Uwagi i sugestie
dotyczące układu i składni
Manne Lidėn
Ta książka dokonuje przeglądu alternatywnego, graficznego modelu komunikowania się, który w Szwecji nazywamy Piktogramem. Książka omawia projekt indywidualnych symboli oraz sposobów w jaki mogą one być łączone w całe zwroty – od sygnału do języka!
Książka sumuje doświadczenia z programu testowego stosowanego przez 15 lat w szkołach specjalnych i w edukacji dorosłych. Jako punkt wyjściowy przyjęto kanadyjski PIC (Pictogram Ideogram Communication), z którego zaczął się szwedzki szybki rozwój symboli po częstych kontaktach z konsumentami (pacjentami?).
Po stworzeniu możliwości zarządzania symbolami drogą elektroniczną, obróbka była znacznie szybsza, proces edukacyjny stał się bardziej „rozrywkowy” zaś rezultat końcowy był bardziej zadowalający.
Stopniowo rosło międzynarodowe zainteresowanie Piktogramami które rozprzestrzeniały się z krajów nordyckich. Współpraca międzynarodowa w tej dziedzinie ujawniła szybko różnice kulturowe pomiędzy różnymi krajami. Każdy kraj który zamierzał wdrożyć Piktogramy odczuwał potrzebę dodania pewnej liczby lokalnych symboli związanych z kulturą lokalną.
Właśnie na tym tle powinno się rozpatrywać i rozumieć niniejszą książkę. Wyjaśnia ona strukturę i format symboli oraz wgłębia się w przypadki niespójności. W szczególności, daje zalecenia odnośnie projektowania przyszłych symboli tak, aby były one w stanie utrzymać podobieństwo formatu niezależnie od kraju użytkowania – formatu, który w ciągu wielu lat okazał się być użytecznym dla poprawy komunikacji pomiędzy ludźmi upośledzonymi umysłowo.
Anita Holst
Szef tematu Pictogram 1984 – 1997
Kerstin Rudin
Szef Tematu Pictogram od 1998
Pictogram w obecnej formie funkcjonuje od około 20-tu lat jako pomoc w porozumiewaniu się dla osób upośledzonych lingwistycznie. Tempo wzrostu (tego systemu) było bardzo duże, zarówno pod względem geograficznym jak i pod względem ilości użytkowników oraz ilości używanych symboli. Będąc początkowo systemem kilkuliterowych sygnałów i niejednoznacznych reprezentacji, Pictogram w chwili obecnej obejmuje więcej pojęć abstrakcyjnych i jest używany do wyrażenia komunikatów bardziej skomplikowanych językowo. Oczywiście, entuzjazm okazywany przez użytkowników (zarówno uczniów jak i nauczycieli) podniósł poziom ambicji, ale także ujawnił problemy. Optymizm i oczekiwania które nastąpiły w rezultacie rozwoju – uwidocznione przez nowe życzenia i możliwości – zawsze o krok wyprzedzały rosnącą realizację możliwych do spostrzeżenia ograniczeń.
To, co było lekceważone w „zamęcie” początkowego entuzjazmu – to zasadnicza różnica pomiędzy językiem a obrazkiem. Popatrzmy na przykład: jeżeli ktoś mówi: „Widzę samochód na drodze” – my malujemy wewnętrznie wizerunek dający wiele możliwych interpretacji. Na przykład, samochód może być marki Ford lub Volvo, nowy lub stary, ciężarówka lub taksówka, mały lub duży, podczas postoju lub podczas jazdy itp. Język posiada elastyczność asocjacyjną, w związku z czym jest w stanie wyrazić znaczenie ogólne nawet jeżeli szczegóły są różne. Wyraża on mgliste twierdzenia, lecz może łatwo przenieść punkt odniesienia do nowego zestawu szczegółów. Rysunek zaś daje dokładną informację; to co widzisz, nie może być zarówno tym i tamtym, lecz jest to konkretnie Ford lub Volvo.
Siłą Piktogramów jest to, że dają one bezpośrednie i dokładne odniesienie wizualne do danego pojęcia. Słabością zaś - że nie są one elastyczne i że nie mogą się odnosić do całej kategorii pojęć podobnych.
