7
W 1795 po III rozbiorze Rzeczpospolita Obojga Narodów została wykreślona z mapy. Ostatniego króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Rosjanie zmusili do abdykacji. W 1797 zaborcy zawarli dodatkową umowę, w niej przyrzekli, że nie odnowią państwa polskiego i nie będą używać tytułu króla Polski. Najwięcej zagarnęła Rosja 460 tyś. km2 ,zamieszkiwane przez 5,5.mln ludności, ale była to głównie ludność pochodzenia niepolskiego. Polacy byli mniejszością (40 % populacji). Ziemie, które zagarnęła Rosja były słabo zagospodarowane, głównie rolnicze. Prusy zagarnęły 127 tyś. km2- (3,5.mln ludności) były to ziemie gęsto zaludnione z bardzo dobrze rozwiniętym rolnictwem. Po przyłączeniu ziem polskich, Prusacy stali się mniejszością we własnym państwie- Polaków było 57%.
Austria dostała ponad 130 tyś. km- (4.mln ludności) były to ziemie niejednolite pod względem etnicznym.
Polacy zajęli bardzo różne stanowisko w stosunku do zaborów. Chłopstwo i mieszczaństwo było obojętne, szlachta starała się podjąć działania, których celem było odzyskanie niepodległości.
Walerian Dzieduszycki, najbogatszy ziemianin w Galicji, stanął na czele pierwszej organizacji spiskowej, która powstała po rozbiorach w 1796 –Centralizacji Lwowskiej. Część swojego majątku przeznaczył na zorganizowanie oddziału zbrojnego. Wysłał do tureckiej Mołdawii Joachima Denisko, który tam, za zgodą Turcji, zorganizował oddział powstańczy. W 1797 Denisko wkroczył na teren austriackiej Mołdawii, oddział został pokonany pod Dobronowcami. Po pokonaniu Deniski Austriacy wpadli na trop całej Centralizacji, która została rozbita przez aresztowania.
1797 zawiązał się spisek chłopski również w zaborze austriackim.
Na jego czele stanął Franciszek Gorzkowski, który nie tylko chciał pokonać zaborców i przywrócić Polsce niepodległość, ale także, chciał odebrać ziemię szlachcie i przekazać chłopom.
W 1798- zawiązało się w Warszawie Towarzystwo Republikanów Polskich na czele z Erazmem Mycielskim, Andrzej Horodyskim (chcieli nie tylko wyzwolić Polskę, ale wprowadzić ustrój republikański).
1801 TRP uległo samorozwiązaniu co miało być protestem wobec ogłoszenia się przez Napoleona dożywotnim konsulem.
Postawa spiskowa nie była jedyną jaką przyjęli Polacy. Wielu postanowiło
walczyć przede wszystkim o ocalenie kultury polskiej.
W1800 w Warszawie, za zgodą władz pruskich powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w którym działali: Stanisław Staszic, Stanisław Kostka- Potocki, Tadeusz Czacki, Bogusław Samuel Linde i inni.
Wielu Polaków starało się wykorzystać zmagania mocarstw i w oparciu
o któreś z nich odzyskać niepodległość. Orientację prorosyjską reprezentowali Czartoryscy. Książę Adam Jerzy Czartoryski był bliskim przyjacielem cara Aleksandra I. W 1805 książę zaprosił cara do Puław (rodowa posiadłość Czartoryskich) i przedstawił mu tzw.plan puławski. Rosja miała odebrać ziemie polskie Austrii i Prusom i połączyć je pod carskim berłem. Aleksander I zaakceptował plan ponieważ chciał nastraszyć Prusy i zmusić je do przystąpienie do koalicji antyfrancuskiej.
W 1806 roku, kiedy Prusy zgodziły się na to, Aleksander zapomniał
o planie puławskim. Czartoryscy orientację prorosyjską reprezentowali
aż do wybuchu listopadowego. Wielką rolę dla kultury polskiej odegrała matka Czartoryskiego- Izabela z Flemmingów Czartoryska, która założyła
w Puławach pierwsze muzeum zbierające pamiątki narodowe, kolekcja księżnej Izabeli stała się zaczątkiem Muzeum Czartoryskich, które ma dzisiaj siedzibę w Krakowie.
