym złotem. Wycho-

dził na mostek uło ż ony na długich szeregach pali i tam, na samym ko ń cu tego drewnianego

mola, długo palił fajk ę , któr ą rozdmuchiwał wiatr. Patrzył, jak obna ż one u brzegów dno dymi

siw ą pian ą , ledwo nad ąż aj ą c ą za falami, które w hucz ą cym p ę dzie ku czarnemu sztormowemu

horyzontowi napełniały przestrze ń stadami fantastycznych grzywiastych istot, mkn ą cych w

nieokiełznanej, szale ń czej rozpaczy ku dalekiemu ukojeniu. Szum i zawodzenie, huk strzela-

j ą cych w gór ę ogromnych słupów wody i widzialny, zdawało si ę , strumie ń wichru kraj ą cy

powietrze — tyle siły miał jego p ę d — przynosiły udr ę czonej duszy Longrena owo ot ę pienie,

oszołomienie, które łagodz ą c ból i zamieniaj ą c go w niejasny smutek, działało podobnie jak

gł ę boki sen.

Pewnego takiego dnia dwunastoletni syn Mennersa, Chin, spostrzegłszy, ż e ojcowska

łód ź tłucze si ę pod mostkiem o pale, gruchocz ą c burty, poszedł i powiedział o tym ojcu.

Sztorm zerwał si ę niedawno, Menners zapomniał wyci ą gn ąć łód ź na piasek. Niezwłocznie

udał si ę nad wod ę i tam, na ko ń cu mola, zobaczył odwróconego do ń plecami i pal ą cego fajk ę

Longrena. Na brzegu, poza nimi dwoma, nie było nikogo. Kiedy Menners znalazł si ę po ś ro-

dku mola, zszedł do w ś ciekle kotłuj ą cej si ę wody i odwi ą zał szkot; stoj ą c w łodzi, zacz ą ł

posuwa ć si ę w stron ę brzegu, r ę kami chwytaj ą c si ę pali. Wioseł nie zabrał i w pewnej chwili,

kiedy si ę zachwiał i nie zd ąż ył uchwyci ć kolejnego pala, silne szarpni ę cie wichru wykr ę ciło

dziób łodzi w stron ę oceanu. Teraz, nawet wychyliwszy si ę na cał ą długo ść ciała, Menners nie

zdołałby dosi ę gn ąć najbli ż szego pala. Wiatr i fale unosiły rozhu ś tan ą łód ź w przestwór, ku

czyhaj ą cej tam zagładzie. Gdy Menners zorientował si ę w sytuacji, chciał skoczy ć do wody i

popłyn ąć do brzegu, lecz decyzja ta przyszła zbyt pó ź no, łód ź miotała si ę ju ż bowiem w pe-

wnej odległo ś ci od mola, tam gdzie znaczna gł ę bia i rozw ś cieczone bałwany wró ż yły niechy-

bn ą ś mier ć . Pomi ę dzy Longrenem a Mennersem, unoszonym w sztormow ą dal, było najwy ż ej

dziesi ęć s ąż ni przestrzeni. Mo ż liwy był jeszcze ratunek, poniewa ż na mostku, tu ż pod r ę k ą

Longrena, wisiał zwój liny z umocowanym na jednym jego ko ń cu ci ęż arkiem. Lina ta wisiała

na wypadek, gdy kto ś w burzliw ą pogod ę przybijał do brzegu; rzucano mu j ą wtedy z dre-

wnianego mola.

— Longren — krzykn ą ł ś miertelnie przestraszony Menners.— Czemu tak stoisz jak

słup? Widzisz, ż e mnie unosi. Rzu ć cum ę ! — Longren milczał, spokojnie patrz ą c na miotaj ą -

cego si ę w łodzi Mennersa, tylko jego fajka zadymiła silniej; nie ś piesz ą c si ę , wyj ą ł j ą z ust,

by lepiej widzie ć , co si ę dzieje.— Longren! — wołał Menners — przecie ż mnie słyszysz, ja

gin ę , ratuj! — Ale Longren nie odpowiedział mu ani słowem, zdawało si ę , ż e nie słyszał roz-

paczliwego krzyku. Dopóki fale nie uniosły łodzi tak daleko, ż e krzyki Mennersa ledwie ju ż

dolatywały, Longren nie przest ą pił nawet z nogi na nog ę . Menners szlochał z przera ż enia,

błagał marynarza, by pobiegł wezwa ć na pomoc rybaków, obiecywał pieni ą dze, groził i sypał

przekle ń stwami, ale Longren przysun ą ł si ę tylko do kraw ę dzi mola, ż eby jak najdłu ż ej nie tra-

ci ć z oczu skoków i podrzutów łodzi.— Longren — posłyszał stłumiony krzyk, jakby znajdo-

wał si ę wewn ą trz domu, a kto ś wołał do niego z dachu — ratuj! — Wówczas nabrał powie-

trza gł ę boko w płuca, by w szumie wiatru nie zagubiło si ę ani jedno słowo, i krzykn ą ł:

— Ona tak samo prosiła ciebie! My ś l o tym, póki jeszcze ż yjesz, Menners, i nie zapo-

mnij!