Poniżej, dokonamy przeglądu prób projektowania Piktogramów tak, aby wykorzystywały możliwości języka werbalnego w wyrażaniu niuansów i pojęć abstrakcyjnych oraz w uogólnianiu. Oczywiście, przegląd taki siłą rzeczy daje jedynie arbitralny i zawężony obraz nieskończonego obszaru pełnego różnych możliwości i pułapek. Jedyną rzeczą możliwą do przewidzenia – to fakt, że sukcesy i porażki będą się zdarzały wraz z rosnącą liczbą ludzi opanowujących te nowe sposoby porozumiewania się.
Podtytuł „Uwagi i sugestie dotyczące układu i składni” może prowadzić czytelnika do założenia że niniejsza książka skupia się tylko na aspektach składni – czyli zależności między znakami (symbolami) – w tym kierunek czytania, potrzeba kategorii słów i kwestia jak znaki pokazywane w kombinacjach zamiast oddzielnie wpływają na rozumienie.
Równie ważne są aspekty semantyczne –tzn. te, które dotyczą problemów typu: co symbole wyrażają i co zawierają; ich znaczenie i częściowe znaczenie. Włączamy tutaj takie zagadnienia, jak poziom stylizacji, funkcja (działanie) linii, użycie grupy sygnałów itp.
Nie możemy także pominąć aspektów pragmatycznych – czyli takich, które dotyczą zależności pomiędzy „odbiorcą” i „nadawcą”, takich jak: predyspozycje do stosowania i zarządzania symbolami, wymagania co do wiedzy bazowej a także warunków związanych ze środowiskiem i obszarem kulturowym – na przykład zmianami w infrastrukturze komunikacyjnej wewnątrz społeczności. Na przykład: jakie konsekwencje niesie fakt, że media cyfrowe zastępują dotychczasowe sposoby informacji, że obecnie coraz częściej aparatura elektroniczna wyświetla sygnały, a nie, jak dawniej, znaki, plakaty i reklama gazetowa. Fakt ten, oczywiście, ma wpływ na retorykę wizualną!
Na koniec, krótki komentarz odnośnie wyboru obrazków: Piktogramy obecnie są poddawane rewizji i wiele znaków które były użyte tutaj dla zobrazowania problemów, są już zamienione innymi, często zgodnie z zaleceniami przytaczanymi w niniejszej pracy. Czasami nowa propozycja symbolu jest pokazana wraz z tekstem, aby dać czytelnikowi możliwość oceny i porównania pedagogicznych efektów tych zmian.
Piktogramy –język konkretny...
Nasz język mówiony i pisany
składa się z symboli arbitralnych. Znaki zarówno dźwiękowe jak i słowne są zbiorami (grupami) słów dobranych arbitralnie, słów będących rezultatem pewnej konwencji – czyli zgody grupy ludzi mówiących tym samym językiem co do konkretnych słów które winny kierować uwagę mówiącego na konkretne pojęcia. Oznacza to, że to samo słowo mogło być wybrane w różnych językach lub grupach językowych dla tego samego pojęcia. Podsumowując: przypadek zadecydował co mówimy lub piszemy.
Piktogramy,
z drugiej strony, stanowią język wizualny – czyli mają one fizyczne podobieństwo tego, co reprezentują. Ta cecha piktogramów upodabnia je do szeregu wcześniejszych języków jak np. hieroglify czy napisy skalne, a także współczesnych języków które rozwinęły bogate i gramatycznie rozwinięte sposoby ekspresji wraz z upływem czasu, jak np. języki Azji Dalekowschodniej lub inne języki stosujące gesty do reprezentowania myśli; w niektórych z nich rozmówca naprawdę może zobaczyć płynne ruchy ryby lub krowę z jej rogami.