ŚWIATYNIA SYBILLI W PUŁAWACH
Bardziej popularna i starsza w polskim społeczeństwie była orientacja profrancuska. W 1794 roku Kościuszko wysłał do Paryża Franciszka Barsa, później Józefa Wybickiego, którzy założyli w Paryżu Agencję- powstańczą ambasadę, która miała uzyskać pomoc dla powstania.
Zajęci swoimi sprawami Francuzi nie udzielili nam pomocy.
Po klęsce powstania do Paryża przybyły masy żołnierzy- uciekinierów,
którzy rozgoryczeni klęską powstania obarczali za nią winą Agencję.
Nie chcąc mieć z nią nic wspólnego założyli Deputację, na czele której stanął Jan Pawlikowski. Do Agencji dołączył gen. Jan Henryk Dąbrowski. W I 1797 Dąbrowski podjął rozmowy z Dyrektoriatem na temat utworzenia we Włoszech polskich legionów u boku Napoleona.
We Włoszech, w obozach jenieckich, była cała masa dezerterów
i jeńców polskich, z armii rosyjskich i austriackich walczących
z Napoleonem w Italii. Napoleon zgodził się na akcję werbunkową
i w krótkim czasie utworzyły się 2 legiony - 6 tyś. żołnierzy. I dowódca gen. Józef Wielhorski , II gen. Franciszek Rymkiewicz. Legioniści mieli polski krój mundurów i polskie rogatywki. Nosili trójkolorowe francuskie kokardy, pagony mieli w barwach Republiki Lombardzkiej. Panowały bardzo dobre stosunki między żołnierzami a oficerami , którzy dbali o to aby żołnierze niżsi rangą potrafili czytać i pisać, uczyli ich zawodu,
by mieli się z czego utrzymywać, gdyby zakończyła się wojna, a oni nie mogli wrócić do Polski. Wśród legionów rodziło się niezadowolenie, bo Napoleon nie wysyłał ich do walk liniowych, używał ich do tłumienia rozruchów antyfrancuskich we włoskich miastach.
ŻOŁNIERZ Z LEGIONÓW
SZTANDAR LEGIONÓW
Jesienią 1797 Napoleon zawarł pokój w Campio Formio i legiony przestały istnieć jako niezależna formacja. Część legionów przyjęła się na służbę w Republice Cisalpińskiej ( powstała ze zjednoczenia Republiki Lombardzkiej
z Republiką Transpadańską). Część legionistów udała się z Napoleonem do Egiptu.
W 1798 zawiązała się w Europie II koalicja antyfrancuska. Wojska austriackie wkroczyły do płn. Włoch, Polacy wsławili się w bitwach w 1798 r. pod Civita Castellana oraz pod Rivoli i pod Mantuą. W 1799 kiedy Napoleon przejął władzę we Francji i pozwolił utworzyć nową jednostkę polską- Legię Naddunajską, pod dowództwem gen.Karola Kniaziewicza, wsławiła się ona pod Hohenlinden ( 1800 ). W 1801 Napoleon zawarł pokój w Luneville, w którym przyrzekł Austrii, że nie będzie popierał Polaków. W 1802 Legioniści zostali wysłani na wyspę San Domingo ( Haiti ), gdzie wybuchło powstanie niewolników na czele, którego stał François Dominique Toussaint-Louverture. W 1804 Haiti uzyskała niepodległość. Po latach do Europy wróciło 300 legionistów.
W 1806 zawiązała się IV koalicja antyfrancuska. Napoleon pokonał Prusy. Wojska francuskie zajęły ziemie II i III zaboru pruskiego. Napoleon musiał jeszcze pokonać Rosję i potrzebni mu byli rekruci, poprosił do siebie Dąbrowskiego, Wybickiego i Kościuszkę oświadczył im, że wojna którą prowadzi z Rosją jest wojną polską i zamierza nam zwrócić niepodległość jeżeli okażemy się jej godni.