Wówczas krzyki umilkły i Longren poszedł do domu. Assol, przebudziwszy si ę , widzia-

ła, ż e ojciec siedzi przed dogasaj ą c ą lamp ą w gł ę bokim zamy ś leniu. Gdy usłyszał głos dzie-

wczynki, podszedł do niej, mocno ucałował i otulił kołdr ą , która si ę z niej zsun ę ła.

— Ś pij, kochanie — rzekł — do rana jeszcze daleko.

— A co ty robisz?

— Zrobiłem czarn ą zabawk ę , Assol — ś pij!

Nazajutrz mieszka ń cy Kaperny mówili tylko o zaginionym Mennersie, a po sze ś ciu

dniach przywieziono go konaj ą cego i ziej ą cego zło ś ci ą . Jego opowie ść szybko obiegła okoli-

czne wioski. Przez cały dzie ń rzucało go na falach. Potłuczonego o burty i dno łodzi podczas

straszliwej walki z rozw ś cieczonymi falami, które bez przerwy groziły oszalałemu sklepika-

rzowi zatoni ę ciem — zabrał wreszcie parowiec „Lukrecja” płyn ą cy do Kassetu. Przezi ę bienie

i prze ż yty wstrz ą s skróciły dni Mennersa. Ż ył jeszcze prawie czterdzie ś ci osiem godzin, ci-

skaj ą c na głow ę Longrena wszystkie przekle ń stwa, jakie istniej ą na ziemi i jakie potrafi stwo-

rzy ć wyobra ź nia. Opowie ść Mennersa jak to marynarz odmówił mu pomocy, tym bardziej

sugestywna, ż e umieraj ą cy j ę czał i z trudem chwytał powietrze, wstrz ą sn ę ła mieszka ń cami

Kaperny. Nie mówi ą c ju ż o tym, ż e mało który z nich byłby zdolny pami ę ta ć zniewag ę

ci ęż sz ą jeszcze od tej, jaka spotkała Longrena, i rozpacza ć tak bardzo, jak on do ko ń ca ż ycia

rozpaczał po Mary — wydawało im si ę czym ś okropnym, niepoj ę tym i zdumiewaj ą cym, ż e

Longren milczał, stał milcz ą c a ż do chwili, gdy rzucił Mennersowi ostatnie słowa. Wyrazi-

wszy gł ę bok ą pogard ę dla Mennersa, stał nieruchomy i spokojny jak s ę dzia; w jego milczeniu

było co ś wi ę cej ni ż nienawi ść , i to wyczuwali wszyscy. Gdyby krzyczał, gestami wyra ż ał

zło ś liw ą uciech ę czy te ż w jeszcze inny sposób objawiał swój triumf na widok rozpaczy

Mennersa, rybacy zrozumieliby go; tymczasem on post ą pił inaczej, ni ż by to zrobili oni —

post ą pił w sposób imponuj ą co niezrozumiały i przez to wywy ż szył si ę nad innych. Słowem,

uczynił to, czego ludzie nie przebaczaj ą . Odt ą d nikt nie kłaniał mu si ę , nie wyci ą gał do ń r ę ki,

nie rzucał ż yczliwego, powitalnego spojrzenia. Nieodwołalnie i na zawsze został wyrzucony

poza nawias ż ycia wsi; mali chłopcy, zobaczywszy go, wołali za nim: „Longren utopił Men-

nersa!” Nie zwracał na to uwagi. Zdawał si ę równie ż nie spostrzega ć tego, ż e w szynku czy

te ż na wybrze ż u przy łodziach rybacy milkli, gdy wchodził, i odsuwali si ę jak od zad ż umio-

nego. Wypadek z Mennersem przypiecz ę tował dawne cz ęś ciowe osamotnienie. Z chwil ą gdy

stało si ę ono zupełne, obudziło tward ą wzajemn ą nienawi ść , której cie ń padł tak ż e na Assol.

Dziewczynka rosła bez przyjaciółek. Dzieci mieszkaj ą ce w Kapernie, która, jak g ą bka

wod ą , nasi ą kła odwiecznym kanonem rodziny, opartym na niezachwianym autorytecie matki

i ojca, raz na zawsze wykre ś liły mał ą Assol z kr ę gu swych zainteresowa ń i wzgl ę dów. Oczy-

wi ś cie dokonało si ę to stopniowo, na skutek napomnie ń i pogró ż ek dorosłych, potem przybra-

ło charakter straszliwego zakazu; wreszcie, podsycane obmow ą i fałszywymi pogłoskami,

wybujało w umysłach dzieci ę cych w rodzaj l ę ku przed domem marynarza.