Piktogramy dają bezpośrednią reprezentację pojęcia. Dokładnie to samo dotyczy np. znaków drogowych. Muszą one być zrozumiane bardzo szybko – często w ułamku sekundy- czyli muszą być jednoznaczne i łatwe w „ujęciu sedna sprawy”. Dlatego też np. sylwetki są tutaj ograniczone do najbardziej charakterystycznych rysów, bez zbędnych szczegółów. Czarno – białe znaki z sylwetkami dają maksymalny kontrast i najbardziej oczywisty sygnał. Usunięcie mało znaczących detali ułatwia „odbiorcy” znalezienie cech najbardziej znaczących – co z kolei prowadzi umysł do najbardziej dokładnej i najszybszej interpretacji.
..w trakcie transformacji w język abstrakcyjny?
Język rozwija się
według ustalonego modelu. To samo dotyczy Piktogramów. Pierwsze Piktogramy były częścią pakietu składającego się z rzeczowników i czasowników. Było także kilka przymiotników, lecz to było wszystko. Taki sam typ rozwoju można zaobserwować w mniej-więcej wszystkich językach a także u każdego człowieka – który jako dziecko „zdobywa” język. Z upływem czasu, rozwija się potrzeba bycia bardziej precyzyjnym, zdolnym do uwypuklenia, rozróżniania i kategoryzowania.
Język Piktogramów rozwijał się w podobny sposób. Wyraźne było zapotrzebowanie na słowa bardziej wyspecjalizowane. Dla przykładu, „kanapka” powinna być zastąpiona „kanapką z serem” czy „kanapką z szynką”. Dla działalności centrów zajęciowych potrzebne były słowa bardziej wyspecjalizowane niż „tkać” – np. „płocha”, „struna nicielnicowa”, „czółenko”. Nauczyciele domowych zajęć praktycznych domagali się aby „przyprawy” zostały uzupełnione przez „cynamon”, „pieprz”, „cukier waniliowy” itp.
Od kilku pojęć ze stosunkowo niewielkimi możliwościami kombinacji, potrzeby urosły do skali, gdzie miejscowniki wraz z wyrazami funkcjonalnymi umożliwiły tworzenie całych zdań, pisanie komunikatów i śpiewanie piosenek. Stopniowo było coraz trudniej utrzymać wizualny związek pomiędzy symbolem a pojęciem, co zaowocowało zwiększeniem liczby rozwiązań arbitralnych – czyli wybierano symbole (obrazki) które bezpośrednio nie miały związku z pojęciem i należało się go po prostu nauczyć.
Krytycznym zagadnieniem jest, jak daleko można pozwolić językowi Piktogramu odejść od modelu obrazkowego (podobnego do obrazka, bezpośredniego związku obrazka z pojęciem)? Można przekonywać że pewien stopień umiejętności można osiągnąć poprzez naukę kojarzenia obrazu z pojęciem. Wiemy, że można nauczyć dwulatka odczytywania /rozpoznawania „wizerunków” danego słowa (word images)! Z drugiej strony, badania pokazują, iż „obróbka” obrazów i słów przebiega w odmienny sposób i jest dokonywana przez różne obszary mózgu. Przykładem języka gdzie symbole obrazkowe są powiązane ze składnią językową jest język Bliss. Czy Piktogramy powinny stać się językiem Bliss z bardziej konkretnymi obrazkami?
Drabina abstrakcji...
Obrazki są charakteryzowane przez to że powodują, iż kojarzymy je z konkretnym pojęciem. Co jest typowe, obraz pokazuje fizyczne podobieństwo – on „przypomina” obiekt. Lecz wiemy także, że to podobieństwo może być mniej oczywiste, że czasami myśl musi być ukierunkowana w celu zrozumienia znaczenia (sensu). Rzeczywiście, wizerunek może nie oddawać podobieństwa z obiektem, za to przypomina nam o czymś powiązanym z tym obiektem. Jeżeli brak jest podobieństwa (bezpośredniego lub pośredniego) mówimy o znaku (symbolu). Znak (np. znak STOP) jest rezultatem arbitralnego skojarzenia w imieniu użytkowników.
1. Obrazy ikoniczne (obrazy przypominające obiekt)
Dzielą się na:
a) Obrazy wysoko-ikoniczne – charakteryzują się wysokim stopniem podobieństwa z obiektem; np. fotografie lub rysunki realistyczne
b) Obrazy nisko-ikoniczne – są mniej lub bardziej uproszczone lub stylizowane. Często używamy tu najbardziej charakterystycznych cech obiektu w celu oddania podobieństwa, podczas gdy szczegóły i cechy niespecyficzne nie są pokazane. Przykłady: rysunek sylwetki, znaki drogowe.