Oznaczało to, że mamy wstępować do napoleońskiej armii i walczyć u jej boku z Rosją. Ogłoszenie zamiarów Napoleona wywołało powstanie
w Wielkopolsce. Polacy przejmowali władzę od pruskich urzędników
i wstępowali do armii francuskiej. W 1807 Napoleon pozwolił utworzyć Komisję Rządzącą na czele ze Stanisławem Małachowskim, coś w rodzaju tymczasowego rządu polskiego. W VI 1807 Napoleon pokonał Rosjan pod Frydlandem. W VII 1807 zawarł pokój w Tylży z Aleksandrem I.
Na jego mocy utworzono Księstwo Warszawskie, tak je nazwano ,
bo Napoleon zabronił używania nazwy Polska. Nie chciał narażać się Austrii, Prusom, Rosji.
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE 1807-1815
GODŁO KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO
Ks. Warszawskie zostało utworzone na ziemiach II i III zaboru pruskiego, nie przyznano mu Gdańska, który został wolnym miastem pod rządami Prus, Francji, Saksonii. Księstwo liczyło 104 tyś. km2 i było zamieszkane przez 2 mln 600 tyś ludzi. 22 VII 1807 Napoleon nadał księstwu konstytucję, na mocy której powstała unia personalna z Saksonią
( Kw. Warszawskie nie miało połączenia terytorialnego z Saksonią. Księciem został król Saksonii Fryderyk August Wettin ,wnuk króla polskiego Augusta III Wettina.. Władza ustawodawcza była sprawowana przez 2 – izbowy parlament. Izba wyższa to Senat, senatorzy byli mianowani przez króla dożywotnio, izba poselska była wybierana :
60 z szlachty, 20 z mieszczaństwa , posłów mieszczańskich nazywano deputowanymi. Władza wykonawcza spoczywała w rękach Księcia,
ale on rzadko przebywał na terenie Księstwa , w jego imieniu władzę wykonawczą sprawowała Rada Ministrów i Rada Państwa. Rada Ministrów była podzielona na pięć ministerstw - komisji: skarbu, sprawiedliwości, oświecenia, wojska, spraw wewnętrznych.
Nie mogliśmy jednak prowadzić samodzielnej polityki zagranicznej,
w naszym imieniu prowadził ją francuski minister spraw zagranicznych Charles Maurice Talleyrand. Władza sądownicza miała być niezawisła i niezależna.
W 1808 wprowadzono Kodeks Cywilny Napoleona. Konstytucja dzieliła Ks. Warszawskie na 6 departamentów. Wojsko - 30 tyś, ministrem wojny był ks. Józef Poniatowski, ale Napoleon postanowił dodatkowo utworzyć 1O- tyś Legię Nadwiślańską, która została oddana do jego dyspozycji.
W XII 1807 minister sprawiedliwości Feliks Łubieński, na rozkaz Napoleona, wydał dekret grudniowy, w którym potwierdzono wolność osobistą chłopa, ale jednocześnie zaznaczono, że ziemia i wszelkie narzędzia do jej uprawy należą do szlachty. Dlatego też mówiono,
że konstytucja i dekret grudniowy zdjęły chłopom kajdany razem
z butami. Ks. Warszawskie jest często nazywane przez historyków państwem suwerenie zależnym, bo teoretycznie byliśmy wolni
( mamy rząd, wyznaczone granice ),ale o wszystkim decydował Napoleon i wykorzystywał nas pod względem militarnym i finansowym. Legia Nadwiślańska, pod gen. Józefem Zajączkiem, musiała walczyć,
u boku Napoleona, w Hiszpanii.
W XI 1808 polscy szwoleżerowie pod dowództwem Jana Kazimierza Kozietulskiego wsławili się, przebijając się przez wąwóz Samosierra
i otwierając, w ten sposób, drogę do Madrytu armii francuskiej. Przykładem wyzysku ekonomiczne są słynne sumy bajońskie - Napoleon przejął wierzytelności( zadłużenie) polskiej szlachty w pruskich bankach, stwierdził że tych długów jest 4 mln franków i że odsprzeda je za połowę, czyli 20 mln franków . Rząd musiał się zgodzić, umowę podpisano w Bajonie ( Francja). Los Ks. Warszawskiego został zagrożony
w 1809 kiedy zawiązała się V koalicja. Armia austriacka w liczbie 30 tyś. pod dowództwem arcyksięcia Ferdynanda d’Este wkroczyła do
Ks. Warszawskiego, w Warszawie wybuchła panika. Minister wojny Józef Poniatowski postanowił bronić miasta. W IV 1809 rozegrała się bitwa pod Raszynem, która nie została rozstrzygnięta. Poniatowski wycofał się poza Księstwo, Austriacy zajęli Warszawę. W tym samym czasie Poniatowski wkroczył na tereny zaboru austriackiego, wyzwolił Lublin, Zamość, Kraków. Polskie oddziały zagroziły odcięciem armii austriackiej stacjonującej w Księstwie. Dlatego d’Este musiał się wycofać z Księstwa. W VII Napoleon pokonał pod Wagram Austrię i zmusił do zawarcia pokoju w Schönbrunn. Małopolskę przekazano Ks. Warszawskiemu, które rozszerzyło swoje terytorium do 155 tyś km2, a ludność do 4 mln 600 tyś. W 1812 Napoleon przegrał wojnę z Rosją, w lutym 1813 do KW wkroczyły oddziały rosyjskie. Na Kongresie Wiedeńskim Car złożył propozycję aby całe KW przekazać Rosji, nie zgodzono się na to.
Wobec ziem polskich zapadły następujące postanowienia:
-130 tyś km 2 przekazano Rosji. Car obiecał stworzyć tam Królestwo Polskie połączone z Rosją unią personalną.
- 27 tyś km2 przekazano Prusom, które utworzyły lokalne Księstwo Poznańskie i nadały mu autonomię.
-Kraków z 1000 km2 wokół przekształcono w Rzeczypospolitą Krakowską, nadano mu status wolnego miasta.
ZIEMIE POLSKIE W LATACH 1815-1833
KRÓLESTWO POLSKIE W LATACH 1815-1830
Car dotrzymał obietnicy danej w Wiedniu- utworzył Królestwo Polskie
i 27 XI 1815 nadał mu konstytucję, która po konstytucji norweskiej była najbardziej liberalną konstytucją w Europie.
Konstytucja przewidywała, że KP będzie połączone z Rosja wieczystą unią personalną, każdorazowym królem KP miał być rosyjski cesarz.
Oba państwa miały prowadzić wspólna politykę zagraniczną. Konstytucja gwarantowała osobny rząd, własne wojsko, język polski jako urzędowy, gwarantowała również prawa obywatelskie takie jak: wolność słowa, wyznania, stowarzyszeń, nietykalność własności, wolność druku.
Władza ustawodawcza miał sprawować sejm, złożony z senatu i izby poselskiej. W izbie poselskiej zasiadało 71 posłów, wybieranych przez sejmiki poselskie oraz 51 deputowanych, wybieranych przez zgromadzenia gminne. Sejm miał się zbierać regularnie, co dwa lata,
na okres 30 dni i podejmować uchwały w sprawach przedstawionych przez króla. Parlament zatwierdzał podatki, budżet państwa i decydował o sprawach wojskowych. Władza wykonawcza była sprawowana przez króla, na czas swojej nieobecności mianował namiestnika ( pierwszym namiestnikiem KP i jedynym Polakiem na tym urzędzie był gen. Józef Zajączek, który sprawował tę funkcję aż do swojej śmierci w 1826 roku).
Król powoływał również Radę Administracyjną , która była prawdziwym rządem i Radę Stanu, przygotowywała ona projekty ustaw
i praw.
Rada Administracyjna była częścią Rady Stanu.
W skład Rady Administracyjnej wchodzili ministrowie, naczelnicy komisji rządowych ( skarbu, wojny, spraw wewnętrznych, policji, wyznań religijnych i oświecenia publicznego) oraz osoby specjalne, które powoływał car.
Władza sądownicza był niezawisła i niezależna, w KP nadal obowiązywał Kodeks Cywilny Napoleona.
Konstytucja gwarantowała, że wojsko polskie nigdy nie będzie użyte poza granicami kraju, a polscy skazańcy będą odbywać karę na terenie KP.
Car nie mógł również wprowadzać rosyjskiego wojska na nasze terytorium, jak również budować twierdz oraz odłączać od nas żadnego terytorium. Wszyscy urzędnicy mieli być Polakami.
19 XI 1816 roku car powołał Uniwersytet Warszawski, na którym było 5 wydziałów: teologii, prawa, medycyny, filozofii, nauki i sztuk pięknych.
Konstytucja nie była przez cara przestrzegana.
Car, głównodowodzącym wojskiem polskim uczynił, swojego brata
W. Ks. Konstantego Pawłowicza Romanowa, osobą specjalną
w Radzie Administracyjnej uczynił Mikołaja Nowosilcowa.
W 1819 roku została wprowadzona cenzura. Na czele urzędu cenzury stanął Jan Kalasanty Szaniawski.
Nie zwoływano również regularnie sejmu. Po raz pierwszy zwołano go
w 1818, potem w 1820, 1825 i 1830.
Łamanie konstytucji spowodowało spiski. Pierwszy spisek narodził się
w Wilnie, czyli poza terenem KP , na Ziemiach Zabranych ( tak nazywano ziemie I, II, III zaboru rosyjskiego, które Rosja włączyła bezpośrednio
do swojego terytorium).Młodzież studiująca na Uniwersytecie założyła
Towarzystwo Filomatów, które na początku było organizacją o charakterze samokształceniowym, z czasem przekształciła się w kilku-stopniową organizację spiskową. W 1818 powstał Związek Przyjaciół, który był organizacją przygotowawczą Filomatów. W 1820 powstało Towarzystwo Przyjaciół Pożytecznej Zabawy, nazywane często Promienistymi. W tym samym roku powstał Związek Filaretów, a w 1821 Związek Filadelfistów. Członkami tych organizacji byli m.in. Adam Mickiewicz, Tomasz Zan, Teodor Łoziński , Jan Czeczot.
W 1822 roku spiski młodzieży wileńskiej zostały wykryte i rozpoczęto śledztwo. Na czele komisji śledczej stanął ks. Adam Jerzy Czartoryski,
Kurator Okręgu Wileńskiego, który bardzo szybko je umorzył.
3 maja, na tablicy jednej z sal wykładowych Uniwersytetu Wileńskiego, pojawił się napis sławiący konstytucję 3 maja, co stało się powodem odnowienia śledztwa, które teraz nadzorował Mikołaj Nowosilcow.
Rozpoczęły się masowe aresztowania. W wyniku procesu w 1824 roku organizacje spiskowe w Wilnie zostały zlikwidowane, a 20 filomatów
i filaretów zostało zesłanych.
W 1817 roku w Warszawie powstała tajna organizacja Towarzystwo Przyjaciół Panta Koina ( wszystko wspólne), która założył Ludwik Mauersberger .
W 3 V 1819 Walerian Łukasiński, oficer polskiego wojska, założył Wolnomularstwo Narodowe w Warszawie. Stawiało sobie ono za cel połączenie KP z reszta ziem polskich. W X 1820 na skutek sporów wewnętrznych Łukasiński rozwiązał Wolnomularstwo. W V 1821 roku, wspólnie z generałem Janem Nepomucenem Umińskim, Łukasiński powołał Towarzystwo Patriotyczne, które objęło swoim zasięgiem także ziemie zabrane i postawiło sobie za cel odbudować niepodległe państwo polskie. W X 1822 Łukasiński został aresztowany, na czele organizacji stanął płk Seweryn Krzyżanowski. Nowy przywódca nawiązał kontakt z rosyjską organizacją spiskową Związkiem Południowym.
Po powstaniu dekabrystów kiedy Związek Południowy został rozbity aresztowaniami władze rosyjskie wpadły na trop Towarzystwa Patriotycznego w 1825. Aresztowano Krzyżanowskiego i innych przywódców. Postawiono ich przed specjalnym sądem sejmowym ,
który w V 1828 roku wydał większość wyroków uniewinniających arg...
sikorcia