Goodbye Kalifornio- Alistear Maclean.pdf

tytuł: "Goodbye Kalifornio!"

autor: Alistear Maclean

Polski Związek Niewidomych

Zakład Wydawnictw i Nagrań

Warszawa 1993

Z angielskiego tłumaczył: Tadeusz Markowski

Tłoczono pismem punktowym

dla niewidomych

w Drukarni PZN,

Warszawa, ul. Konwiktorska 9

Przedruk z wydawnictwa

"Orbita",

Warszawa 1990 r.

Pisał J. Podstawka

Korekty dokonały

K. Markiewicz

i K. Kruk

* * *

Przedmowa

Ziemia zadrŜała 9 lutego 1972

roku, dokładnie o piątej

pięćdziesiąt dziewięć i

czterdzieści sekund. W

porównaniu z innymi wstrząsami,

ten trudno było określić jako

wart uwagi. Z pewnością nie był

powaŜniejszy niŜ wstrząsy

nawiedzające Tokio i jego

okolice dziesiątki razy w roku.

Zatrzęsły się wiszące lampy,

kilka niestarannie postawionych

na półkach przedmiotów spadło na

ziemię, ale były to jedyne

dające się zauwaŜyć efekty

przechodzącej fali. Wtórny

wstrząs, o wiele słabszy,

nastąpił dwadzieścia sekund

później. W rezultacie było to

więc zdarzenie nie warte uwagi,

ale pamiętne, przynajmniej dla

mnie, gdyŜ było to pierwsze

trzęsienie ziemi, jakie

przeŜyłem. Uczucie, Ŝe ziemia

pod stopami zaczyna się ruszać,

naleŜy do szczególnie

bulwersujących przeŜyć.

Epicentrum wstrząsu znajdowało

się zaledwie kilka kilometrów od

mojej siedziby, więc następnego

dnia pojechałem obejrzeć to

miejsce. Miasteczko Sylmar leŜy

kilka kilometrów na północ od

Los Angeles w Dolinie San

Fernando, w Kalifornii,

oczywiście. Widać było liczne

uszkodzenia budynków, ale Ŝadne

nie było powaŜne, z wyjątkiem

jednego. Najsilniej bowiem

został dotknięty Rządowy Szpital

Weteranów. Przed trzęsieniem

stały tam równolegle do siebie

trzy budynki. Dwa zewnętrzne

stały nadal, na pozór zupełnie

nietknięte. Natomiast środkowy

zawalił się jak domek z kart,

został całkowicie zniszczony.

Ani jeden element jego

konstrukcji nie ostał się w

stanie nienaruszonym. Ponad

sześćdziesięciu pacjentów

poniosło śmierć.

Dziwne, Ŝe tak znaczne szkody

spowodował wstrząs o znikomej

sile. Moc trzęsienia ziemi

określa się według skali

Richtera od zera do dwunastu

stopni. Trzeba pamiętać, Ŝe siła

trzęsienia ziemi, mierzona skalą

Richtera, rośnie nie

arytmetycznie, ale

logarytmicznie. Tak więc sześć

stopni według Richtera odpowiada

wstrząsowi dziesięciokrotnie

silniejszemu niŜ siła pięciu lub

stukrotnie silniejszemu niŜ siła

czterech stopni. Trzęsienie

ziemi, które zniszczyło budynek

szpitala w Sylmar miało siłę

sześciu i trzech dziesiątych w

skali Richtera. To zaś, które

zniszczyło San Francisco w 1906

roku, odpowiadało wówczas sile

ośmiu i trzech dziesiątych

stopnia (lub, jak kto woli,

siedmiu i dziewięciu dziesiątych

we współczesnej, zmodyfikowanej

skali). Tak więc wstrząs w

Sylmar miał zaledwie jeden

procent skutecznej mocy

trzęsienia w San Francisco. Jest

to, być moŜe, uspokajająca

informacja, ale dla osób o

nadmiernie rozwiniętej wyobraźni

i ona moŜe być przeraŜająca.

Bardziej jednak przeraŜający

moŜe być fakt, Ŝe nigdy nie

zarejestrowano wielkiego - choć

określenie "wielkie" oznacza

kaŜdy wstrząs o sile ponad osiem

stopni - trzęsienia ziemi w

pobliŜu jakiegokolwiek miasta. Z

wyjątkiem budzącego grozę

trzęsienia ziemi w północnych

Chinach w czerwcu 1976 roku,

kiedy to, według nigdy nie

potwierdzonych przez stronę

chińską szacunków, w mieście

Taughsan i jego okolicach

zginęło siedemset pięćdziesiąt

tysięcy ludzi. Prawo wielkich

liczb mówi jednak, Ŝe trzęsienia

ziemi nie zawsze występowały w

nie zamieszkanych lub mało

zaludnionych okolicach. I jeŜeli

ktoś nie chowa głowy w piasek,

to musi zdać sobie sprawę z

tego, Ŝe jest to zjawisko bardzo

prawdopodobne takŜe dzisiaj.