2. Symbole
bezpośrednio nie przedstawiają obiektu, lecz reprezentują go poprzez pokazanie pewnego szczegółu który kieruje naszą myśl do obiektu.
Można je podzielić na:
a) Symbole asocjacyjne (kojarzeniowe)
– które pokazują coś, co my w pewien sposób kojarzymy z pojęciem. Np. walizka powoduje że myślimy o podróżowaniu, zaś rękawica bokserska – o boksowaniu.
b) Symbole podobieństwa (analogy)
– które powodują iż kojarzymy je z pojęciami poprzez analogię, czyli pewną zgodność pomiędzy symbolem i jego znaczeniem w naszej świadomości. Są dwa rodzaje takich symboli:
· Symbole ideomorficzne – związane z podobieństwem myśli. Symbol pokazuje coś co z kolei jest związane z czymś co faktycznie chcemy zaprezentować.
· Symbole izomorficzne (równopostaciowe) - związane z podobieństwem strukturalnym, czyli podobieństwem formy między symbolem i pojęciem.
Nawet jeżeli nie można odczytać słowa, obraz słowa prawdopodobnie można interpretować. Forma optyczna daje nam skojarzenie z pojęciem.
c) Symbole arbitralne
– obejmują symbole wybrane arbitralnie, nie posiadające wizualnego połączenia z pojęciem. Inaczej mówiąc – stworzono obraz i nadano mu pewne znaczenie. To funkcjonuje na skutek pewnej konwencji (porozumienia) pomiędzy użytkownikami i musi być wyuczony. Przykłady symboli arbitralnych – to symbole stopni wojskowych lub symbole matematyczne.
... zastosowana w Piktogramach
Piktogramy można znaleźć na wszystkich szczeblach drabiny abstrakcji. Naszym celem jest umieszczenie ich możliwie jak najwyżej na tej drabinie – większość z nich, oczywiście, powinna być z grupy obrazów ikonicznych.
Widzimy tu Piktogramy które są narysowane realistycznie, o wysokim stopniu podobieństwa optycznego do opisywanego obiektu. Oczywiście, są to najczęściej opisane metodą wysokoikoniczną są obiekty lub czynności.
Większość Piktogramów należy do tej kategorii, w tym stylizowane wizerunki, począwszy od bardzo uproszczonych sylwetek do obrazów w pewną ilością szczegółów, struktur i prostej perspektywy.
Jednym z przykładów jest część czegoś, która odwołuje się do pewnej całości. Musimy znać tę zależność aby móc interpretować dany wizerunek. Ponieważ istnieje bezpośrednie połączenie pomiędzy obrazem a pojęciem, zależność taka jest łatwa do zapamiętania. Symbol oznaczający „przerwę” nie daje dzisiejszym użytkownikom Piktogramów żadnego konkretnego połączenia (skojarzenia) z pojęciem „przerwa”. Jednakże symbole tego typu są także zależne od czasu i kultury w której są stworzone; dokładnie tak samo jak słowa!
Serce symbolizuje miłość ponieważ uczucie miłości lokalizujemy w sercu. Aby to zrozumieć, musimy o tym wiedzieć. Jeżeli nie masz ani nie uzyskałeś takiej wiedzy, to nie ma skojarzenia i symbol musi być wyuczony jako symbol arbitralny. To zakłada (implikuje) interpretację wielopoziomową i jest oparte na naszym doświadczeniu.
Opisują one głównie pojęcia abstrakcyjne – nie poprzez opis pojęcia, lecz poprzez użycie formy która powoduje że kojarzymy ją z pojęciem. Przykład: znak „wiele”.
Stosujemy je gdy pojęcie nie daje żadnego podobieństwa fizycznego. Kwestia czy takie pojęcia powinny być reprezentowane jako Piktogramy jest otwarta do dyskusji. Obrazy słowne, cyfry albo znaki Bliss powinny być łatwe zarówno do zrozumienia i do wyuczenia. Przykład: Piktogram „różny”.