Poza tym odosobniony tryb ż ycia Longrena rozwi ą zał histeryczny j ę zyk plotce; gadano

o marynarzu, ż e gdzie ś tam kogo ś zabił i z tego powodu nie przyjmuj ą go do słu ż by na okr ę -

tach, ż e dlatego jest ponury i stroni od ludzi, bo „dr ę cz ą go wyrzuty splamionego zbrodni ą

sumienia”. Podczas zabawy dzieci odp ę dzały Assol, gdy si ę do nich zbli ż ała, obrzucały

błotem i dokuczały, ż e jakoby jej ojciec jadał ludzkie mi ę so, a teraz robi fałszywe pieni ą dze.

Ka ż da z jej naiwnych prób zbli ż enia ko ń czyła si ę gorzkim płaczem, si ń cami, zadrapaniami

oraz innymi przejawami opinii publicznej . Assol przestała wreszcie si ę obra ż a ć , ale czasem

jeszcze zapytywała ojca: „Powiedz, dlaczego nas nie lubi ą ?” „Ech, Assol — mówił Longren

— albo ż oni umiej ą lubi ć ? Trzeba umie ć lubi ć , a tego oni nie potrafi ą .” „A jak to si ę —

umie?” „A wła ś nie tak!” Brał dziewczynk ę na r ę ce i mocno całował smutne oczy mru żą ce si ę

z tkliwego zadowolenia.

Assol lubiła wieczorami albo w ś wi ę to, gdy ojciec odkładał słoiki z klajstrem, narz ę -

dzia, nie doko ń czon ą robot ę i zdj ą wszy fartuch siadał, ż eby odpocz ąć z fajk ą w z ę bach, wdra-

pywa ć mu si ę na kolana i wierc ą c si ę w troskliwym zasi ę gu ojcowskiej r ę ki, dotyka ć przeró-

ż nych cz ęś ci zabawek i wypytywa ć o ich zastosowanie. Rozpoczynał si ę wówczas swoisty,

przedziwny wykład o ż yciu i ludziach, wykład, w którym dzi ę ki dawnemu trybowi ż ycia Lon-

grena pierwsze miejsce zajmował zbieg okoliczno ś ci, przypadek — w ogóle osobliwe,

zdumiewaj ą ce i niezwykłe wydarzenia. Longren wymieniał dziewczynce nazwy takielunku,

ż agli, przyborów ż eglarskich, stopniowo dawał si ę porwa ć tematowi, przechodz ą c od obja-

ś nie ń do ró ż nych epizodów, w których główn ą rol ę odgrywał raz braszpil, raz koło sterowe, to

znów maszt czy jaki ś typ łodzi i tym podobne przedmioty; od tych za ś poszczególnych ilu-

stracji przechodził do wielkich obrazów morskich w ę drówek, wplataj ą c przes ą dy w rzeczywi-

sto ść , a rzeczywisto ść w obrazy własnej fantazji. Wtedy pojawiał si ę tygrysi kot , zwiastun

katastrofy morskiej, i przemawiaj ą ca ludzkim głosem lataj ą ca ryba, której rozkazom nale ż ało

by ć posłusznym, gdy ż w przeciwnym razie okr ę t zbaczał z kursu, i Lataj ą cy Holender ze sw ą

niesamowit ą załog ą , znaki, upiory, rusałki, piraci — słowem, wszystkie ba ś nie uprzyjemnia-

j ą ce wypoczynek marynarza podczas ciszy morskiej albo w ulubionej knajpce. Longren opo-

wiadał tak ż e o rozbitkach, o ludziach zdziczałych, którzy oduczyli si ę mówi ć , o tajemniczych

skarbach, o buntach galerników i o wielu innych rzeczach, a dziewczynka słuchała tego

pilniej ni ż ci, co po raz pierwszy słuchali opowie ś ci Kolumba o nowym kontynencie. „No,

opowiedz co ś jeszcze”— prosiła Assol, kiedy Longren zamy ś lał si ę i milkł, a potem zasypiała

na jego piersi z głow ą pełn ą cudownych snów.

Du żą przyjemno ść , w dodatku zawsze popart ą czym ś materialnym, sprawiały te ż Assol

wizyty sprzedawcy ze sklepu zabawkarskiego, który ch ę tnie zakupywał wyroby Longrena.

Ż eby zjedna ć sobie ojca i wytargowa ć cen ę , sprzedawca przynosił dla dziewczynki dwa

Grin Aleksander - Szkarłatne żagle. Opowiadania fantastyczne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: