Nowa żywność.doc

Finn Holm

FoodGroup Denmark

Denmark 

Finn.Holm@FoodGroup.DK

NOWA ŻYWNOŚĆ FUNKCJONALNA CZYNNIKIEM WPŁYWAJĄCYM NA ZDROWY UKŁAD SERCOWO – NACZYNIOWY

Niniejszy dokument odzwierciedla prywatne poglądy autorów, niekoniecznie zgodne z oficjalnym stanowiskiem Komisji Europejskiej

Spis treści

Wstęp

Żywność funkcjonalna

Rynek żywności funkcjonalnej

Oświadczenia zdrowotne w aspekcie prawnym

Choroby sercowo-naczyniowe

Żywność funkcjonalna a zdrowy układ sercowo-naczyniowy

Wnioski

Podziękowania

Literatura

Ilustracja na okładce została opublikowana

za pozwoleniem Danish Heath Foundation

Wstęp

Podczas ostatnich dekad wiedza na temat wpływu specjalnych składników żywności oraz sposobu odżywiania na zdrowie i dobre samopoczucie znacznie się rozwinęła. Umożliwiło to projektowanie zdrowej żywności, obniżającej ryzyko przewlekłych i zakaźnych chorób. Została ona nazwana żywnością funkcjonalną lub żywnością „zaprojektowaną” i jest to modyfikacja tradycyjnej żywności, która ma korzystny wpływ na zdrowie w porównaniu z niezmodyfikowanymi produktami.

Według niektórych ekspertyz, ogólnoświatowy rynek żywności funkcjonalnej jest bardzo duży i szybko się rozwija. A zatem oszacowano, że rynek ten osiągnął 73 miliardy €, a tempo jego wzrostu wynosi w przybliżeniu 3-16%.

Z pojęciem żywności funkcjonalnej wiąże się wieloma stanami i chorobami wysokiego ryzyka, w szczególności z chorobami sercowo-naczyniowymi, osteoporozą, czynnością jelit, otyłością, cukrzycą, nowotworami, funkcjami organicznymi i psychicznymi. Przede wszystkim produkty takie jak nabiał, pieczywo i napoje bezalkoholowe korzystnie wpływają na zdrowie. Jednak szeroki asortyment różnych produktów wykazuje podobne właściwości.

Celem badań naukowych jest udowodnienie wpływu specjalnej żywności oraz jej składników na zdrowie i dobre samopoczucie jak i produkcję czy receptury żywności funkcjonalnej.

W czwartym i specjalnym piątym programie Wspólnoty Europejskiej (EC Framework Programme) wprowadzono ponad 50 dużych projektów. 26 z nich dotyczyło chorób sercowo-naczyniowych, a 17 chorób nowotworowych.

Celem tego zsyntetyzowanego raportu europejskiego (Flair-Flow) było przedstawienie wniosków z projektów europejskiego przemysłu żywnościowego, dotyczących zdrowego układu sercowo-naczyniowego, jak i zależności pomiędzy cukrzycą drugiego stopnia a chorobami wieńcowymi oraz w innowacjach nowej, zdrowej żywności.

Raport ten zwraca także uwagę na związek między żywnością a chorobami nowotworowymi.

Wewnętrzna budowa serca

Żywność funkcjonalna

Pojęcie żywności w rozwijającym się świecie ulega zmianom. Jeszcze do niedawna pokarm traktowany był tylko jako niezbędny czynnik utrzymania życia, zaspokojenia głodu czy sprawnego rozwoju organizmu. Jednak w toku rozwoju cywilizacji, techniki i wiedzy żywność zaczęła odgrywać ważną rolę i przyczyniać się do lepszego samopoczucia, poprawy zdrowia, zmniejszenia ryzyka chorób przewlekłych , a nawet w wspomaganiu leczenia chorób wieńcowych, niektórych nowotworów czy otyłości. Ważną częścią nowego pojęcia zdrowego odżywiania „Healthy Eating Concept” jest żywność funkcjonalna, dokładniej nazwana fizjologiczną żywnością funkcjonalną, mającą właściwości biochemiczne, fizjologiczne, jak i skutki uboczne.

Choć brak dotychczas oficjalnie uzgodnionej definicji żywności funkcjonalnej, to większość ekspertów  mogłoby zgodzić się, że żywność funkcjonalna to taka, która pozytywnie wpływa na organizm, samopoczucie oraz oferuje korzyści zdrowotne i profilaktyczne w określonym stopniu (Diplok et al. , 1999, dot. 1). Definicja ta była zamieszczona w powszechnym dokumencie projektu Wspólnoty Europejskiej FUFOSE [2].

Ewolucja żywności funkcjonalnej jest możliwa dzięki postępom badawczym w zakresie nauk żywieniowych i medycznych, przede wszystkim związanych z dietą oraz specjalnymi składnikami odżywczymi, jak i chorobami chronicznymi, takimi jak: choroby sercowo-naczyniowe (CSN), nowotwory, wylewy, osteoporoza, cukrzyca, otępienie (demencja), czynności jelita grubego, funkcje układu immunologicznego oraz fizjologicznego i zdolności pojmowania. Brano również pod uwagę otyłość (pomimo, że nie jest to choroba), ponieważ zwiększa ona ryzyko wystąpienia przewlekłych chorób, a liczba osób otyłych w krajach zachodnich gwałtownie wzrasta.

Wiele chronicznych i zakaźnych chorób powiązanych jest z odżywianiem. Ponad 25-70% z nich można zapobiec przez odpowiednią dietę bogatą w pełnowartościowe składniki. Około 30% CSN jest spowodowanych nieprawidłowym odżywianiem. Jak wynika z danych przedstawionych w tabeli 1, ponad 35% wszystkich typów nowotworów (w najmniejszym stopniu raka oskrzeli poprzez raka sutków do najczęściej występującego raka jelita grubego) można zapobiec przez odpowiednią dietę.

Tabela 1 Procentowy wpływ diety na choroby i dolegliwości

La Société Française de Santé Publique zweryfikował powyższe dane w lipcu 2000 [3]. W Europie wydatki na leczenie CNS wyniosły ponad 180 miliardów € w ciągu roku. Sumę tą można by zmniejszyć o około 60 miliardów € każdego roku poprzez poprawę sposobu odżywiania.

Te zaskakujące dane, zmiany demograficzne w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach rozwiniętych, wzrastająca liczba osób starszych oraz wysoka częstotliwość występowania CSN i innych zależności pomiędzy chorobami a wiekiem są główną przyczyną rozwoju badań dotyczących zdrowego odżywiania i żywności funkcjonalnej. Ogromne sumy pieniędzy, liczba zgonów i osób cierpiących mogą być zmniejszone przez rozpowszechnienie informacji o pozytywnym wpływie zdrowego odżywiania oraz produkcję zmodyfikowanej żywności.

Zarówno w Japonii, jak i Europie główne składniki odżywcze, prebiotyki, probiotyki i specjalny funkcjonalnej błonnik pokarmowy żywieniowe wchodzące w skład żywności funkcjonalnej (tab. 2) stanowią szeroka gamę produktów.

Oświadczenia zdrowotne składników żywności funkcjonalnej, które zostały przedstawione w powyższej tabeli, muszą być lub nie, udokumentowane naukowo. Również ten pozytywny wpływ jest użyteczny w badaniach in vitro, testach przeprowadzanych na zwierzętach czy obserwacjach ludzi.

Ponadto ważnym czynnikiem wpływającym na postępy naukowe, odnoszące się do żywności funkcjonalnej, są wiarygodne, udokumentowane badania medyczne dotyczące wpływu np. cholesterolu, ciśnienie krwi na CSN. Jednak dużym utrudnieniem dla badań medycznych jest długi czas rozwoju tych chorób.

Tabela 2 Główne grupy składników żywności funkcjonalnej (FoodGroup Denmark)

Rynek żywności funkcjonalnej

Podczas ostatnich dwóch dekad nastąpił znaczny rozwój rynku żywności funkcjonalnej, który był zapoczątkowany w Japonii ale również postęp ten jest widoczny w krajach rozwiniętych, Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii/Nowej Zelandii. Pomimo, że żywność funkcjonalna w krajach rozwijających się stanowi tylko kilka procent wszystkich artykułów żywnościowych, to ich liczba szybko wzrasta. Według szacunkowych danych (Datamonitor), światowy rynek (dodatków żywnościowych) wynosi 73 miliardy € (w 2000 r.) i przewiduje się 16% wzrost w ciągu każdego roku. Jak wynika z danych (tab. 3), rynek ten w 1998 r. w USA wynosił 25 miliardy €, w Europie ponad 15 miliardów  € i w Japonii 13,5 miliarda €.

Nutrition Buissnes Journal (NBJ Raport na temat żywności funkcjonalnej – Functional Food Report, 2002) wycenił rynek żywności funkcjonalnej w Stanach Zjednoczonych na kwotę 18,5 miliarda $, rynek dodatków na 17,6 miliarda $, a całkowity rynek żywnościowy (rynek żywności ekologicznej) na 55 miliardów $, poza całkowitym rynkiem żywnościowym szacowanym na ponad 500 miliardów $. Natomiast Sloan Trends & Solutions wycenili rynek żywnościowy USA na sumę 70 miliardów $ [4]. Raport Lestherhead Food Research Association (LFRA), na podstawie danych rynkowych, podał bardziej szczegółową definicje żywności funkcjonalnej oraz oszacował światowy rynek napojów funkcjonalnych na 16 miliardów € w 2000 r. Przewiduje się, że rynek ten wyniesie 27 miliardów € w 2005 r. i nastąpi 75% wzrost w tym okresie [5].

Tabela 3 Szacunkowe wartości światowych rynków żywności funkcjonalnej
(Datamonitor 1999)