Zalecenie:
Piktogramy powinny być projektowane jako obrazki niskoikoniczne. Jeżeli koniecznym jest użycie obrazów wysokoikonicznych, wówczas należy zredukować ilość szczegółów do tych, które są ważne aby zidentyfikować dany przedmiot (np. straż pożarna) oraz tych które są charakterystyczne dla grupy, gdy mamy do czynienia z pojęciem grupowym (samochód). Powinno się unikać symboli podobieństwa, a jeszcze bardziej – symboli arbitralnych.
Obraz: czarne na białym czy białe na czarnym?
Obrazy które muszą być odczytane szybko powinny się wyróżniać wysokim stopniem kontrastu pomiędzy figurą a tłem. Żaden zestaw kolorów nie daje większego kontrastu niż czarno-biały. Badania pozwoliły określić, że największy kontrast jaki może dać kombinacja innych kolorów wynosi 35% kontrastu czarno-białego. Dlatego też wydaje się naturalne aby używać kombinacji cz-b do Piktogramów.
Sylwetka czy obrys?
Kolejny problem dotyczy wyboru pomiędzy sylwetką pokazaną jako obszar („plamę”) a sylwetką pokazaną jako jej obrys liniowy (kontur). Silny kontrast jaki daje sylwetka-obszar upraszcza natychmiastową percepcję figury, podczas gdy linie tworzące kontur wymagają od patrzącego więcej uwagi aby odczytać tę figurę. Prawdą jest że linie wewnątrz sylwetki pomagają w odczycie dzięki informacji o ważnych szczegółach dotyczących figury. Prawdą jest też że wszystkie linie zewnętrzne (graniczne) muszą być wyraźnie zaznaczone. Psycholog percepcji James Gibson wskazuje na fakt, że każda linia konturowa w rzeczywistości oznacza dwie granice: granicę figury i granicę tła. Dodatkowo, linia konturowa może często posiadać szereg innych funkcji: granica pomiędzy obszarami, kolorami, obszarami pochyłymi, materiałami, warunkami świetlnymi itp. Jeżeli obraz typu konturowego zawiera szczegóły wewnętrzne, zdarza się często że linie się spotykają lub krzyżują, co powoduje że interpretacja staje się trudniejsza. W przypadku obrazu sylwetki, funkcje linii granicznych są jasne i klarowne.
Figura biała czy czarna?
Ponieważ różnica pomiędzy układem: biała figura / czarne tło lub czarna figura / białe tło nie jest istotna z punktu widzenia kontrastu, wybór pomiędzy nimi nie powinien mieć znaczenia gdyby nie fakt, że Piktogramy są często kombinacją, co z kolei ma istotne znaczenie. Jeżeli piszesz regularny tekst na arkuszu białego papieru, słowa jawią się jako wyraźne jednostki które są wyraźnie oddzielone – w związku z tym czytelne. Czarne tło daje identyczny efekt; daje sylwetce (symbolowi) wyraźnie oddzieloną, widoczną przestrzeń. Jeżeli użyto by białego tła, można sobie wyobrazić że trzeba by było zastosować ramkę aby wyodrębnić cały znak, a to z kolei oznacza, że wprowadzamy element nieistotny dla znaczenia tego znaku!
Co celów Piktogramów powinien być użyty układ: biała sylwetka na czarnym tle
Czcionka grotesque (linear) – litery są zbudowane z linii tej samej grubości i nie posiadają seryfów. Inna główna grupa czcionek – to czcionki Roman. Litery tej grupy są zbudowane z linii o zmiennej grubości – są pogrubienia i linie bardzo cienkie - są one pomyślane tak, aby dać wprawnemu czytelnikowi przyjemny rytm podczas czytania, z jednoczesną pomocą w synchronizowaniu „wizerunku” wyrazu (słowa) w strumieniu tekstu za pomocą seryfów. Jest także prawdopodobne że tekst pisany czcionką Roman będzie dla nas łatwiejszy do czytania ponieważ 90% wszystkich tekstów jakie przeczytaliśmy w życiu jest (było) wydrukowane tym typem czcionki.
