Pytania prawne i ich rozstrzyganie
Instytucja związana z dwuinstancyjną budową toku procesu karnego, zgodnie z którą sprawy karne toczą się w drugiej instancji przed sądem odwoławczym. W toku instancji nie docierają one do SN. Pytania prawne pozwalają SN na ujednolicenie obowiązujących przepisów.
SN pełni swe funkcje między innymi przez podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie, tzn. kiedy istnieje bezpośredni związek pytania prawnego ze stanem konkretnej sprawy.
Do przedstawienia zagadnienia prawnego w tym trybie prawnione są następujące sądy:
- sąd rejonowy działający jako sąd odwoławczy
- sąd okręgowy odwoławczy
- sąd apelacyjny
Sądowi Najwyższemu,
oraz składy SN rozpoznające kasację lub inny środek odwoławczy składowi 7 sędziów SN.
Pytanie może dotyczyć tylko istotnych wątpliwości związanych z wykładnią obowiązujących przepisów.
SN, któremu przekazano zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, może:
1 pytanie prawne pozostawić bez rozpoznania, kiedy wystąpi podmiot do tego nieuprawniony
2 odmówić udzielenia odpowiedzi, gdy pytanie nie dotyczy istotnej kwestii lub gdy została już wyjaśniona w uchwale stanowiącej zasadę prawną
3 przejąć sprawę do swego rozpoznania
4 przekazać zagadnienie prawne do rozpoznania składowi powiększonemu tegoż sądu
5 udzielić odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne
6 umorzyć postępowanie, jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne
Praktyka Izby Karnej SN wskazuje, że odmawiając udzielenia odpowiedzi, SN w uzasadnieniu orzeczenia często wypowiada pogląd co do zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia.
SN rozpoznaje kwestię prawną na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział:
- prorok
- obrońcy i pełnomicnicy
Odpowiedź ma formę uchwały, która jest wiążąca w danej sprawie.
Czy orzeczenie o odmowie jest w danej sprawie wiążące? Wiązanie dotyczy wypowiedzi zawartej w uchwale, nie wydaje się decyzji w tej formie odmawiając.
Pytanie jest bezprzedmiotowe, gdy nie stanowi „zagadnienia prawnego” w znaczneniu przepisów KPK lub gdy nie wyłoniło się przy rozpoznaniu środka odwoławczego.
Jedynie w sytuacji, kiedy odmawiając odpowiedzi SN wyraża pogląd prawny - np. stwierdzając, że dana kwestia jest rozstrzygnięta jednoznacznie. W takich sytuacjach przyjmuje się wiązanie taką „odpowiedzią”.
Wiązanie dotyczy zarówno sądów niższego rzędu jak i składu sędziów SN który wydał uchwałę, jednak w razie wątpliwości skład może przekazać zagadnienie prawne składowi poszerzonemu SN.
dzingis88