Reportaż i recenzja.
REPORTAŻXIX wiekReporter powołał do życia gatunek. Termin pochodzi z łaciny (reporto - donosić, ogłaszać).Słynne nazwiska: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.Przez lata reportaż ewaluował; powstawały różne odłamy:
· sprawozdania podróżnicze (już od VI w p.n.e. Marco Polo, Jan Potocki)
· szkic środowiskowy tj. studium poświęcone ukazaniu danego środowiska np.: aglomeracja miejska (E. Zola, J.I.Kraszewski, B.Prus)
· sprawozdania wojenne
· sprawozdania parlamentarne
Po II wojnie światowej wzrosło zapotrzebowanie na literaturę, która w sposób dokumentalny ukazuje przeobrażenia. Reportaż to gatunek pograniczny (pogranicza stylu literackiego i publicystycznego). Nie może być oparty na fikcji literackiej, z natury jest autentyczny. Wyjątek stanowi powieść reportażowa, gdzie z założenia wprowadzone są elementy fikcji. Tworzywem reportażu jest materiał autentyczny; autor jest świadkiem bądź uczestnikiem wydarzeń.Cechy:
· dokumentaryzm
· autentyzm
· wiarygodność
· aktualność.
Wg definicji Kazimierza Wolnego reportaż to gatunek prozy publicystycznej, żywy opis zdarzeń i faktów (autentyzm i wiarygodność) znanych autorowi z bezpośredniej obserwacji (subiektywizm autora).Jakie warunki powinien spełniać tekst by być reportażem?
1. sprawozdanie z rzeczywistej sytuacji życia ludzi
2. przekaz aktualnych (ważnych) problemów; reporter pełni rolę narratora, komentatora i dokumentatora jednocześnie.
3. ujęcie materiału w 1 lub 3 osobie
Dwa typy ujęć:
1. związki zdarzeniowe, mają eksponować zdarzenia (tu i teraz, dynamika)
2. związki opisowo-charakterystyczne tj. komentarz o zdarzeniach
Typy i odmiany reportażu: 1) miejsce i sposób opublikowania reportażu:
· pisany (publicystyczny/literacki)
· prasowy
· książkowy
· dźwiękowy (zazwyczaj radiowy)
· telewizyjny
· fotoreportaż
2) sposób ukazania faktów (fabularny/problemowy)3) charakterystyka bohaterów4) charakterystyka środowiska5) temat reportażureportaż interwencyjny - ze względu na problemreportaż sprawozdawczyreportaż dziennikarskiKompozycja:
1. wstęp; wprowadzenie w zdarzenia, opis sytuacji reportera
2. zawiązanie akcji/konfliktu
3. rozwiązanie konfliktu bądź podsumowanie reportera
RECENZJA Pierwsze polskie recenzje ukazywały się w latach 50 -tych XVIII wieku; pisane przede wszystkim po łacinie, francusku i niemiecku. W 1762 roku zaczęto drukować polskie recenzje po polsku. Właśnie w XVIII wieku ukształtowała się polska recenzja literacka, a w wieku XIX krytyka literacka (Ksawery Dmochowski, Kajetan Koźmian). Bardzo prężny okres dla krytyki literackiej. Po upadku powstania styczniowego powstała w Galicji krytyka literacka. W latach 1841-42 ukazywało się w Warszawie pierwsze pismo krytycznoliterackie.Typy recenzji:
· recenzja-felieton
· recenzja-studium
· recenzja-esej
· recenzja-żart
· recenzja naukowa
· recenzja popularna
Przełom pozytywistyczny ukształtował nowy typ recenzji o charakterze publicystycznym (uprawiali ją Konopnicka, Prus). W okresie 20-lecia wojennego krytyką literacką zajmowali się m.in.:T.Boy-Żeleński, K. Irzykowski.Recenzja to taka forma wypowiedzi, która zawiera sprawozdawcze omówienie i krytyczną ocenę aktualnych wydań książkowych, filmów, wystaw itp.Cele recenzji:
1. poinformować odbiorców o istnieniu dzieła
2. ocenić wybrane dzieło na podstawie obowiązujących w danej dziedzinie kryteriów
3. zachęcić/zniechęcić do poznania dzieła (funkcja postulatywna)
Funkcje recenzji:
1. informująca
2. wartościująca/oceniająca
3. funkcja postulatywna
Kompozycja recenzji:(3 składniki)
· element informacyjny: ogólnie o dziele
· element analizy krytycznej
· element oceniający (dodatnie i ujemne strony dzieła)
Styl i język uzależniony od recenzenta (raczej nie potoczny).Rodzaje recenzji:
1. informacyjna tj. najczęściej notatka
2. oceniająca; złożona z 3 części (informacyjnej, analityczno-krytycznej, oceniającej)
3. recenzja-felieton; zazwyczaj 1 strona zawierająca subiektywną ocenę dział, często dzieło jest pretekstem do wynurzeń recenzenta
4. recenzja-studium, przede wszystkim zbliżona do krytyki literackiej
5. recenzja-esej; zbliżona do felietonu, najbardziej wyczerpuje temat (obszerna); główne cechy to asocjacyjność, dygresyjność, fragmentaryzm i subiektywizm.
jrachuba