Sprawa ma się inaczej gdy rozpatrujemy odczytywanie pojedynczych słów. Nagłówki, znaki i teksty kilkuwyrazowe, zaprojektowane do szybkiego czytania lub czytania z dużej odległości, są częściej pisane czcionką typu grotesque. To właśnie jest przyczyną dlaczego ten typ czcionki został wybrany do stosowania w znakach słownych. Wybrana czcionka nazywa się Helvetica i jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych typów czcionki. Jest wiele podobnych czcionek tego typu (Univers, Gill, Avantgarde, Future), lecz ważnym jest wybór liter których nie jest łatwo pomylić z innymi. Porównaj litery a i d pisane Helveticą i Advantage:
a d a d
zmienia się, zależnie od użytkownika. Początkowo nie ma to znaczenia dla ucznia, podczas gdy dla nauczyciela służy jako sposób identyfikacji oraz jako słowo rejestrowe. Dla kogoś z kim się porozumiewamy a kto nie jest użytkownikiem Piktogramu, wizerunek słowa jest wyjaśnieniem obiektu. Innymi słowy, Piktogramy zawsze zawierają w sobie interpretację zależnie od użytkownika. Nie należy także nie doceniać (przeceniać?) wagi utajonego uczenia się. Znak, który jest używany często, pokazuje wizerunek słowa równie często co, jak pokazuje doświadczenie, stopniowo przykuwa uwagę ucznia.
W aspekcie kontrastu, wybór pomiędzy czarnym a białym nie ma znaczenia. Jednakże czarny tekst wymaga abyśmy zapewnili obszar białego tła – komponent wizualny który nie jest konieczny.
Jeżeli to możliwe, wielkość liter powinna być jednakowa. Długie słowa nie powinny być dzielone. W przypadku bardzo długich słów, należy próbować zamienić je ekwiwalentami krótszymi.
Słowa nie powinny powodować łamania wierszy. W wyjątkowych przypadkach trzeba będzie pójść na kompromis. Należy unikać definicji dwupozycyjnych typu obóz szkolny / obóz wakacyjny zaś w drodze wyjątku należy je rozbić na dwa oddzielne wiersze. Pojęcia dwuwyrazowe mocno powiązane, jak np. mechanik samochodowy (auto mechanik?) powinny być umieszczone w jednej linii.
Stosuj biały tekst na czarnym tle dla symboli (znaków) słownych. Sam tekst pisz czcionką grotesque jednakowej wielkości na całej linii tekstu.
Tekst powinien być umieszczony w górnej części kartki (arkusza) i powinien zajmować tylko jedną linię (wiersz) – nawet gdy znak słowny jest pojęciem dwuwyrazowym.
W związku z ich funkcją „zaimkową” ludzie prawdopodobnie są najbardziej powszechnym znakiem w Piktogramach. Ludzie zastępują nie tylko zaimki osobowe (on, ona, oni) , ale także zaimki nieokreślone i pytajniki (ktoś, kto). Ten fakt rządzi projektowaniem znaków. Ponieważ powinno być możliwe interpretować znak szybko i tylko w odniesieniu do pojęcia które reprezentuje, znak może być stylizowany tak bardzo, jak to możliwe. Jeżeli znak obrazuje pojęcie „urodziny”, nie jest ważną wiedza kto obchodzi czyje urodziny. Nie jest ważne czy jest to mężczyzna czy kobieta, dziecko czy dorosły. Dla celów interpretacji, figura człowieka ma tu jedynie funkcję zaimkową, tj. sugeruje odniesienie do czegoś jeszcze. To, co przekazuje istotę tego znaku – to tort, który w związku z tym został wyposażony w odpowiednie szczegóły. Tak więc jest natychmiast jasne na czym powinniśmy się skoncentrować aby zinterpretować znak.
Pojęcie „chodzić” wymaga więcej szczegółów niosących informację. Musimy być w stanie widzieć części ciała które są najbardziej charakterystyczne dla tej czynności. Jeżeli chcemy ukierunkować czytającego do pojęć „listonosz” lub „hokej na lodzie”, musimy dodać jeszcze więcej szczegółów do obrazu. Ważnym jest abyśmy używali jak najmniej dodatkowych szczegółów zaś uzyskiwali jak najwięcej cech charakterystycznych na obrazku.
są reprezentowane na różne sposoby –czasami za pomocą łagodnej krzywej (wiedzieć, siedzieć) lub, jak w późniejszych Piktogramach (ja, poślizg) – za pomocą kąta ostrego. Z punktu widzenia interpretacji, prawdopodobnie nie ma większego znaczenia która z dwu opcji jest użyta, lecz z punktu widzenia estetyki ładniejsza wydaje się linia krzywa. Harmonizuje ona lepiej z zaokrągloną linią ramion i rąk będących w spoczynku. W niektórych przypadkach może to mieć znaczenie dla percepcji figury na danym tle. Istnieje tendencja interpretacji obszarów zarysowanych linią zaokrągloną jako figury, zaś obszarów zarysowanych linią łamaną – jako pustych przestrzeni.
Zasadniczą formą istoty ludzkiej na Piktogramie powinna być prosta sylwetka widziana z przodu. Pojęcie które ma być zilustrowane decyduje czy wizerunek musi być uzupełniony poprzez inny kąt widzenia lub przez inne szczegóły. Jeżeli takie uzupełnienie jest konieczne, wówczas należy dodać jedynie szczegóły najbardziej charakterystyczne dla danego pojęcia. Jeżeli inne elementy obrazka są „nośnikami funkcji”, właśnie te elementy należy wyposażyć w niezbędne detale. Główną zasadą jest, że nie stosuje się elementów nieważnych lub elementów o niskiej „wartości informacyjnej”.
Żaden element obrazkowy Piktogramów nie był rozpatrywany częściej niż głowa ludzka. Najbardziej kwestionowanym elementem głowy jest sposób separacji głowy od reszty ciała. Jest to zrozumiałe, lecz omówmy niektóre z korzyści percepcyjnych (i pedagogicznych) wynikających z tego wyboru.
Poza językiem, głowa, bardziej niż inne części ciała niesie sygnały tworzące dla nas zasadnicze sposoby porozumiewania się. Pozwalając wizerunkowi głowy „wisieć” swobodnie (gdy rysownik usunie szyję), atrakcyjność percepcyjna głowy wzrasta. Oko skupia się na głowie. Ten sposób prezentowania głowy pozwala na przesadę w pokazaniu wielkości głowy w przypadkach, gdy wyraz twarzy jest ważny, nie sugerując jednocześnie że obrazek przedstawia dziecko. Dodatkowo, narysowana szyja skomplikowałaby cały wizerunek profilu. Spowodowałoby to być może konieczność rysowania innych części twarzy, jak broda czy nos. Należy także rozważyć pozycję szyi w stosunku do profilu czy półprofilu itd. To jest jeden z powodów dlaczego znaki często przedstawiają ludzi bez szyi. One muszą być odczytane szybko!
Na kilku Piktogramach artysta narysował ludzi z szyjami. Tutaj widzimy dwa przykłady dla ilustracji że pojęcie przemawia drogą wizualną. W przypadku wcześniejszym, rysownik zdecydował się zilustrować mowę poprzez użycie wyimaginowanych fal dźwiękowych wychodzących z ust. Dołożono również starań aby pokazać coś konkretnego, co jest związane z mówieniem – czyli ruch ust. Niestety, to nie może być pokazane klarownie za pomocą smugi czy inaczej; tym samym wysiłek aby wzmocnić abstrakcyjny komunikat poprzez rysowanie głowy w sposób nieabstrakcyjny (realistyczny) spowodował, że mamy tu jeden z kilku przypadków głowy ukazanej w sposób realistyczny w całym słowniku Piktogramów. Następny przykład pokazuje nową propozycję, gdzie rysownik użył wizerunku „dymka”; wybór ten jest naturalny w świetle faktu, że jest to najbardziej popularny sposób pokazania „mowy” w kulturze dzieci. W obu przypadkach jest to kwestia znaków arbitralnych – czyli takich, które są wymyś...
wioletta.xx