PATOLOGIA 10. ZMIANY CHOROBOWE SPOWODOWANE WPŁYWEM ŚRODOWISKA I NIEPRAWIDŁOWYM STANEM ODŻYWIENIA
Choroby związane z paleniem papierosów
Inne raki
Przewlekłe i ostre choroby płuc
Bierne palenie tytoniu
Zespół zatrucia tytoniowego płodu
Palenie tytoniu u kobiet
NADUŻYWANIE ALKOHOLU
Metabolizm
Zmiany chorobowe związane z nadużywaniem alkoholu
Alkoholowy zespół płodowy
Kokaina
Amfetamina
Heroina
Substancje halucynogenne
Niedożywienie
Kwashiorkor
Jadłowstręt psychiczny
„Wilczy głód”
Witamina D
Witamina E
Witamina K
Witamina C
Witamina B1
Witamina PP
Witamina B6
Witamina B12
Kwas foliowy
Otyłość
Rodzaje otyłości
Zmiany chorobowe związane z otyłością
DIETA, ZDROWIE I CHOROBA
Kwas acetylosalicylowy
Paracetamol
Estrogenowa terapia zastępcza
Doustne środki antykoncepcyjne
CZYNNIKI FIZYCZNE
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
Promieniowanie jonizujące
Zmiany miejscowe
Wpływ promieniowania jonizującego na zarodek, płód, noworodka i dziecko
Promieniowanie jonizujące i nowotwory
Skutki genetyczne promieniowania jonizującego
URAZY SPOWODOWANE ENERGIĄ MECHANICZNĄ
OBRAŻENIA WYWOŁANE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM
OBRAŻENIA WYWOŁANE ZMIANAMI CIŚNIENIA ATMOSFERYCZNEGO
„Obrażenia wybuchowe”
Choroba wysokościowa
ZABURZENIA TERMOREGULACJI
Hipertermia układowa
Porażenie słoneczne
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego
Zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych
Zagrożenia zdrowotne w miejscu pracy
Węglowodory alifatyczne
Węglowodory aromatyczne
Metanol i glikol etylenowy
Benzyna i produkty pochodne
Policykliczne węglowodory aromatyczne
METALE
ŚRODKI CHEMICZNE STOSOWANE W ROLNICTWIE
TOKSYNY WYSTEPUJĄCE NATURALNIE W PRZYRODZIE
ZMIANY ZWIĄZANE Z ZANIECZYSZCZENIEM ŚRODOWISKA
Otaczające człowieka środowisko tzn. powietrze, woda, gleba, a w związku z tym również pożywienie są w coraz większym stopniu zanieczyszczone przez skutki działalności człowieka tzn. przemysłowe ścieki i wyziewy, motoryzację oraz stosowane w rolnictwie pestycydy. Przy rozważaniu zanieczyszczenia środowiska konieczna jest dawka pokory. Pstrągi do Tamizy wprowadzono po 168 latach okresu zanieczyszczeń. W Polsce mamy wrażenie, zwłaszcza w rejonach uprzemysłowionych i dużych miastach, że wszystko jest brudne. Okna po paru dniach, a kołnierzyk koszuli już po jednym dniu są brudne. Jest to kurz, dym itp. W Kalifornii wszystko wydaje się być czyste, zadbane i uporządkowane. Tymczasem w Los Angeles jesteśmy kilka razy do roku wręcz porażeni bliskością i pięknem gór Sierra Nevada, jak je w końcu zobaczymy. Normalnie zasłania je „smog”, z którego obecności na co dzień nie zdajemy sobie sprawy. Piękne są zachody słońca nad zatoką Santa Monica. Nie widzimy, ale wiemy, że w zatoce jest największe w świecie stężenie DDT. DDT spokojnie zatopiono w zatoce po zakazie jego produkcji. Chichot dziejów sprawia, iż nie uczymy się na błędach innych i popełniamy takie same błędy u nas. Mamy w Polsce niedorozwój zwykłej infrastruktury cywilizacyjnej (nie będziemy tu wracać to dawnego problemu sławojek, a obecnego oczyszczalni ścieków). Mamy jednak też znaczne obszary przyrody znacznie mniej skażonej niż w krajach społeczeństw poprzemysłowych. Chrońmy to w naszym własnym interesie. Ochrona musi być jednak rozumna, racjonalna i nie może blokować postępu. Z pewnym „zanieczyszczeniem” środowiska zawsze mieliśmy do czynienia. Tak było gdy w kurnej chacie sąsiadowaliśmy z gryzoniami, a szczury zapisały się w historii naszego kontynentu wyraźnym związkiem z epidemiami dżumy. Tak też było w chatach naszych pradziadków, kiedy to własnego wyrobu wędliny wisiały miesiącami „u powały” pokrywając się m. in. szkodliwymi pleśniami. To oczyszczanie szerokich kominów przez rozebranych kominiarzy w Anglii doprowadzało u nich do raka moszny. Obecnie mamy do czynienia z kumulacją liczby substancji zanieczyszczających środowisko z masowym narastaniem ilości zanieczyszczeń. Lasy, pola i rzeki nie mogą już oczyszczać się same.
W krajach ubogich główną przyczyną zmian patologicznych w organizmie wywołanych czynnikami środowiskowymi jest brak higieny i postępujące zanieczyszczenie środowiska ściekami osiedlowymi i odpadami przemysłowymi. Społeczeństwa krajów bogatych mogą przeznaczyć spore środki na usunięcie tych przyczyn. W krajach tych nie tylko stan higieny jest wyższy, lecz i zanieczyszczenie środowiska zostało w znacznej mierze usunięte. Za to pojawiły się inne problemy. Szybki postęp technologiczny skutkuje wprowadzaniem coraz to nowych materiałów, zazwyczaj nie występujących w przyrodzie i przed którymi organizm często nie potrafi się obronić. Widomym tego objawem jest stale rosnąca liczba zachorowań alergicznych. Zdarza się, że materiały uważane początkowo za zbawienne dla społeczeństwa, muszą być później wycofywane ze względu na swoje działanie uboczne. Tak było np. z niektórymi pestycydami jak DDT, nie rozkładalnymi w glebie, przyswajanymi przez organizm i gromadzonymi w tkance tłuszczowej, a mającymi działanie neurotoksyczne i hepatotoksyczne. Tak było z azbestem wprowadzanym powszechnie w przemyśle, budownictwie i w gospodarstwie domowym, a następnie wycofywanym ze względu na jego działanie karcynogenne.
W obecnym rozdziale nie pretendujemy do omówienia całej toksykologii środowiskowej. Zagadnienia zapylenia i pylic omawiamy w rozdziale o chorobach płuc. Działanie zimna, ciepła, ciśnienia, oddychania czystym tlenem itp. studenci znają z zajęć z fizjologii i biofizyki. Wszyscy wiemy też o zagrożeniach metalami ciężkimi. W obecnym rozdziale omawiamy jedynie najpospolitsze zagrożenia naszego społeczeństwa.
W zależności od dawki i czasu ekspozycji oraz stanu organizmu, działanie czynników zanieczyszczających może wywoływać reakcje ostre, (martwica, zapalenie, reakcje alergiczne) podostre lub przewlekłe (zmiany zwyrodnieniowe, reakcje immunologiczne, autoimmunologiczne). Stan zdrowia człowieka jest uwarunkowany przez czynniki środowiskowe tzn. przez makrośrodowisko i mikrośrodowisko, które nazwiemy indywidualnym. Makrośrodowisko tworzą czynniki społeczne i materialne tzn. czynniki fizyczne (np. różne rodzaje promieniowania), chemiczne (np. wspomniane powyżej zanieczyszczenie chemiczne powietrza, wody, gleby i żywności) i biologiczne (np. bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki). Na niektóre z tych czynników człowiek jest narażony stale (np. promieniowanie kosmiczne, pestycydy w wodzie i żywności), albo tylko czasowo w miejscu pracy (np. pył węglowo-krzemowy w kopalni). Oprócz wyżej wymienionych są jeszcze czynniki, na które człowiek naraża się dobrowolnie. Należą one do środowiska indywidualnego, które kształtowane jest m.in. przez warunki bytowe, pracę zawodową, sposób odżywiania się, nawyki (nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu), aktywność fizyczną oraz przez czynniki wpływające na pro zdrowotne zachowania (np. wiek, poziom kultury zdrowotnej).