UŜyto tu określenia

"prawdopodobne", poniewaŜ prawo

wielkich liczb zostało w tym

wypadku wzmocnione obserwacją,

Ŝe trzęsienia ziemi najczęściej

występują na wybrzeŜach

kontynentów i wysp. A właśnie

tam, ze względu na dogodne

połoŜenie handlowe i

komunikacyjne, powstało sporo

wielkich miast świata. Tokio,

Los Angeles czy San Francisco -

to tylko trzy przykłady takich

miast.

I nic w tym dziwnego.

Przyczyny występowania trzęsień

ziemi oraz wybuchów wulkanów nie

budzą juŜ zasadniczych

kontrowersji geologów. Naukowcy

ustalili, Ŝe w niewyobraŜalnie

odległej przeszłości zjawisko

pojawiania się lądów przebiegało

w ten sposób, Ŝe najpierw

utworzył się jeden

superkontynent, a ze wszystkich

stron otaczał go jeden

superocean. Z upływem czasu, z

przyczyn wciąŜ jeszcze niezbyt

dokładnie poznanych, nastąpił

podział tego tworu na kilka

kontynentów, z których kaŜdy

unosił się na swojej płycie

tektonicznej, pływającej na

wciąŜ roztopionej magmie

tworzącej jądro Ziemi. Owe płyty

tektoniczne od czasu do czasu

zderzają się i ocierają o

siebie. Na skutek owych zderzeń

powstają fale przenoszące się ku

powierzchni, które powodują

wybuchy wulkaniczne lub właśnie

trzęsienia ziemi.

Większa część stanu Kalifornia

znajduje się na Płycie

Północno_Amerykańskiej, która,

choć porusza się na zachód, nie

jest tak naprawdę najgroźniejszą płytą

tektoniczną. Prawdziwym

nieszczęściem Kalifornii jest

fakt, Ŝe pozostała jej część

znajduje się na Płycie

Północnego Pacyfiku, która,

niestety, wciąŜ obija się o

Chiny, Japonię i Filipiny.

Począwszy od miejscowości San

Andreas na zachód rozciąga się

właśnie ów nieszczęsny obszar.

Płyta Północnego Pacyfiku nieco

się obraca i jej ruch poniŜej

terenu Kalifornii odpowiada

ruchowi w kierunku

północno_zachodnim. Kiedy

napięcia na styku obu płyt stają

się zbyt silne, wtedy następuje

ich rozładowanie w kierunku

właśnie północno_zachodnim,

wzdłuŜ tzw. Uskoku San Andreas,

co wywołuje trzęsienia ziemi,

którymi kalifornijczycy niezbyt

się juŜ przejmują.

Rozmiar tych uskoków zaleŜy

głównie od wielkości wstrząsu.

Czasami moŜe się nawet zdarzyć,

Ŝe nie wystąpi Ŝadne boczne

przesunięcie. Innym razem moŜe

ono mieć rozmiar trzydziestu czy

sześćdziesięciu centymetrów. Ale

mimo ogromnych konsekwencji

takiego załoŜenia nie moŜemy

przecieŜ odrzucać moŜliwości

zaistnienia bocznego

przesunięcia rzędu kilkunastu

metrów.

Prawdę mówiąc, w tej

dziedzinie wszystko jest

moŜliwe. Aktywna sfera

sejsmiczna i wulkaniczna

otaczająca Pacyfik znana jest

jako tak zwany Pierścień Ognia.

Uskok San Andreas stanowi jego

integralną część. W obrzeŜach

tego właśnie Pierścienia Ognia

wystąpiły dwa najbardziej

monstrualne trzęsienia ziemi,

jakie kiedykolwiek

zarejestrowano w historii: w

Japonii i Ameryce Południowej.

Oba miały siłę rzędu ośmiu i

dziewięciu dziesiątych stopnia w

skali Richtera. Kalifornia nie

moŜe sobie rościć większego

prawa do boskiej opieki niŜ

pozostałe części Pierścienia

Ognia i naleŜy liczyć się z tym,

Ŝe następne monstrum tektoniczne

- powiedzmy sześć razy

silniejsze niŜ wstrząs w San

Francisco - nastąpi, załóŜmy, w

San Bernardino, skutecznie

strącając miasto Los Angeles do

oceanu. A przecieŜ skala

Richtera ma dwanaście stopni!

Trzęsienia ziemi występujące

na Pierścieniu Ognia mają

jeszcze jedną cechę - mogą

występować zarówno jako wstrząsy

podwodne, jak i podziemne. W tym

pierwszym przypadku powstaje

olbrzymia fala przypływu. W roku

1976 miasto Mindanao na

Filipinach zostało zatopione i

kompletnie zniszczone, grzebiąc

w wodzie tysiące istnień

ludzkich. Do tej tragedii doszło

w wyniku trzęsienia ziemi,

którego epicentrum znajdowało

się w stoŜkowo uformowanej

Zatoce Moro. Na skutek wstrząsu

powstała pięciometrowa fala

przypływu, która zatopiła całe

wybrzeŜe. Taki właśnie podwodny

wstrząs u brzegów San Francisco

mógłby zdewastować Zatokę

Kalifornijską i prawdopodobnie

nie oszczędziłby miasta

Sacramento i San Joaquin, które

leŜą w dolinach.

Jak się rzekło, bezpośrednią

przyczyną wstrząsów

tektonicznych jest właśnie owa

wędrownicza natura płyt

tektonicznych. Ale są równieŜ

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: