Azbest.docx

Azbest

Uwe Schubert - Tłumaczył Andrzej Machalski

"Azbest" to pojęcie nadrzędne dla szeregu minerałów występujących w przyrodzie, o skomplikowanym składzie chemicznym i tylko czasem pojawiającej się strukturze włóknistej.

Zastosowanie azbestu
Zużycie azbestu i wyrobów zawierających azbest było w budownictwie bardzo rozpowszechnione (płyty dachowe, płyty okładzinowe).

Ze względu na zagrożenie dla zdrowia obecnie we wszystkich krajach Europy nie stosuje się wyrobów azbestowych w budownictwie.

Zagrożenia dla zdrowia
Zagrożenie zdrowia przez azbest występuje tylko wtedy, gdy pojawia się on w formie włókien, które mogą być wchłanialne przez płuca (i w tej postaci są wdychane). Jako włókna krytyczne są określane takie, które mają długość > 5 ľm, średnicę < 3 ľm i stosunek długość/średnica > 3:1.

Włókna tego rzędu wielkości są za małe, aby być odtransportowywane przez migawki nabłonka oskrzeli, które normalnie usuwają wdychane cząstki z powrotem na zewnątrz. Z drugiej strony te włókna są za duże, aby zostały zniszczone przez system obronny organizmu człowieka, czyli przez białe ciałka (fagocyty). Włókna azbestowe ponadto są bardzo trwałe i gromadzą się w płucach. Wynikiem tego mogą być ciężkie formy chorób płuc oraz opłucnej i otrzewnej.

W tych zachorowaniach rozróżnia się dwa oddziaływania biologiczne:

·  powstawanie zbliznowaceń (efekt fibrogenny) - azbestoza

·  powstawanie raka (efekt kancerogenny)

Azbestoza
W wyniku doświadczeń nad komórkami można było określić powstawanie azbestozy. Włókna azbestowe docierają poprzez oskrzela do płuc. Tam są rozpoznawane jako ciała obce. Drogą reakcji obronnej białe ciałka starają się połknąć poszczególne włókna azbestowe i strawić je (fagocytoza). Ponieważ włokna azbestowe są dłuższe niż komórka, wystają one z komórki w 1 lub 2 miejscach. Tkanka komórki uszkadza się, komórka traci część swej zawartości i obumiera. Włókno azbestowe zostaje w płucach nie uszkodzone. Oprócz białych ciałek, włókna azbestowe działają w ten sam sposób na tkankę płucną. I tutaj umierają zaatakowane komórki i tworzą zbliznowacenia. Przez dwa rodzaje bliznowacenia dochodzi do stwardnienia tkanki płucnej, co prowadzi do zmniejszenia aktywnej powierzchni płuca. Ma to taki skutek, że powierzchnia wymiany, przez którą ważny dla życia tlen dociera do krwiobiegu, staje się mniejsza. Dotknięte osoby mają uczucie "braku powietrza", w ekstremalnym przypadku mogą stopniowo udusić się.

Dzięki swej "igiełkowatej" formie, włókna azbestowe mogą przebijać tkankę płucną i docierać do obszaru opłucnej żebrowej. Tutaj może dojść do takiego samego przebiegu choroby jak w płucach.

Przy azbestozie okres inkubacji może trwać kilkadziesiąt lat (10-40 lat). Powstawanie i ciężkość zachorowania są zależne od wchłoniętej ilości pyłu. Azbestoza jest nieuleczalna, jej przebieg można spowolnić przez wstrzymanie dalszego wdychania włókien azbestowych. Azbestoza jest uznana za chorobę zawodową.

Działanie rakotwórcze
Rakotwórcze działanie polega na zmianie informacji genetycznej w komórce, co prowadzi do rozmnażania się komórek odbiegającego od normalnego. Włókna azbestowe mogą powodować dwie różne formy raka.

Mezotelioma opłucnej żebrowej i otrzewnej
Mezotelioma jest rzadką formą raka i dotąd została stwierdzona tylko w związku z ekspozycją na azbest. Mezoteliomę uznano za chorobę zawodową.

Rak płuc
Rak płuc jest bardzo częstą formą raka, która może wystąpić z najróżniejszych przyczyn. Jako główną przyczynę raka płuc uznaje się w tej chwili palenie. Dlatego są wciąż trudności z uznaniem raka płuc za chorobę zawodową. Rak płuc uznaje się za chorobę zawodową, jeżeli zaistniały następujące warunki:

·  choroba wystąpiła w połączeniu ze schorzeniem płuc spowodowanym pyłem azbestowym (azbestoza),

·  choroba wystąpiła w połączeniu ze schorzeniem opłucnej żebrowej spowodowanym przez pył azbestowy,

·  udowodniono działanie kumulacyjnej dawki pyłu azbestowego na miejscu pracy z co najmniej 25 włóknolat (1 000 000 włókien/m 3 x 25 lat).

Zachorowania na raka spowodowane przez azbest są tylko warunkowo zależne od wchłoniętej ilości pyłu azbestowego.

Literatura
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników narażonych na te czynniki (Dz. U. z 1996 r., nr 121, poz. 571).
BOSSENMAYER, SCHUMM, TEPASSE: Asbesthandbuch; Erg-nzbare Leitfaden f.r die Sanierungspraxis (Podręcznik azbestu. Wytyczne w praktyce renowacyjnej, uzupełniane okresowo). Bd. 1/1. Erich Schmidt Verlag.
SCHUBERT, UWE: Technische Mitteilungen Nr. 3; Schadstoffspezifische Sanierung im Hochbau; Asbest Grundlagen, Sanierung, Entsorgung, Haftung (Informacje techniczne nr 3; renowacja w budownictwie ogólnym z uwagi na szkodliwe substancje; Azbest - podstawy, renowacja, usuwanie odpadów, odpowiedzialność prawna. Vulkan Verlag, Essen.
SCHUBERT, UWE: Ein Nullrisiko gibt es nicht (Nie ma zerowego ryzyka). Z. Baugewerbe 10, 1993.
SCHUBERT, UWE: Asbest in der gerichtlichen Beweissicherung (Azbest w sądowym zabezpieczaniu dowodów). HDT, Essen.
IRB - Literaturauslese plus Asbestentsorgung Nr. 6772 (Wybór literatury plus usuwanie odpadów azbestowych. IRB Verlag.
FORUM ASBEST, Sachkunde Aktuell 1994/1995 (Wiedza fachowa - aktualności). HDT, Essen.