W tym rozdziale omówimy najważniejsze zmiany chorobowe związane z niektórymi nawykami i odżywianiem, narażeniem na czynniki fizyczne, w tym różne rodzaje promieniowania oraz związane ze skażeniem chemicznym powietrza, gleby i wody, (które doprowadziły m.in. do zmniejszenia powłoki ozonowej w stratosferze i zjawiska tzw. efektu cieplarnianego). Trudno dokładnie ocenić rozmiary zagrożenia związanego z ekspozycją na zanieczyszczenia środowiskowe dla zdrowia człowieka. Ażeby jednak widzieć złożone problemy patologii środowiskowej we właściwej perspektywie trzeba zdawać sobie sprawę, że umieralność z powodu narażenia na napromieniowanie, chemiczne skażenie środowiska i zanieczyszczenia wprowadzone przez przemysł jest względnie niewielka w porównaniu z umieralnością spowodowaną paleniem papierosów, alkoholizmem, nadużywaniem substancji psychoaktywnych i nieprawidłowym odżywianiem.
Dlatego omawianie problemów patologii środowiskowej i żywieniowej rozpoczniemy od zmian chorobowych wywołanych przez czynniki środowiska indywidualnego związanego ze sposobem bycia człowieka. Uważa się, że w skali populacji stanowią one ok. 50% czynników wpływających na stan zdrowia.
Dla przykładu prawdopodobieństwo zgonu z powodu napromieniowania dla pracownika przemysłu nuklearnego wynosi ok. 1/57 000 osób/rok, z powodu wypadku przy pracy ok. 1/43 000, wypadku drogowego 1/8000, z powodu wszystkich naturalnych przyczyn razem wziętych dla osoby lat 40 – 1/850, a w związku z paleniem 10 papierosów dziennie – 1/200. W Polsce czynniki szkodliwe w natężeniu stanowiącym ryzyko dla zdrowia występują w 20% stanowisk pracy. Do tych czynników należą głównie substancje chemiczne i czynniki fizyczne. W USA ocenia się, że odsetek zgonów, za które odpowiedzialne są czynniki zawodowe wynosi dla nowotworów i chorób układu sercowo – naczyniowego 5–10%, dla przewlekłych chorób płuc – ok. 10%, dla chorób układu nerwowego 1–3% i dla pylic płuc 100%.
Agencja Ochrony Środowiska w USA ocenia, że w wodzie i produktach spożywczych w tym kraju znajduje się ok. 1500 pestycydów i ok. 5500 innych chemicznych substancji (600 spośród nich okazało się karcynogenami dla zwierząt). Aby właściwie prowadzić promocję zdrowia lekarz powinien znać i rozumieć wpływ zanieczyszczenia środowiska na organizm człowieka, nie należy jednak demonizować płynącego z tego tytułu ryzyka. Przeciętne stężenie substancji chemicznych, na które człowiek jest narażony w pożywieniu, wodzie, powietrzu są znikome (< 1/109). Bardzo trudno wykazać jak przewlekłe narażenie na tak małe dawki wpływa na stan zdrowia organizmu.
Obecnie, do najważniejszych przyczyn zgonów należą: choroby nowotworowe, choroby układu sercowo – naczyniowego, wypadki, urazy i zatrucia. Nazywa się je „chorobami z wyboru”, ponieważ ich występowanie w dużym stopniu zależy od decyzji i wyborów indywidualnych i zbiorowych. W znanych badaniach populacji Framingham (Massachusetts, USA) wykazano, że na przedwczesne zgony mieszkańców tej miejscowości największy wpływ miał styl życia (53%) następnie środowisko (21%), uwarunkowania genetyczne (16%), opieka zdrowotna (10%).
PALENIE TYTONIU
Stosunek do tytoniu i nałogu palenia tytoniu zmieniał się w ciągu wieków i w różnych krajach. W uzasadnieniu uchwały Sejmu Walnego Warszawskiego z 1661 r. wprowadzającej „Augmentum podatku Rzpltey z tabaki Wielkiego Xięstwa Litewskiego” mówi się, że „towar tabaczny ...nic nie szkodzi”. W 1669 r. Benedetto Stella napisał całą książkę (459 stron) wychwalającą zalety tytoniu jako panaceum na wszystkie choroby. T. Sydenham i S.A. Tissot zalecali w XVIII wieku nadmuchiwanie jelita grubego przez odbyt dymem tytoniowym jako lekarstwo na niedrożność. Ale były też zdecydowane reakcje negatywne. Car Mikołaj III w XVII wieku skazywał palaczy tytoniu na deportację. Papież Urban VIII „za nieprzyzwoitą i godną srogości kościelnej rzecz używanie tabaki w kościele uważał”, Amurat IV cesarz Imperium Ottomańskiego skazywał na wbicie na pal lub obcięcie rąk. Obecnie palacze tytoniu skazują sami siebie na znacznie zwiększone ryzyko wystąpienia zmian chorobowych, które opiszemy poniżej.
Palenie papierosów, cygar, fajki oraz tzw. zażywanie tabaki (popularne w niektórych rejonach świata) należy do najważniejszych przyczyn zgonów. Podaje się, że co 13 sekund umiera na świecie jedna osoba z powodu chorób związanych z paleniem tytoniu. Ok. 390 000 przedwczesnych zgonów rocznie i ok. 10 mln przypadków chorób płuc i układu sercowo-naczyniowego ma związek z paleniem tytoniu w USA, chociaż liczba wypalanych papierosów zmniejszyła się w tym kraju z 4336/osobę w 1963 r. do 3196/osobę w 1987. W Polsce w 1982 r. 62% mężczyzn i 30% kobiet codziennie paliło papierosy. Chociaż w roku 1998 odsetek ten spadł odpowiednio do 39% i 19% tym niemniej w latach dziewięćdziesiątych pojawiło się szereg niepokojących zjawisk, z których najważniejszym jest wzrost liczby młodocianych konsumentów tytoniu. Np. w 1990 r. papierosy paliło 16% piętnastoletnich dziewcząt a w r. 1998 aż 28%.
W Polsce w latach 1965-1994 umieralność z powodu chorób związanych z paleniem papierosów wśród osób w wieku 35-49 lat zwiększyła się u kobiet dziewięciokrotnie (!) a u mężczyzn trzykrotnie. Najczęściej palaczami papierosów są osoby w wieku średnim, z wykształceniem zawodowym i podstawowym, zamieszkujące duże miasta. Liczba zgonów wynikających z chorób związanych z paleniem tytoniu wynosiła w Polsce w latach dziewięćdziesiątych u mężczyzn ok. 60 000 rocznie a u kobiet ok. 10 000 rocznie. W Polsce w ciągu ostatnich trzydziestu lat obserwujemy znaczny wzrost umieralności z powodu nowotworów odtytoniowych (głównie raka płuca) oraz chorób układu krążenia i przewlekłych chorób układu oddechowego, szczególnie wśród osób w wieku 35-59 lat. W tej grupie wiekowej umiera w Polsce 42% mężczyzn (!).
Palenie papierosów skraca życie a umieralność zależy od czasu trwania nałogu i liczby wypalonych papierosów. W porównaniu do osób niepalących, prawdopodobieństwo zgonu osoby palącej jedną do dwóch paczek papierosów dziennie, przez okres 1 roku jest dwukrotnie wyższe a osób palących przez ponad 15 lat nawet trzykrotnie wyższe. Trzydziestoletni palacz 2 paczek papierosów dziennie będzie żył średnio ok. 8 lat krócej od osoby niepalącej. Uważa się, że palenie papierosów jest odpowiedzialne za 30% zgonów z powodu nowotworów.
W skład głównego strumienia dymu papierosowego wchodzą substancje gazowe, ciekłe i stałe. Smołą (ang. tar) nazywamy substancje stałe bez nikotyny i wody. Skład chemiczny dymu zależy od procesów destylacji, utleniania, redukcji, sublimacji i kondensacji, które zachodzą w czasie palenia tytoniu. Dym tytoniowy zawiera ponad 4000 substancji chemicznych w tym ok. 60 związków o działaniu rakotwórczym. Do najważniejszych należy dwutlenek węgla, azot, tlenki azotu, nitrozaminy, fenol, wodór, amoniak, benzen, chlorek winylu, ketony, aldehyd mrówkowy, nikotyna. Z punktu widzenia biologicznego największe znaczenie mają:
* substancje rakotwórcze (inicjatory i promotory)
* substancje drażniące
* nikotyna
* tlenek węgla
Do substancji rakotwórczych należą policykliczne węglowodory aromatyczne i nitrozaminy, (rak płuca, krtani, jamy ustnej), 2-naftylamina i 4-aminodwufenyl (rak pęcherza moczowego), N-nitrozonornikotyna (rak jamy ustnej i przełyku), arsen, kadm, nikiel, chrom, izotopy promieniotwórcze 210Po i 210Pb (okres połowicznego rozpadu 22 lata!). W dymie tytoniowym występują też promotory takie jak fenol, estry kwasów tłuszczowych, aldehyd octowy. Do substancji drażniących zaliczamy amoniak, tlenki azotu, cyjanowodór, ketony, fenole. Pobudzają one gruczoły oskrzelowe do produkcji śluzu, upośledzają ruch rzęsek (cyjanowodór). Tlenek węgla po związaniu z hemoglobiną, (do której ma 200 razy większe powinowactwo) tworzy karboksyhemoglobinę, zwiększając tym samym deficyt tlenu w tkankach. Tlenek węgla wiąże się też z oksydazą cytochromową i mioglobiną (zawierają hem). Głównym alkaloidem tytoniu jest nikotyna, która łatwo przekracza barierę krew/mózg i wykazuje duże powinowactwo do receptorów cholinergicznych w mózgu, nadnerczach i płytkach nerwowo-mięśniowych. Nikotyna stymuluje uwalnianie acetylocholiny, adrenaliny i noradrenaliny powodując wzrost częstości rytmu serca i ciśnienia tętniczego, (które utrzymują się przez 10-15 min. po wypaleniu papierosa) oraz skurcz naczyń wieńcowych. Jeżeli naczynia wieńcowe są miażdżycowo zmienione i zwężone, skurcz ten wraz z przyspieszoną akcją serca zwiększa niedotlenienie mięśnia sercowego. Nikotyna jest odpowiedzialna za uzależnienie od palenia tytoniu. Ostatnio wykazano również istotne znaczenie pochodnych nikotyny w karcynogenezie raka płuc.
Czynniki rakotwórcze i drażniące dymu papierosowego są wchłaniane w płucach do krwi (skąd przenoszone są do wszystkich tkanek i narządów), częściowo przedostają się ze śliną do przewodu pokarmowego, oddziaływują też bezpośrednio na komórki błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego i układu oddechowego.
CHOROBY ZWIĄZANE Z PALENIEM TYTONIU
Do głównych chorób odpowiedzialnych za nadmierną umieralność palaczy papierosów należą w kolejności częstości występowania:
* choroba niedokrwienna serca
* rak płuca
* przewlekłe obturacyjne choroby płuc
U palaczy papierosów występuje też zwiększona zapadalność na raka jamy ustnej, krtani, przełyku, pęcherza moczowego, trzustki, nerki i szyjki macicy oraz zwiększona umieralność z powodu choroby wrzodowej i tętniaka aorty. Palenie papierosów może działać synergistycznie z innymi czynnikami (zawodowymi lub środowiskowymi) np. robotnicy pracujący z azbestem mają pięciokrotnie zwiększone ryzyko wystąpienia raka płuc gdy nie palą tytoniu a aż ponad pięćdziesięciokrotnie wyższe ryzyko gdy palą papierosy. Palenie tytoniu zwielokrotnia ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca, zawału mięśnia sercowego, miażdżycy naczyń u osób, które mają nadciśnienie i hipercholesterolemię. (Ryc. 10.1). Palenie tytoniu zwiększa też ryzyko udaru mózgu i zawału serca u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne, szczególnie po 35 r. ż. Poniżej podajemy najważniejsze informacje niezbędne dla zrozumienia epidemiologii i patogenezy zmian chorobowych związanych z paleniem tytoniu.
Choroby serca i naczyń
U palaczy stwierdzono niekorzystne zaburzenia frakcji lipoprotein osocza a mianowicie: wzrost miażdżycorodnej frakcji LDL i obniżenie frakcji HDL. Zmianom tym towarzyszy wzrost poziomu fibrynogenu i leukocytoza. Niektóre składniki dymu papierosowego wywołują niedotlenienie i uszkodzenie śródbłonka naczyń. W związku z powyższym nasilenie miażdżycy naczyń wieńcowych i aorty (ale również innych naczyń tętniczych) jest u palaczy tytoniu znacznie większe niż u niepalących a skutki kliniczne zależą od dawki (czyli liczby wypalanych papierosów). Do najważniejszych sercowo-naczyniowych następstw klinicznych palenia tytoniu zaliczamy:
* zwiększone ryzyko zawału serca. W tym względzie palenie działa synergistycznie z nadciśnieniem i hipercholesterolemią (patrz ryc. 10.1). Palenie zwiększa też ryzyko następnego zawału serca. Kontynuowanie palenia po zawale skraca przeżycie. Palenie zwiększa też prawdopodobieństwo nagłej śmierci sercowej (zwiększona agregacja płytek – niedokrwienie mięśnia sercowego – niestabilność układu przewodzącego – arytmia).
* zwiększone ryzyko wystąpienie tętniaka aorty. Ryzyko zgonu z powodu tętniaka dla palaczy tytoniu vs niepalący wynosi 8:1
* zwiększone ryzyko krwotoku mózgowego u osób z nadciśnieniem (samo palenie papierosów nie wywołuje przewlekłego nadciśnienia)
* chorobę Bürgera (thromboangiitis obliterans)
Rak płuca
Ok. 90% zgonów z powodu raka płuca, a także ok. 30% wszystkich zgonów z powodu nowotworów złośliwych związane jest z paleniem tytoniu. Spośród wszystkich zgonów spowodowanych nowotworami złośliwymi rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonu wśród mężczyzn w Polsce i w USA (gdzie również znajduje się na pierwszym miejscu u kobiet). U kobiet w Polsce zajmuje trzecie miejsce (po raku sutka i jelita grubego). Wyniki badań eksperymentalnych, epidemiologicznych i klinicznych wykazały związek pomiędzy paleniem tytoniu a rakiem płuca (patrz rozdział 18). Pod wpływem składników dymu tytoniowego (inicjatorów i promotorów) w błonie śluzowej oskrzeli powstaje spektrum następujących zmian morfologicznych: nabłonek migawkowy ® metaplazja płaskonabłonkowa ® dysplazja ® rak przedinwazyjny ® rak inwazyjny. Ryzyko wystąpienia raka płuca zależy ściśle od liczby palonych papierosów i czasokresu palenia (Ryc. 10.2, 10.3). W wieku lat 70, ryzyko zgonu z powodu raka płuca, osoby palącej więcej niż 1 paczkę papierosów dziennie jest 20 razy większe niż osoby niepalącej. Rak płuca (z charakterystyczną mutacją (G®T) w kodonie 249 genu p53) występuje również częściej u palących papierosy górników wydobywających uran (synergistyczne działanie produktów rozpadu radonu222) niż u górników niepalących. Zaprzestanie palenia zmniejsza stopniowo ryzyko wystąpienia raka płuca. (Ryc. 10.4). Po ok. 14-15 latach zbliża się ono do ryzyka, które mają osoby niepalące.
Oprócz raka płuca u palaczy tytoniu stwierdza się zwiększone ryzyko występowania:
* raka jamy ustnej, języka i wargi dolnej (ryzyko zwiększa nie tylko palenie papierosów, ale również cygar, fajki i żucie tytoniu)
* raka krtani
* raka przełyku
* raka pęcherza moczowego (ok. 40% raków pęcherza ma związek z paleniem tytoniu)
* raka nerki
* raka trzustki (pięciokrotnie większe ryzyko u osób palących więcej niż dwie paczki papierosów dziennie w porównaniu z niepalącymi)
* raka szyjki macicy
Przewlekle i ostre choroby płuc
Palenie tytoniu jest głównym czynnikiem w patogenezie przewlekłej choroby obturacyjnej płuc (patrz rozdział 16) a natężenie zmian zależy od dawki (Ryc. 10.5). Substancje chemiczne dymu działają ciliotoksycznie oraz drażniąco na nabłonek oddechowy. Dochodzi do utrudnienia czynności oczyszczającej oskrzelików i oskrzeli, metaplazji płaskonabłonkowej nabłonka oskrzeli i oskrzelików i ułatwienia zalegania wydzieliny z następowym przewlekłym zapaleniem oskrzeli. U palaczy tytoniu obserwuje się również zwiększoną umieralność z powodu ostrych zapaleń układu oddechowego (m.in. zapalenia płuc), grypy (szczególnie w starszym wieku) oraz ostrych i przewlekłych zapaleń zatok przynosowych. Palenie papierosów prowadzi do zaostrzenia przebiegu pylicy krzemowej lub węglowej, astmy oskrzelowej oraz zapalenia oskrzeli.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Choroba wrzodowa znacznie częściej (70%) występuje u mężczyzn palących papierosy niż u niepalaczy. Odsetek palaczy tytoniu jest również wyższy wśród chorych z chorobą wrzodową w porównaniu z osobami zdrowymi. Palenie tytoniu utrudnia gojenie się owrzodzeń i zwiększa prawdopodobieństwo nawrotów.
BIERNE PALENIE TYTONIU
Palenie bierne czyli ekspozycja na dym tyt...
drakula55